Ο Μηχανισμός Προσαρμογής Συνόρων Άνθρακα (CBAM) της ΕΕ επιβάλλει φόρο άνθρακα σε αγαθά που εισάγονται στην Ένωση από τρίτες χώρες όταν η παραγωγή είναι έντασης άνθρακα και διατρέχει τον σημαντικότερο κίνδυνο διαρροής άνθρακα.
Οι τομείς που θα επηρεαστούν από αυτόν τον φόρο περιλαμβάνουν τα λιπάσματα, το τσιμέντο, την ηλεκτρική ενέργεια, τον σίδηρο και τον χάλυβα.
Ο CBAM βρίσκεται επί του παρόντος σε μεταβατική περίοδο όπου οι εισαγωγείς υποχρεούνται να αναφέρουν τους όγκους εισαγωγών τους. Ωστόσο, από την 1η Ιανουαρίου του επόμενου έτους, οι εισαγωγείς θα πρέπει να πληρώσουν για να λάβουν πιστοποιητικά CBAM για τα αγαθά που εισάγουν.
Η τιμή αυτών των πιστοποιητικών θα ποικίλλει και θα ακολουθεί την τιμή των δικαιωμάτων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου ισοδύναμου άνθρακα στο πλαίσιο του προϋπάρχοντος Συστήματος Εμπορίας Εκπομπών (ETS) της ΕΕ, ενός παρόμοιου μηχανισμού τιμολόγησης άνθρακα για τους παραγωγούς με έδρα την ΕΕ στους σχετικούς τομείς.
Σύμφωνα με το CBAM, θα υπάρχει ένα ορισμένο επίπεδο δωρεάν δικαιωμάτων εκπομπών που δεν θα υπόκεινται στην τιμολόγηση CBAM, αλλά αυτά τα δικαιώματα θα μειώνονται από έτος σε έτος μέχρι την τελική κατάργησή τους έως το 2034.
Υπάρχουν ανησυχίες ότι το CBAM, μαζί με τους δασμούς στα λιπάσματα από τη Ρωσία και τη Λευκορωσία που πρόκειται να τεθούν σε ισχύ, θα αυξήσουν το κόστος και θα μειώσουν τη διαθεσιμότητα λιπασμάτων για τους αγρότες της ΕΕ.
Ωστόσο, η ΕΕ έχει πλέον προχωρήσει στο CBAM, με μια πρόταση απλούστευσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να τυγχάνει συμφωνίας αυτή την εβδομάδα από το Συμβούλιο της ΕΕ και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Μεταξύ των αλλαγών είναι ένα όριο 50 τόνων/έτος, που σημαίνει ότι οι εισαγωγείς που εισάγουν λιγότερο από αυτό το ποσό σε ένα δεδομένο έτος δεν θα υπόκεινται στο CBAM. Αυτό αντικαθιστά ένα προηγούμενο και στενότερο όριο που εξαιρούσε μόνο μια αμελητέα ποσότητα εισαγωγών.
Σύμφωνα με το Συμβούλιο της ΕΕ, αυτό το όριο, στις περισσότερες περιπτώσεις, θα εξαιρεί από τις υποχρεώσεις του CBAM, τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις και τα άτομα, που εισάγουν μικρές ή αμελητέες ποσότητες αγαθών.
Σε μια άλλη αλλαγή, οι εισαγωγείς θα μπορούν να συνεχίσουν να εισάγουν αγαθά που καλύπτονται από το CBAM από την 1η Ιανουαρίου, ενώ αναμένουν την εγγραφή τους στο νέο σύστημα πιστοποίησης.
Για τους εισαγωγείς που υπερβαίνουν το όριο του CBAM, έχουν προταθεί και άλλες απλουστεύσεις, όπως η συλλογή δεδομένων, ο υπολογισμός των εκπομπών προϊόντων, ο υπολογισμός της οικονομικής ευθύνης για τους εισαγωγείς και η αντιμετώπιση των αξιώσεων για τις τιμές άνθρακα που καταβάλλονται σε τρίτες χώρες.
H ανακοίνωση της Κομισιόν
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χαιρετίζει την προσωρινή πολιτική συμφωνία που επιτεύχθηκε την Πέμπτη 19 Ιουνίου μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την πρόταση της Επιτροπής για την απλούστευση και την ενίσχυση του Μηχανισμού Συνοριακής Προσαρμογής Άνθρακα (CBAM) της ΕΕ.
