Ενώ το φως των προβολέων συχνά ταυτίζεται με την αξία μιας πράξης, η ευαγγελική ρήση «να μην ξέρει η αριστερά σου τι ποιεί η δεξιά σου» αντηχεί σαν ηχώ από έναν βαθύτερο ηθικό κόσμο. Προέρχεται από το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο (6:3), όπου ο Ιησούς ενθαρρύνει την ελεημοσύνη να γίνεται με απόλυτη διακριτικότητα, απαλλαγμένη από κάθε ανάγκη για κοινωνική επιβεβαίωση. Ωστόσο, πέρα από το κυριολεκτικό της μήνυμα, η φράση αυτή κρύβει φιλοσοφικό και πνευματικό πλούτο που αφορά τη σχέση μεταξύ της εσωτερικής αρετής και της δημόσιας πράξης.
Η δεξιά και η αριστερά συμβολίζουν εδώ όχι απλώς τα χέρια του ανθρώπου, αλλά δύο πτυχές της ανθρώπινης συνείδησης. Η μία πράττει το καλό και η άλλη αγνοεί την πράξη, όχι από αμέλεια, αλλά από βαθύ σεβασμό στη διαφάνεια της πρόθεσης. Ουσιαστικά, η φράση υπονοεί ότι η αληθινή αρετή είναι αυτή που ρέει φυσικά από το εσωτερικό, χωρίς σκοπιμότητα, χωρίς την προσδοκία επιβράβευσης ή αναγνώρισης. Αυτή η ανιδιοτέλεια είναι και η υπέρτατη μορφή ηθικής.
Advertisment
Εδώ αναδεικνύεται ένας πυρήνας της πνευματικότητας: η αρετή δεν είναι θέαμα. Δεν προορίζεται για να εντυπωσιάσει, αλλά για να ενώνει. Το καλό, όταν εκφράζεται με αθόρυβο τρόπο, όταν λειτουργεί όπως η βαρύτητα, σιωπηλά αλλά με ισχύ, δημιουργεί χώρο για βαθύτερη κατανόηση της ανθρώπινης ύπαρξης. Είναι η πράξη που υπερβαίνει το “εγώ”, η πράξη που επιστρέφει στη ρίζα της συνείδησης.
Μέσα από την επιστημονική σκοπιά, μπορούμε να φανταστούμε αυτή την εσωτερική λειτουργία της αρετής ως ένα φυσικό φαινόμενο που δεν χρειάζεται παρατήρηση για να υπάρχει. Όπως τα σωματίδια που αλληλεπιδρούν σε κβαντικό επίπεδο χωρίς εξωτερική παρέμβαση, έτσι και οι ηθικές πράξεις μπορούν να υπάρξουν χωρίς κοινό. Ο Αϊνστάιν, παρά το κύρος του, δήλωνε συχνά ότι η αξία της ζωής του δεν μετριόταν με βάση τα βραβεία ή τη φήμη, αλλά από τη συνεισφορά του στην κατανόηση του σύμπαντος και την υπηρεσία του προς την ανθρωπότητα. Έλεγε: «Μόνο μια ζωή που ζει για τους άλλους είναι άξια να τη ζεις.»
Στον αντίποδα, η σύγχρονη κοινωνία ενισχύει την ορατότητα της καλοσύνης — πολλές φορές εις βάρος της ουσίας της. Οι πράξεις φιλανθρωπίας προβάλλονται, φωτογραφίζονται, επισημαίνονται με hashtag. Αυτό δεν σημαίνει ότι η προσφορά χάνει τη σημασία της, αλλά ότι η πρόθεση θολώνει. Όταν το κίνητρο γίνεται η εικόνα και όχι η ουσία, τότε η ελεημοσύνη χάνει το πνευματικό της βάθος και γίνεται εργαλείο του εγωισμού.
Advertisment
Το «να μην ξέρει η αριστερά σου τι ποιεί η δεξιά σου» γίνεται έτσι ένα ηθικό κάλεσμα σε εσωτερική σιγή. Είναι μια προτροπή για να στραφούμε προς τα μέσα, να αναρωτηθούμε γιατί πράττουμε το καλό – για να το δει ο κόσμος ή γιατί δεν μπορούμε να κάνουμε αλλιώς; Αν η καλοσύνη δεν είναι επιλογή, αλλά φυσική προέκταση της συνείδησης, τότε έχουμε φτάσει κοντά στον πυρήνα της.
Ίσως η αληθινή δύναμη της φράσης βρίσκεται στην υπενθύμιση ότι ο κόσμος αλλάζει όχι μόνο από τους μεγάλους ήρωες, αλλά και από τους αθόρυβους εργάτες του καλού. Αυτούς που δρουν χωρίς αναγνώριση, που αφήνουν πίσω τους ίχνη φωτός και όχι σκιές. Αυτούς που είναι σαν τα άστρα – δεν ζητούν να τα κοιτάξουμε, αλλά συνεχίζουν να λάμπουν στο σκοτάδι.
Και τελικά, ίσως η πιο ριζοσπαστική πράξη του καιρού μας να είναι η σιωπηλή αρετή. Εκείνη που δεν φαίνεται, αλλά αλλάζει τον κόσμο.
