Τι είναι αυτό που θα μπορούσε να δώσει εκείνη τη δημοσιονομική λύση στη δεύτερη ισχυρότερη οικονομία της Ευρωζώνης που βλέπει τον έναν μετά πρωθυπουργό να πέφτουν. Με συνέντευξή στη Le Monde, ο Γάλλος οικονομολόγος Γκαμπριέλ Ζουκμάν είναι πεπεισμένος ποια είναι η διέξοδος, έχοντας ισχυρά επιχειρήματα.
Υπενθυμίζεται ότι η άκρα δεξιά και η αριστερά έριξαν τον Φρανσουά Μπαϊρού απορρίπτοντας ένα σχέδιο προϋπολογισμού ύψους 44 δισεκ. ευρώ σε αυξήσεις φόρων και περικοπές δαπανών.
Προκειμένου να αποφύγει την ίδια μοίρα με τον προκάτοχό του, ο Σεμπαστιέν Λεκορνί, θα πρέπει να δείξει γρήγορα τα δημοσιονομικά του σχέδια, με παραχωρήσεις για να αγοράσει τουλάχιστον έμμεση υποστήριξη από ορισμένους από τους ισχυρούς αντιπάλους του Μακρόν, αλλά χωρίς να χάσει τη δική του φιλοεπιχειρηματική κεντρώα βάση.
Στην εναρκτήρια ομιλία του την Τετάρτη, ο Λεκορνί δεσμεύτηκε ότι «Θα τα καταφέρουμε», χωρίς να δώσει λεπτομέρειες για τα σχέδιά του να ολοκληρώσει τον προϋπολογισμό.
Οι Σοσιαλιστές και οι Πράσινοι έχουν απειλήσει ότι θα καταψηφίσουν την κυβέρνηση με πρόταση δυσπιστίας, εάν δεν υιοθετηθούν μέτρα για φορολογική δικαιοσύνη. Δεν έχουν άδικο τη στιγμή που οι 500 μεγαλύτερες περιουσίες στη Γαλλία αντιστοιχούσαν στο 42% του ΑΕΠ, σύμφωνα με το περιοδικό Challenges.
Μήπως λοιπόν ήρθε η ώρα για τον «φόρο Ζουκμάν»;
Ο Γάλλος επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ στην Καλιφόρνια, Γκαμπριέλ Ζουκμάν βρίσκεται πίσω από μια προτεινόμενη ετήσια ελάχιστη φορολογία 2% στα νοικοκυριά των οποίων ο πλούτος υπερβαίνει τα 100 εκατ. ευρώ.
Η πρόταση θα βρεθεί στο επίκεντρο των επερχόμενων συζητήσεων μεταξύ του Γάλλου πρωθυπουργού Σεμπαστιέν Λεκορνί και των Σοσιαλιστών, των οποίων τη στήριξη επιδιώκει ο νέος πρωθυπουργός. Υπενθυμίζεται ότι ένα νομοσχέδιο εγκρίθηκε από την Εθνοσυνέλευση τον Φεβρουάριο, αλλά απορρίφθηκε από τη Γερουσία. Ωστόσο, ο Ζουκμάν λέει ότι ο νέος πρωθυπουργός μπορεί να ζητήσει από την Εθνοσυνέλευση να ψηφίσει το νομοσχέδιο σε τελική ανάγνωση. Μπορεί επίσης να εντάξει την πρόταση στο νομοσχέδιο του προϋπολογισμού.
Μιλώντας ο Ζουκμάν στη Le Monde, εκφράζει την αισιοδοξία του για τον νέο νόμο, διότι είναι δημοφιλής σε όλα τα εκλογικά ακροατήρια.
«Όλοι πλέον κατανοούν το ζήτημα. Οι δισεκατομμυριούχοι, λαμβάνοντας υπόψη όλες τις υποχρεωτικές επιβαρύνσεις, πληρώνουν σε φόρους τα μισά από τον μέσο Γάλλο πολίτη. Αυτό συμβαίνει επειδή τα εισοδήματά τους, διαφεύγουν του φόρου εισοδήματος, καθώς μεταφέρονται σε εταιρείες συμμετοχών (holding)».
Την ίδια στιγμή, υπογραμμίζει ότι στις δημοσκοπήσεις, 3 στους 4 Γάλλους δηλώνουν ότι τάσσονται υπέρ της φορολόγησης αυτών των πολύ μεγάλων περιουσιών, ωθώντας τα κόμματα νατο λάβουν υπόψη, καθώς αυτό είναι το κλειδί για την πολιτική σταθεροποίηση στη Γαλλία, όπως λέει.
Πως απαντάει λοιπόν ο Γάλλος οικονομολόγος στους επικριτές του νόμου;
Δεν θα αποθαρρύνει τις επενδύσεις
Ο πρώην πρωθυπουργός Φρανσουά Μπαϊρού πίστευε ότι η πρόταση Ζουκμάν θα αποθάρρυνε τις ιδιωτικές επενδύσεις.
