Μέσα σε λιγότερο από δύο χρόνια, το ακροδεξιό Κόμμα για την Ελευθερία (PVV) του Χερτ Βίλντερς, κατόρθωσε να χάσει σχεδόν 30% των ψήφων του. Στις εκλογές που έγιναν την Τετάρτη στην Ολλανδία, έλαβε 26 έδρες, έναντι 37 το 2023.
Νικητής των εκλογών αναδείχθηκε -με μόλις 15.500 ψήφους διαφορά και επίσης 26 έδρες- το κεντρώο D66 (Δημοκρατία 66), που έκανε μια καμπάνια αισιοδοξίας, όπως είπε και ο ηγέτης του, ο 38χρονος Ρομπ Γέτεν. Που, αντί να δείχνει τους άλλους ως εχθρούς, υποσχέθηκε λύσεις για τη στεγαστική κρίση, σταθερότητα, διάλογο και λύσεις. Ακόμη και στο μεταναστευτικό.
Τα ακροδεξιά κόμματα «δεν τηρούν τις υποσχέσεις τους -και τιμωρούνται γι’ αυτό»
Η μετανάστευση είχε θεωρηθεί το «προνομιακό» πεδίο του ακροδεξιού Βίλντερς. Που στα χρόνια της πολιτικής του πορεία έδειχνε τους ξένους, και κυρίως τους μουσουλμάνους ως πηγή για όλα τα κακά.
Μια μη «αλεξίσφαιρη» ακροδεξιά
Στην ανάλυσή τους για τις ολλανδικές εκλογές, οι New York Times δίνουν μια αισιόδοξη οπτική, κυρίως χάρη στην ήττα του Βίλντερς, για το μέλλον της ακροδεξιάς στην Ευρώπη. Και εκτιμά ότι η ακροδεξιά «δεν είναι και τόσο αλεξίσφαιρη» όσο νομίζαμε. Και πως ακόμη και στην Ολλανδία, όπου φαινόταν ότι τρέχει με ιλλιγγιώδη ταχύτητα να κατακτήσει την εξουσία, τελικά σκόνταψε. Συνεπώς, αυτό θα πρέπει να ληφθεί ως μήνυμα σε όλη την Ευρώπη.
Βασικό επιχείρημα, είναι σύμφωνα με τον Κριστόφ Γιάκομπς, πολιτικό επιστήμονα, ότι τα ακροδεξιά κόμματα «δεν τηρούν τις υποσχέσεις τους -και τιμωρούνται γι’ αυτό». Διότι οι ψηφοφόροι τους επικεντρώνονται στη ρητορική τους -και προφανώς όχι στην ουσία. Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Radboud, είπε στους ΝΥΤ: «Νομίζαμε ότι ήταν σχεδόν κάτι ντετερμινιστικό. Ότι η ριζοσπαστική δεξιά διαρκώς θα μεγάλωνε. Ότι ήταν αλεξίσφαιρη. Ε, δεν ήταν και τόσο αλεξίσφαιρη τελικά».
Ο Βίλντερς φαίνεται ότι έπεσε μέσα στην παγίδα που ο ίδιος έστησε. Έχοντας τη μεγαλύτερη εκλογική δύναμη μέσα στο ολλανδικό κοινοβούλιο, αλλά όχι αρκετή ώστε να κυβερνήσει μόνος του, συνεργάστηκε με περισσότερο μετριοπαθή κόμματα. Όταν είδε ότι δεν μπορούσε να τα σύρει στις λαϊκιστικές, φανατικά αντιισλαμιστικές θέσεις του, αποσύρθηκε από την κυβέρνηση και έβαλε την Ολλανδία σε πολιτικές περιπέτειες. Προκάλεσε, δηλαδή, τις εκλογές. Ίσως πιστεύοντας ότι θα βγει ακόμη πιο ενισχυμένος.
Η Νατάσια Θόλε-φαν Σον ψήφισε τον Ρομπ Γέτεν στο Ρότερνταμ. Τον επέλεξε για επικεντρώθηκε στην πολιτική στέγασης
Αλλά ηττήθηκε -εν μέρει. Πολλές από τις ψήφους που έχασε πήγαν σε μικρότερα, ακροδεξιά και λαϊκιστικά κόμματα.
Ωστόσο, πρώτο κόμμα, έστω και με ισχνή πλειοψηφία, ήρθε ένα κεντρώο, με σοσιαλ-φιλελεύθερες θέσεις κόμμα. Το οποίο θέλει να κυβερνήσει με κεντρώους και μετριοπαθείς πολιτικούς συμμάχους.