Στις 26 Φεβρουαρίου 2025 η Επιτροπή πρότεινε απλουστεύσεις του κανονισμού CBAM για τη μείωση του διοικητικού φόρτου για τις επιχειρήσεις, διατηρώντας παράλληλα τη λειτουργικότητα του μέτρου CBAM. Η βασική πτυχή της πρότασης είναι ένα νέο όριο εξαίρεσης 50 τόνων για τα εμπορεύματα CBAM. Αυτό σημαίνει ότι οι εταιρείες που δεν υπερβαίνουν ένα ενιαίο όριο με βάση τη μάζα, το οποίο ορίζεται σε επίπεδο 50 τόνων εισαγόμενων εμπορευμάτων ανά εισαγωγέα ετησίως, απαλλάσσονται από τις υποχρεώσεις του Μηχανισμού Συνοριακής Προσαρμογής Άνθρακα. Ως εκ τούτου, το προτεινόμενο μέτρο θα εφαρμόζεται κυρίως σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις και ιδιώτες, οι οποίοι εισάγουν μικρές ή αμελητέες ποσότητες εμπορευμάτων που καλύπτονται από τον κανονισμό CBAM. Ως παραδοτέο της συμφωνίας για καθαρή βιομηχανία, αποτελεί σημαντική συμβολή στην τόνωση της ανταγωνιστικότητας της ΕΕ και στην απελευθέρωση του πλήρους οικονομικού δυναμικού και της επενδυτικής ικανότητάς μας.
Η απλούστευση αποσκοπεί στην παροχή οικονομικά αποδοτικών βελτιώσεων συμμόρφωσης στον κανονισμό του Μηχανισμού Συνοριακής Προσαρμογής Άνθρακα (CBAM), χωρίς να τίθενται σε κίνδυνο οι στόχοι του για το κλίμα. Περίπου το 99 % των εκπομπών στα εισαγόμενα εμπορεύματα ΜΣΠΑ θα εξακολουθούσε να καλύπτεται. Γενικός στόχος είναι η μείωση του κανονιστικού και διοικητικού φόρτου, καθώς και του κόστους συμμόρφωσης για τις εταιρείες της ΕΕ, ιδίως τις μικρομεσαίες.
Επιπλέον, η πρόταση περιλαμβάνει διάφορες απλουστεύσεις για όλους τους εισαγωγείς εμπορευμάτων CBAM που υπερβαίνουν το όριο. Αυτό αφορά ιδίως τη διαδικασία αδειοδότησης, τις διαδικασίες συλλογής δεδομένων, τον υπολογισμό των ενσωματωμένων εκπομπών, τους κανόνες επαλήθευσης των εκπομπών, τον υπολογισμό της οικονομικής υποχρέωσης των αδειοδοτημένων διασαφιστών CBAM (των μερών που επιθυμούν να εισαγάγουν εμπορεύματα που υπόκεινται στον ΜΣΠΑ) κατά τη διάρκεια του έτους των εισαγωγών στην ΕΕ, καθώς και την αίτηση των αδειοδοτημένων διασαφιστών ΜΣΠΑ για τις τιμές άνθρακα που καταβάλλονται σε τρίτες χώρες.
Δηλώσεις
«Η συμφωνία αυτή αποτελεί νίκη τόσο για την πολιτική για το κλίμα όσο και για την ανταγωνιστικότητα των εταιρειών μας. Επισφραγίσαμε συμφωνία σε χρόνο ρεκόρ που εξαιρεί το 90% των εταιρειών από τον Μηχανισμό Συνοριακής Προσαρμογής άνθρακα (CBAM), ενώ εξακολουθεί να δεσμεύει το 99 % των εκπομπών. Η απλούστευση αυτή ήταν το αναγκαίο βήμα πριν ενισχύσουμε τον CBAM», δήλωσε ο Βόπκε Χούκστρα, επίτροπος Κλίματος, Μηδενικού Ισοζυγίου Εκπομπών και Καθαρής Ανάπτυξης.
Επόμενα βήματα
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο πρέπει τώρα να εγκρίνουν επίσημα τη δέσμη προτού τεθεί σε ισχύ. Θα τεθεί σε ισχύ 20 ημέρες μετά τη δημοσίευσή του στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ. Ο CBAMβρίσκεται επί του παρόντος στο μεταβατικό στάδιο εφαρμογής. Η οριστική του φάση αρχίζει την 1η Ιανουαρίου 2026.
Η απλούστευση αυτή αποτελεί αναγκαίο πρώτο βήμα πριν από μια πιο ολοκληρωμένη επανεξέταση του CBAM, η οποία θα πραγματοποιηθεί αργότερα εντός του τρέχοντος έτους και θα συνοδεύεται από νομοθετική πρόταση για την επέκταση του CBAM στα κατάντη προϊόντα και τη θέσπιση πρόσθετων μέτρων κατά της καταστρατήγησης. Η Επιτροπή εξετάζει επίσης τρόπους πρόληψης του κινδύνου διαρροής άνθρακα κατά την εξαγωγή προϊόντων CBAM. Η πρόταση απλούστευσης του CBAM αποτελεί μέρος της δέσμης μέτρων απλούστευσης «Omnibus I» της Επιτροπής, η οποία υποβλήθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 2025.
