Την ύπαρξη μυστικών διαπραγματεύσεων για την οριοθέτηση των θαλάσσιων συνόρων μεταξύ Τουρκίας και Συρίας, μετά την ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ επιβεβαιώνει για πρώτη φορά επιστολή που φέρειν την υπογραφή του Τούρκου Υπουργού Εξωτερικών Χακάν Φιντάν.
Η επιστολή, την οποία έλαβε έχει στα χέρια του το Nordic Monitor, αποκαλύπτει ότι τουρκικές υπηρεσίες έχουν λάβει εντολή να συντάξουν μια συμφωνία Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) με τη Συρία. Στόχος είναι η διασφάλιση των συμφερόντων τόσο της Τουρκίας όσο και της Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου (KKTC), όπως αποκαλούν οι Τούρκοι τα Κατεχόμενα.
«Με την ανατροπή του καθεστώτος Μπάαθ και τη μεταβίβαση της εξουσίας σε μια μεταβατική κυβέρνηση, καταβάλλονται προσπάθειες σε συντονισμό με τα αρμόδια θεσμικά μας όργανα για τον καθορισμό των θαλάσσιων συνόρων με τη Συρία και την οριοθέτηση των περιοχών θαλάσσιας δικαιοδοσίας πέραν των χωρικών υδάτων, με τρόπο που να προστατεύει τα δικαιώματα και τα συμφέροντα της χώρας μας», έγραψε ο Φιντάν στην επιστολή, με ημερομηνία 16 Ιουνίου και απευθυνόμενη στο Γραφείο του Προέδρου του Τουρκικού Κοινοβουλίου.
Ο Φιντάν τόνισε επίσης στην επιστολή ότι η Τουρκία έχει δεσμευτεί να υπερασπιστεί τα δικαιώματα και τα συμφέροντα του KKTC σε οποιαδήποτε μελλοντική συμφωνία θαλάσσιας οριοθέτησης με τη Δαμασκό.
Τι έλεγαν Άγκυρα και Φιντάν
Η επιστολή αποτελεί την πρώτη επίσημη επιβεβαίωση ότι οι προετοιμασίες για μια τέτοια συμφωνία βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη — παρά τις προηγούμενες δημόσιες δηλώσεις του υπουργού Μεταφορών της Τουρκίας που άφηναν να εννοηθεί ότι η Άγκυρα εξέταζε μια τέτοια συμφωνία μόνο ως μελλοντική πιθανότητα.
Υπενθυμίζεται ότι ο Φιντάν απέρριψε επίσης τους ισχυρισμούς ότι η Τουρκία είχε δεσμευτεί να μην επιδιώξει μια θαλάσσια συμφωνία με τη Συρία κατά τη διάρκεια της συνάντησής του στις 12 Ιανουαρίου 2025 στο Ριάντ με την Κάγια Κάλας, ύπατη εκπρόσωπο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για εξωτερικές υποθέσεις και πολιτική ασφαλείας και αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
«Θα ήταν ωφέλιμο να ληφθούν υπόψη οι επίσημες δηλώσεις και δηλώσεις που έκανε το υπουργείο μας για το θέμα αυτό», δήλωσε ο Φιντάν στην επιστολή, προσθέτοντας: «Η ΕΕ δεν έχει δικαίωμα να σχολιάσει μια πιθανή συμφωνία μεταξύ δύο κυρίαρχων κρατών σχετικά με τις περιοχές θαλάσσιας δικαιοδοσίας τους».
Μια τουρκοσυριακή συμφωνία θα μπορούσε να αλλάξει σημαντικά τη γεωπολιτική δυναμική της ανατολικής Μεσογείου, η οποία έχει αναδειχθεί τα τελευταία χρόνια ως σημείο ανάφλεξης για περιφερειακές διαμάχες. Η ανακάλυψη πλούσιων αποθεμάτων υδρογονανθράκων κάτω από τον βυθό της θάλασσας έχει οδηγήσει σε επικαλυπτόμενες αξιώσεις από πολλά παράκτια κράτη, με την Τουρκία στο επίκεντρο των διαφορών που αφορούν την Ελλάδα, την Κύπρο και την Αίγυπτο.