Αυτό το επιχείρημα δεν στέκει σε μια χώρα όπως η Γαλλία, που διαθέτει άφθονες αποταμιεύσεις, λέει ο οικονομολόγος κάνοντας τους υπολογισμούς του. «Κατά μέσο όρο, η περιουσία ενός δισεκατομμυριούχου αποφέρει ταμειακό εισόδημα 6% τον χρόνο, που αντιστοιχεί στα κέρδη των εταιρειών που κατέχει. Για περιουσιακά στοιχεία €1 δισ., αυτό σημαίνει €60 εκατ. τον χρόνο. Ο ελάχιστος φόρος που προτείνω είναι 2%: άρα το κράτος θα εισέπραττε το ένα τρίτο από αυτά τα €60 εκατ. Για τα περίπου 1.800 νοικοκυριά που επηρεάζονται, αυτό δεν αποτελεί ανυπέρβλητο πρόβλημα. Θα μπορούν να συνεχίσουν να επενδύουν. Όσο για τις επενδυτικές αποφάσεις ξένων πολυεθνικών στη Γαλλία, δεν θα επηρεαστούν».
Υποστηρίζει μάλιστα ότι οι πλούσιοι μπορούν να επανεπενδύουν αυτά τα χρήματα στην οικονομία αφού πληρώσουν φόρο επί αυτών των κερδών, όπως κάνουν όλοι οι άλλοι φορολογούμενοι!
«Ο Μπερνάρ Αρνό έλαβε €3 δισ. σε μερίσματα από τη LVMH το 2024. Θα μπορούσε κάλλιστα να τα λάβει απευθείας ως φυσικό πρόσωπο και να πληρώσει τον ενιαίο φόρο 30%, προτού επενδύσει τα υπόλοιπα σε νεοφυείς επιχειρήσεις, ακίνητα ή εφημερίδες. Αλλά δεν λειτουργεί έτσι: όλα αυτά τα μερίσματα περνούν μέσα από εταιρείες συμμετοχών και επανεπενδύονται πλήρως αφορολόγητα» λέει ο οικονομολόγος.
Ακόμα και για τις εταιρείες που δεν έχουν κέρδη, ο Ζουκμάν λέει πως υπάρχουν και πάλι λύσεις. «Η απλούστερη είναι να επιτραπεί στους ενδιαφερόμενους να πληρώνουν τον φόρο σε είδος, μεταβιβάζοντας μετοχές της εταιρείας τους. Κατόπιν, το κράτος θα αποφασίζει αν θα κρατήσει ή θα πουλήσει αυτές τις μετοχές, για παράδειγμα στους εργαζομένους της εταιρείας, ενώ θα απαγορεύεται η μεταπώληση σε μη κατοίκους».
Δεν αφήσουν τη Γαλλία οι πλούσιοι
Στο επιχείρημα ότι ένας τέτοιος νόμος θα ωθήσει τους πλούσιους να εγκαταλείψουν -επιχειρηματικά- τη Γαλλία, ο Ζουλμάν απαντά απλά:
«Οι 500 πλουσιότεροι Γάλλοι αύξησαν τον πλούτο τους κατά μέσο όρο 10% τον χρόνο. Με έναν ελάχιστο φόρο 2%, θα τον αύξαναν κατά 8% τον χρόνο, αν συνεχιστεί αυτή η τάση. Αξίζει άραγε να μεταναστεύσει κανείς γνωρίζοντας ότι οι επιχειρήσεις, τα δίκτυα, οι κύκλοι επιρροής, όπως και οι οικογενειακοί και επαγγελματικοί δεσμοί αυτών των δισεκατομμυριούχων βρίσκονται στη Γαλλία; Ορισμένοι φορολογούμενοι μπορεί να κάνουν αυτόν τον υπολογισμό. Αλλά η ιδέα μιας μαζικής φυγής είναι καθαρή φαντασία».
Προτείνει ο γαλλικός φόρος να συνεχίσει να ακολουθεί τους πολύ πλούσιους που φεύγουν από τη χώρα, για πέντε ή δέκα χρόνια μετά την αναχώρησή τους. Ο ελάχιστος φόρος έως 2% της περιουσίας τους θα εξακολουθεί να ισχύει, επιπλέον οποιουδήποτε φόρου καταβάλλουν στη χώρα υποδοχής. Αυτό θα αποθάρρυνε τους δυνητικούς «μετανάστες».
Εξάλλου σύμφωνα με τον ίδιο η φορολογική μετανάστευση πολύ περιορισμένη. Η ακαδημαϊκή βιβλιογραφία είναι ομόφωνη επ’ αυτού. Πρόσφατη έκθεση του Συμβουλίου Οικονομικής Ανάλυσης επιβεβαίωσε ότι, αν ο φορολογικός συντελεστής για τις μεγάλες περιουσίες αυξηθεί κατά 1 ποσοστιαία μονάδα, μόλις το 0,003% έως 0,03% των θιγόμενων θα μετεγκατασταθεί στο εξωτερικό.
Δεν θα είναι αποτυχημένος όπως οι προηγουμένοι
Σύμφωνα με το Συμβούλιο Οικονομικής Ανάλυσης, ο φόρος που προτείνει ο Ζουκμάν δεν θα αποφέρει 20 δισ., αλλά περίπου 5 δις, δηλαδή πολύ λιγότερα.
