Δεν χρειάζεται να θυμόμαστε κάτι για να μας έχει επηρεάσει. Η παιδική ηλικία με τις εμπειρίες της, αφήνει ίχνη που δεν ξεθωριάζουν πάντα με τον χρόνο. Μπορεί να μην τα αναγνωρίζουμε ως τέτοια, αλλά εκδηλώνονται στις σχέσεις μας, στις αντιδράσεις μας, στις επιλογές μας. Είναι οι παιδικές πληγές που συνεχίζουν να ζουν μέσα μας με τη μορφή φόβου, αποφυγής ή υπερπροσαρμογής.
Το να κατανοήσουμε αυτές τις πληγές είναι κομβικό, για να αρχίσουμε να καταλαβαίνουμε γιατί αντιδρούμε όπως αντιδρούμε και πώς μπορούμε να αρχίσουμε να αλλάζουμε.
Advertisment
Οι πέντε βασικές πληγές και η «μεταμφίεσή» τους στην ενήλικη ζωή
Η θεραπεύτρια Lise Bourbeau κατέγραψε πέντε κύριες πληγές που διαμορφώνονται στην παιδική ηλικία όταν δεν καλύπτονται βασικές συναισθηματικές ανάγκες. Κάθε πληγή δημιουργεί και μια «μάσκα», έναν τρόπο αντίδρασης που χρησιμοποιούμε ως ενήλικες για να προστατευτούμε, αλλά που τελικά μας περιορίζει.
1. Απόρριψη → Απόσυρση
Το παιδί που ένιωσε ότι δεν είχε χώρο, ότι δεν έγινε αποδεκτό όπως είναι, μαθαίνει να αποσύρεται. Ως ενήλικας, αποφεύγει την εγγύτητα, δεν δείχνει εύκολα συναισθήματα και κρατά εσωτερικές αποστάσεις.
2. Εγκατάλειψη → Εξάρτηση
Η αίσθηση ότι οι σημαντικοί άλλοι δεν ήταν σταθερά παρόντες οδηγεί στην ανάγκη για συνεχή επιβεβαίωση. Στην ενήλικη ζωή, αυτό εκφράζεται ως φόβος μοναξιάς και σχέσεις με έντονη προσκόλληση.
Advertisment
3. Ταπείνωση → Υποταγή
Όταν το παιδί νιώθει ότι η επιθυμία ή η ανάγκη του είναι κάτι ντροπιαστικό, μαθαίνει να τις καταπνίγει. Ως ενήλικας, δυσκολεύεται να βάλει όρια και συχνά παίρνει τον ρόλο του “σωτήρα” ή του “καλού παιδιού” στις σχέσεις.
4. Προδοσία → Έλεγχος
Αν το παιδί ένιωσε ότι οι υποσχέσεις δεν κρατούνται ή ότι οι γονείς δεν είναι συνεπείς, αναπτύσσει την ανάγκη να ελέγχει. Ως ενήλικας, δυσκολεύεται να εμπιστευτεί και να αφήσει περιθώριο στους άλλους.
5. Αδικία → Αυστηρότητα
Η αίσθηση αδικίας δημιουργεί υπερβολική εστίαση στο σωστό και το λάθος. Ο ενήλικας γίνεται τελειομανής, ελεγκτικός με τον εαυτό του και συχνά δύσκολος στο να εκφράσει αδυναμία ή ευαλωτότητα.
Κανείς δεν κουβαλά μόνο μία πληγή. Συχνά, υπάρχουν αλληλεπικαλύψεις και εναλλαγές. Πέρα από την ταμπέλα όμως, σκοπός είναι η αναγνώριση του μοτίβου και της λειτουργίας του.
Πώς το εσωτερικό παιδί επηρεάζει το παρόν
Το “εσωτερικό παιδί” είναι η συμβολική αναπαράσταση των παλιών συναισθημάτων που ζουν ακόμη μέσα μας, η ανάγκη για αγάπη, για αποδοχή, για φροντίδα. Όταν αυτά τα συναισθήματα μένουν ανεπεξέργαστα, εκδηλώνονται με τρόπους που δεν καταλαβαίνουμε, όπως παρορμητικά ξεσπάσματα, φόβο δέσμευσης, ανάγκη να αποδείξουμε την αξία μας.
Η επαφή με το εσωτερικό παιδί είναι απαραίτητη όχι για να «θεραπεύσουμε το παρελθόν», αλλά για να σταματήσει να καθορίζει το παρόν μας.