Η Ολλανδία και οι άλλες χώρες
Σύμφωνα με την ανάλυση, η ολλανδική πολιτική σκηνή προσφέρει μια ευκαιρία μελέτης των πολιτικών τάσεων στην Ευρώπη. Η δημοτικότητα του PVV και του ηγέτη του επιτρέπουν κάτι τέτοιο. Διότι η ακροδεξιά ενισχύεται σε πολλές χώρες -σε κάποιες μάλιστα κυβερνά. Ο Εθνικός Συναγερμός της Μαρίν Λεπέν στη Γαλλία, η Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) και το Reform UK του Νάιτζελ Φάρατζ στη Βρετανία βρίσκονται στην κορυφή των δημοσκοπήσεων.
REUTERS/Yves Herman
Αλλά για την ώρα δεν μπορούν να κυβερνήσουν. Όπως και το Vox στην Ισπανία. Στην Ουγγαρία, θα προσθέταμε κυβερνά ο Βίκτορ Όρμπαν, στην Ιταλία η Τζόρτζια Μελόνι.
Ίσως το πιο σίγουρο συμπέρασμα είναι ότι οι ακραίες δηλώσεις και η φανατική ρητορική δεν είναι αρκετές για να κρατήσουν τους ψηφοφόρους. Χρειάζεται και έργο. Και το PVV, ένα απολύτως προσωποκεντρικό κόμμα, δεν έκανε τίποτα από αυτά που έταζε -ή ζητούσε να κάνουν άλλοι.
Ο Χερτ Βίλντερς υποσχόταν κατάργηση του ασύλου, κατάργηση των κανονισμών για το κλίμα, ακόμη και δημοψήφισμα για την αποχώρηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αλλά δεν μπόρεσε να κερδίσει επαρκή υποστήριξη για να μετατρέψει αυτές τις ακραίες θέσεις σε έργο. Απλώς ήταν ο μεγάλος πόλος ενός δυσλειτουργικού κυβερνητικού συνασπισμού. Και όταν είδε ότι δεν εξυπηρετεί τα σχέδιά του, απλώς προκάλεσε την κατάρρευσή του.
«Τον βαρέθηκαν»
Χαρακτηριστική είναι η δήλωση που έκανε στους ΝΥΤ ο Ρενέ Χέντρικς, εθελοντής σε εκλογικό κέντρο: «Νομίζω ότι η Ολλανδία έχει λίγο βαρεθεί».
Από την άλλη πλευρά, το D66, παρουσίασε μια πλατφόρμα απέναντι από τις ακροδεξιές ιδέες. Βασικό του σύνθημα «Μπορεί να γίνει» -ίσως λίγο κλεμμένο από το αντίστοιχο του Μπαράκ Ομπάμα: «Ναι, μπορούμε».
REUTERS/Piroschka Van De Wouw
Ο ηγέτης του, Ρομπ Γέτεν έκανε εκστρατεία αδιάκοπης αισιοδοξίας. Ακριβώς το αντίθετο από την απαισιοδοξία του Χερτ Βίλντερς, όπως τονίζει και ο Κριστόφ Γιάκομπς. Υποσχέθηκε να χτίσει 10 νέες πόλεις για να προσπαθήσει να λύσει το επίμονο πρόβλημα έλλειψης στέγης της χώρας, βασικό ζήτημα που απασχολεί τους πολίτες. Έδωσε έμφαση στην πράσινη ενέργεια, υιοθέτησε την τεχνητή νοημοσύνη. Και στο μεταναστευτικό, απευθύνθηκε με λογική. Είπε ότι οι μετανάστες που διέπραξαν εγκλήματα θα πρέπει να απομακρύνονται από τη χώρα. Αλλά, και ότι η μετανάστευση χρειάζεται μελετημένη πολιτική, «χωρίς να χρησιμοποιεί σκληρή γλώσσα», τονίζει ο Γιάκομπς.
Και έτσι, από 9 έδρες το 2023, κέρδισε 26 και την πρωτοβουλία κινήσεων για να σχηματίσει κυβέρνηση.
Δύο άκρα αντίθετα
Ακόμη και οι προσωπικότητες των ηγετών των δύο κομμάτων έπαιξαν τον ρόλο τους. Ο ακροδεξιός, προβοκάτορας 62χρονος Βίλντερς, με τα πολλά χρόνια στην πολιτική, έναντι του 38χρονου, σχετικά άπειρου 38χρονου Γέτενς. Που ανέλαβε το κόμμα το 2023 και θα μπορούσε να γίνει ο πρώτος ανοιχτά ομοφυλόφιλος πρωθυπουργός της χώρας.