Ωστόσο, ο Γάλλος οικονομολόγος εκτιμά ότι κάτι τέτοιο είναι ξεπερασμένο, αποδίδοντας την αποτυχία παλαιότερων νόμων στο γεγονός ότι ήταν διάτρητοι από εξαιρέσεις και πλαφόν. «Πάρτε τον γαλλικό τον φόρο αλληλεγγύης στον πλούτο (ISF), που καταργήθηκε το 2018. Τα «επαγγελματικά περιουσιακά στοιχεία» εξαιρούνταν, παρότι αντιστοιχούν στο 90% του πλούτου των δισεκατομμυριούχων. Υπήρχε πλαφόν που περιόριζε τον φόρο στο 75% του δηλωθέντος εισοδήματος. Ο ISF ήταν επίσης «αυτοδηλούμενος»: δεν υπήρχε προ-συμπληρωμένη δήλωση, όπως υπάρχει για τον φόρο εισοδήματος. Η επιβολή του νόμου ήταν ασθενής. Η φοροδιαφυγή προς υπεράκτιους παραδείσους γινόταν ανεκτή».
Αυτό, λέει, είχε ως αποτέλεσμα οι δισεκατομμυριούχοι να μην πληρώνουν ούτε φόρο εισοδήματος ούτε ISF. Γι’ αυτό και η πρόταση του οικονομολόγου ακολουθεί το ακριβώς αντίθετο μοντέλο από τον ISF. «Στοχεύει στην κορυφή της κλίμακας πλούτου, αλλά χωρίς καμία εξαίρεση ή πλαφόν. Για περιουσίες άνω των 100 εκατ. ευρώ, είναι προφανές ότι οι υπόχρεοι έχουν σημαντική ικανότητα πληρωμής και ότι δεν απαιτείται καμία εξαίρεση—ιδίως για έναν συντελεστή που παραμένει χαμηλός. Σε κάθε περίπτωση, η πρότασή μου είναι μόνο ένα σημείο εκκίνησης και μπορεί να βελτιωθεί.
Είναι απολύτως νόμιμος ο φόρος
Απαντώντας σε εκείνους που επικαλούνται το Συνταγματικό Συμβούλιο, σύμφωνα με το οποίο κάθε φόρος άνω του 0,5% των περιουσιακών στοιχείων θα ήταν «δημευτικός» Ο Ζουκμάν λέει ότι συμβαίνει το αντίθετο.
«Αυτός ο φόρος εναρμονίζει τη φορολογική νομοθεσία μας με τις θεμελιώδεις συνταγματικές αρχές μας. Η ισότητα ενώπιον του νόμου κατοχυρώνεται στη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη του 1789, που αποτελεί προοίμιο του Συντάγματος. Κι όμως, πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι αυτή η ισότητα παραβιάζεται. Στην πράξη, για τους υπερπλούσιους, η φορολογία έχει γίνει «αντίστροφα προοδευτική» (regressive): πληρώνουν αναλογικά λιγότερα σε σχέση με άλλες κοινωνικές ομάδες» υπενθυμίζει.
«Στο παρελθόν, το Συμβούλιο πράγματι απαιτούσε πλαφόν στον φόρο περιουσίας. Κι όμως επί αιώνες υπάρχει φόρος ακίνητης περιουσίας χωρίς κανένα πλαφόν. Αν κατέχεις 10 κάστρα (château), πληρώνεις 10 φόρους ακίνητης περιουσίας ακόμα και δεν έχεις εισόδημα. Είναι ο φόρος ακίνητης περιουσίας αντισυνταγματικός;» αναρωτιέται.
Γιατί 2%
Προκειμένου να επιδιωχθεί πολιτικός συμβιβασμός, ώστε να γίνει αποδεκτός ο φόρος του, ο οικονομολόγος δεν είναι αντίθετος να συζητηθεί το ύψος του συντελεστή. Ωστόσο, σημειώνει ότι το 2% δεν επιλέχθηκε τυχαία. «Είναι το ποσοστό που αποτρέπει το να γίνει ο φόρος «αντίστροφα προοδευτικός». Στο 2%, οι δισεκατομμυριούχοι θα πλήρωναν όσο -αλλά όχι περισσότερο- από την αμέσως κατώτερη κοινωνική κατηγορία, δηλαδή τα ανώτερα στελέχη. Το βλέπω ως μια μινιμαλιστική ανάγνωση της αρχής της ισότητας ενώπιον της φορολογίας».
«Αν πέσουμε κάτω από το 2%, διατηρούμε ένα φορολογικό προνόμιο για τους δισεκατομμυριούχους, κάτι δύσκολο να δικαιολογηθεί με τη σημερινή δημοσιονομική εξίσωση».
Ήδη, όπως λέει ο Ζουκμάν, η συζήτηση προχωρά στη Βραζιλία, που έθεσε το ζήτημα στην ατζέντα της G20 το 2024, αλλά και στη Νότια Αφρική, την Ισπανία, την Κολομβία, ενώ εντείνεται και στο Ηνωμένο Βασίλειο.
