Ηταν Ιούλιος 2021 όταν, σε μια κομματική εκδήλωση, ο τότε πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξης Τσίπρας ξεκίνησε το rebranding χωρίς να το ξέρει: «Αν θέλουμε να κερδίσουμε το Κέντρο πρέπει να στρίψουμε αριστερά». Αυτή η ακατανόητη πρόταση είχε αξία γιατί δηλώθηκε η διάθεσή του να απευθυνθεί στο Κέντρο, όπως ο ίδιος το αντιλαμβάνεται. Μετά την παραίτησή του από την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ, οι αναφορές του στον «δημοκρατικό καπιταλισμό» και στον «νέο πατριωτισμό» ερμηνεύονται σαν ενδείξεις στροφής στη σοσιαλδημοκρατία και πάντως απομάκρυνσης από την πλατεία του αντισυστημισμού.
Οι κουρασμένοι
Για τον Αντώνη Παπαγιαννίδη, δημοσιογράφο – νομικό – μεταφραστή και κριτικό βιβλίων, ο οποίος θα συμμετέχει στο επιστημονικό συμβούλιο του Ινστιτούτου Τσίπρα, ο πρώην πρωθυπουργός «δεν μπορεί να αγνοήσει αυτόν τον κεντρώο χώρο. Οχι μόνο γιατί η σχέση του με τον ριζοσπαστισμό αποσαθρώθηκε μετά τη μνημονιακή προσαρμογή, αλλά επίσης επειδή εκεί, στο Κέντρο, υπάρχουν πολίτες θυμωμένοι, κουρασμένοι, φτωχοποιημένοι και ακαθοδήγητοι, που αναζητούν πολιτική διέξοδο. Υπάρχουν επίσης ψηφοφόροι που εμπιστεύτηκαν τον Κυριάκο Μητσοτάκη και απογοητεύτηκαν διαπιστώνοντας ότι από την “κανονικότητα” ευνοήθηκαν Φραπέδες και Χασάπηδες πολύ περισσότερο απ’ ό,τι οι ίδιοι, ενώ η δική τους καθημερινότητα επιδεινώθηκε με το ακριβότερο ενοίκιο και το ακριβότερο σούπερ μάρκετ».
Ο ομότιμος καθηγητής του Παντείου Αργύρης Πασσάς, μέλος του επιστημονικού συμβουλίου του Progressive Lab, σημειώνει ότι «το λεγόμενο “Κέντρο”, αν δεν αφορά ορισμένη πολιτική συμπεριφορά, με μετριοπάθεια, ρεαλισμό και αναζήτηση συναινέσεων, δεν είναι παρά ένα “άδειο πουκάμισο”, προσφιλές στους πολιτικούς αλλά δίχως ιδιαίτερο αξιακό και ιδεολογικό περιεχόμενο. Στην πραγματική ζωή», συνεχίζει, «δεν υπάρχουν κεντρώα προβλήματα και συνεπώς και κεντρώες λύσεις. Οι πολιτικές, ως κατευθύνσεις και επιλογές επίλυσης των προβλημάτων της κοινωνίας σε τοπικό, εθνικό, ευρωπαϊκό ή και οικουμενικό επίπεδο, είναι είτε προοδευτικές είτε συντηρητικές, σε ένα ευρύ φάσμα από μετριοπαθείς έως πιο ριζοσπαστικές».
«Το λεγόμενο “Κέντρο”, αν δεν αφορά ορισμένη πολιτική συμπεριφορά, με μετριοπάθεια, ρεαλισμό και αναζήτηση συναινέσεων, δεν είναι παρά ένα “άδειο πουκάμισο”, δίχως ιδιαίτερο αξιακό και ιδεολογικό περιεχόμενο».
Για τον Δημήτρη Κατσαντώνη, πρόεδρο της εταιρείας ερευνών «To the point» και συγγραφέα, ο Αλέξης Τσίπρας είναι «αυτή τη στιγμή, υπερεκτιμημένη πολιτική οντότητα από εκλογική άποψη», που δεν μπορεί να συστηθεί ξανά στον κόσμο του Κέντρου, γιατί «η πλειοψηφία αυτής της κατηγορίας πολιτών έχει κατεβάσει ρολά απέναντί του», αλλά ούτε και στην πλατεία, γιατί «τον θεωρεί συστημικό, συνεπώς προδότη. Ανάμεσα σε αυτούς τους δύο κόσμους υπάρχει ευρύ φάσμα κεντροαριστερών στους οποίους, θεωρητικά, μπορεί να απευθυνθεί, αν καταφέρει να τους πείσει ότι εκφράζει κάτι “νέο” και “αποτελεσματικό”, εγχείρημα εξαιρετικά δύσκολο».
Κατά τους Βρετανούς δημοσκόπους Τζος Χάντμαν και Σάιμον Ντέιβις, η επικοινωνία ενός ηγέτη που απευθύνεται στο Κέντρο πρέπει να είναι «περήφανη, δυναμική και μαχητική. Ο κεντρισμός δεν σημαίνει απλώς αμφισβήτηση ή υποστήριξη και των δύο πλευρών. Αντιθέτως, ο κεντρισμός είναι “μια πλευρά”, υπέρ της φιλελεύθερης δημοκρατίας και των ατομικών δικαιωμάτων, υπέρ της ισορροπίας μεταξύ αγορών και κράτους, δημοσιονομικής ευθύνης και κοινωνικής ασφάλειας».
Οχι απλώς χλιαρό
Στο βιβλίο «Το κέντρο πρέπει να αντέξει – γιατί ο κεντρισμός είναι η απάντηση στον εξτρεμισμό και στην πόλωση» (2024), ο Γιαΐρ Ζιβάν περιγράφει τον κεντρισμό ως κάτι περισσότερο από το «χλιαρό νερό» ανάμεσα στη φωτιά και στον πάγο της Δεξιάς και της Αριστεράς, ως μια ζωτική δύναμη που θα βοηθήσει στην επίτευξη της καλύτερης μορφής δημοκρατίας που να λειτουργεί για όλους.
Ο σχετικός προβληματισμός ξεκίνησε πολύ πριν έρθουν τα πάνω κάτω στη δυτική δημοκρατία με τον θρίαμβο Τραμπ. «Τα πάντα γίνονται κομμάτια – το κέντρο δεν αντέχει» είναι ένας στίχος από το ποίημα του Ουίλιαμ Μπάτλερ Γέιτς «Η Δευτέρα Παρουσία» (1919), σε μετάφραση Γ. Σεφέρη, που υποδηλώνει την κατάρρευση της τάξης και της σταθερότητας, την απώλεια του ελέγχου, με αποτέλεσμα το χάος – σε επίπεδο ψυχικό, πολιτικό, κοινωνικό. Πολλοί αναλυτές πιστεύουν ότι η δεύτερη θητεία Τραμπ καλλιεργεί συνθήκες που θυμίζουν Μεσοπόλεμο, τότε που ο Γέιτς έκανε μια ποιητική περιγραφή της αντίστιξης κεντρώων και εξτρεμιστών της εποχής του: «Οι καλύτεροι χωρίς πεποίθηση, ενώ οι χειρότεροι είναι γεμάτοι από την ένταση του πάθους». Ο Αλέξης Τσίπρας θέλει να πλησιάσει τους καλύτερους με μεγάλη καθυστέρηση και την ώρα που οι χειρότεροι είναι στα πάνω τους.