Πηγή έντασης με Κύπρο και Ελλάδα η συμφωνία
Δεδομένης της περίπλοκης ιστορίας της περιοχής και των επικαλυπτόμενων αξιώσεων ΑΟΖ, οποιαδήποτε συμφωνία μεταξύ Τουρκίας και Συρίας θα μπορούσε να κλιμακώσει περαιτέρω τις εντάσεις μεταξύ της Άγκυρας και των κρατών μελών της Ε.Ε., Ελλάδας και Κύπρου, οδηγώντας τις Βρυξέλλες σε μια ακόμη αντιπαράθεση με την Άγκυρα.
Η Τουρκία φαίνεται να εκμεταλλεύεται μια στρατηγική ευκαιρία σε μια μετά-Άσαντ Συρία, με επικεφαλής τον πρόεδρο Άχμαντ αλ-Σαράα, με τον οποίο Τούρκοι αξιωματούχοι έχουν εμπλακεί σε μακροχρόνια, αν και μυστική, συνεργασία. Από την έναρξη του συριακού εμφυλίου πολέμου το 2011, η Τουρκία έχει υποστηρίξει και εξοπλίσει διάφορες τζιχαντιστικές ομάδες σε μια προσπάθεια να ανατρέψει τον Άσαντ.
Η Άγκυρα είχε προσπαθήσει προηγουμένως να καταλήξει σε συμφωνία για ΑΟΖ με την κυβέρνηση Άσαντ, αλλά αυτές οι προσπάθειες εκτροχιάστηκαν από το ξέσπασμα του πολέμου το 2011.
Αυτή τη φορά, μια επιτυχημένη συμφωνία όχι μόνο θα επισημοποιούσε τα θαλάσσια σύνορα της Τουρκίας με τη Συρία, αλλά θα ενίσχυε και τις νομικές αξιώσεις της Άγκυρας στην περιοχή, θα προσέφερε de facto αναγνώριση στο KKTC και ενδεχομένως θα άνοιγε νέες περιοχές για εξερεύνηση ενέργειας.
Η συμφωνία θα μπορούσε επίσης να ανοίξει το δρόμο για την κοινή εξερεύνηση και αξιοποίηση διασυνοριακών πόρων υδρογονανθράκων από την Τουρκία και τη Συρία. Δεδομένου ότι η Δαμασκός δεν έχει επί του παρόντος την ικανότητα να πραγματοποιεί υπεράκτιες γεωτρήσεις, η Άγκυρα πιθανότατα θα ηγηθεί των τεχνικών και επιχειρησιακών προσπαθειών στο πλαίσιο μιας τέτοιας συμφωνίας.
Η πολιτική της Τουρκίας
Ωστόσο, η προτεινόμενη συμφωνία αναμένεται να περιπλέξει περαιτέρω τις σχέσεις της Τουρκίας με τρίτες χώρες όπως η Κύπρος, το Ισραήλ και ο Λίβανος καθεμία από τις οποίες έχει τα δικά της συμφέροντα στην περιοχή
Η Τουρκία έχει από καιρό αντιταχθεί στις συμφωνίες οριοθέτησης θαλάσσιων περιοχών που υπέγραψε η Κύπρος με την Αίγυπτο το 2003, ο Λίβανος το 2007 και το Ισραήλ το 2010, υποστηρίζοντας ότι αυτές οι συμφωνίες παραβιάζουν τα δικαιώματα του KKTC. Η Άγκυρα και το KKTC έχουν επίσης επικρίνει την απόφαση της Λευκωσίας να χορηγήσει άδειες εξερεύνησης για υπεράκτια μπλοκ υδρογονανθράκων.
Η Τουρκία φαίνεται να ακολουθεί ένα παρόμοιο σχέδιο με αυτό που χρησιμοποίησε με την κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (GNA) της Λιβύης, η οποία κατέληξε σε μια αμφιλεγόμενη συμφωνία του 2019. Η συμφωνία αυτή κλιμάκωσε απότομα τις εντάσεις με την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