Η αντίστιξη ήταν ορατή και μεγάλη.
Χερτ Βίλντερς: Πολιτικός προβοκάτορας, γνωστός για τις αντιισλαμικές και αντιευρωπαϊκές θέσεις του
Για την Σάρα ντε Λάνγκε, πολιτική επιστήμονα στο Πανεπιστήμιο του Lieden, το D66 «είχε καλή προεκλογική εκστρατεία». Και ο Γέτεν πολύ καλή απόδοση στα τηλεοπτικά ντιμπέιτ.
Επίσης, το φιλελεύθερο αυτό κόμμα θεωρήθηκε από πολλούς ότι θα οδηγούσε σε έναν βιώσιμο κυβερνητικό συνασπισμό. «Ένα πολύ σημαντικό ζήτημα για ορισμένους ψηφοφόρους είναι η ανάκτηση της σταθερότητας», είπε η Λάνγκε.
Από την άλλη πλευρά, ο Χερτ Βίλντερς ενσαρκώνει το αντίθετο. Πολιτικός προβοκάτορας, γνωστός για τις αντιισλαμικές και αντιευρωπαϊκές θέσεις του, επιμένει σε ακραίες θέσεις, υποστηρίζοντας τον τερματισμό της μετανάστευσης από μουσουλμανικές χώρες και την πλήρη διακοπή του ασύλου. Και όταν μπήκε στην κυβέρνηση -όπου τα άλλα κόμματα έθεσαν βέτο ότι δεν θα αναλάμβανε πρωθυπουργός- η συμβίωση ήταν δύσκολη. Προκάλεσε πτώση της κυβέρνησης, γιατί τα άλλα κόμματα δεν συμφωνούσαν να εφαρμόσουν τις ακραίες ιδές του, και έκανε προεκλογική εκστρατεία με βάση αυτές ακριβώς τις ιδέες.
Αυτό είχε αποτέλεσμα να τον απομονώσουν τα άλλα κόμματα, ακόμη και αυτά που δέχθηκαν να συνεργαστούν μαζί του. Πλέον, όλοι οι ηγέτες δήλωσαν ότι αρνούνταν να σχηματίσουν νέο συνασπισμό με το PVV.
Ζητούν ωριμότητα
Ο Χενκ φαν ντερ Κολκ, πολιτικός επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ, εκτιμά ότι οι πολίτες, έπειτα από μήνες αστάθειας, «έχουν έντονη επιθυμία για κεντρώα πολιτική».
Η Νατάσια Θόλε-βαν Σον, ελεγκτής στους ολλανδικούς σιδηροδρόμους, είπε στους ΝΥΤ ότι ψήφισε τον Ρομπ Γέτεν στο Ρότερνταμ. Τον επέλεξε για επικεντρώθηκε στην πολιτική στέγασης, αλλά και στο πώς συμπεριφέρεται η κυβέρνηση. Είχε κουραστεί από τους πολλούς καβγάδες και την ελάχιστη δράση. «Αυτό που ελπίζω επίσης είναι ότι οι πολιτικοί θα αρχίσουν να συμπεριφέρονται πιο ώριμα», είπε. «Αυτό με έχει πραγματικά ενοχλήσει τα τελευταία δύο χρόνια. Είναι σαν νηπιαγωγείο».
Φρανς Τίμερμανς / REUTERS/Geert Vanden Wijngaert
Πέθανε ο λαϊκισμός;
Οι απώλειες του Χερτ Βίλντερς και του κόμματός του δεν θα πρέπει πάντως να λειτουργήσουν εφησυχαστικά. Αυτές οι 26 έδρες, όσες και του D66 δεν είναι λίγες. Επίσης, το επίσης ακροδεξιό JA21, αύξησε τη δύναμή του.
Ταυτόχρονα, τα κόμματα της Αριστεράς έχασαν δύναμη. Η συμμαχία Πρασίνων-Εργατικού Κόμματος (Gl/PvdA) έπεσε στην τέταρτη θέση με 20 έδρες οδηγώντας τον ηγέτη της, Φρανς Τίμερμανς στην παραίτηση. Πολλοί ψηφοφόροι κινήθηκαν προς το κέντρο.
Και ο Χερτ Βίλντερς προειδοποίησε: «Δεν μας έσβησαν από τον χάρτη». Αυτή ίσως είναι η άλλη όψη του μηνύματος των ολλανδικών εκλογών.