Πρακτικές επαφής με το εσωτερικό παιδί:
- Άσκηση ημερολογίου:
Γράψε ένα γράμμα στον εαυτό σου όταν ήσουν 7, 10 ή 12 ετών. Τι είχες ανάγκη τότε; Τι θα ήθελες να ακούσεις; Τι φοβόσουν; Τι σε παρηγορούσε; - Εσωτερικός διάλογος:
Καθημερινά, ρώτα: Ποια ανάγκη μου σήμερα ανήκει στο “παιδί” μέσα μου; Και ποιος ενήλικας μπορεί να τη φροντίσει; Η αναγνώριση αυτής της διάστασης μειώνει τη δράση από το υποσυνείδητο. - Ανάκληση σκηνής και απτική τεχνική:
Θυμήσου μια δύσκολη στιγμή από την παιδική ηλικία. Τοποθέτησε το χέρι σου στο στήθος ή στο στομάχι. Πες στον εαυτό σου: «Είμαι εδώ τώρα, και μπορώ να φροντίσω αυτό το κομμάτι μου.» Το σώμα αποκρίνεται θετικά στην επανάληψη.
Επανεκπαίδευση του εγκεφάλου – Η δύναμη της νευροπλαστικότητας
Ο εγκέφαλός μας έχει την ικανότητα να αλλάζει ακόμα και στην ενήλικη ζωή. Οι πεποιθήσεις, οι αντιδράσεις, οι ερμηνείες που κουβαλάμε, δεν είναι μόνιμες. Η νευροπλαστικότητα είναι η ιδιότητα του εγκεφάλου να δημιουργεί νέες συνάψεις, νέα “μονοπάτια”, όταν δίνουμε επαναλαμβανόμενα διαφορετικά ερεθίσματα.
Αυτό δεν γίνεται μόνο με σκέψη, αλλά με συνειδητή επανάληψη πράξεων που διδάσκουν κάτι καινούριο στον εγκέφαλο.
Τεχνικές ενίσχυσης νευροπλαστικότητας:
- Affirmations με σωματική συμμετοχή
Όχι απλώς “λέω” κάτι θετικό, αλλά το λέω αγγίζοντας το στήθος, ή κοιτώντας τον εαυτό μου στον καθρέφτη. Ο εγκέφαλος ενισχύει ό,τι συνδέεται με συναίσθημα και αίσθηση. - Ασκήσεις νέων συμπεριφορών σε ασφαλές περιβάλλον
Π.χ. λέω «όχι» σε κάτι μικρό χωρίς εξήγηση. Το νευρικό μου σύστημα μαθαίνει ότι δεν απειλείται, κι έτσι επεκτείνεται η ανοχή μου σε νέες αντιδράσεις. - Καθημερινό “reframe” μιας παλιάς σκέψης
Επιλέγω μια σκέψη που με περιορίζει (π.χ. «αν ζητήσω βοήθεια, είμαι αδύναμος») και τη γράφω ξανά με τρόπο που ενσωματώνει ωριμότητα (π.χ. «όταν ζητώ βοήθεια, αναγνωρίζω τις ανάγκες μου»).
Το παρελθόν δεν αλλάζει, αλλά η σχέση μας μαζί του αλλάζει τα πάντα
Οι παιδικές πληγές είναι αποδείξεις ότι κάποτε παλέψαμε να επιβιώσουμε με τα μέσα που είχαμε. Ως ενήλικες, έχουμε νέα εργαλεία. Δεν χρειάζεται να διαιωνίζουμε τις παλιές αντιδράσεις. Μπορούμε να αναγνωρίσουμε τι μας πλήγωσε, να δώσουμε στον εαυτό μας αυτό που δεν είχε τότε και να δημιουργήσουμε έναν τρόπο ύπαρξης που δεν καθορίζεται από τον φόβο, αλλά από την κατανόηση και την αποδοχή.
Πηγές
- Lise Bourbeau (2000). Les cinq blessures qui empêchent d’être soi-même.
Παρουσίαση των πέντε βασικών πληγών της παιδικής ηλικίας και των επιπτώσεών τους. - Bessel van der Kolk (2014). The Body Keeps the Score.
Αναλύει πώς το τραύμα ζει στο σώμα και πώς η νευροπλαστικότητα βοηθά στη θεραπεία. - Nicole LePera (2021). How to Do the Work.
Προσεγγίζει την εσωτερική εργασία μέσω νευροεπιστήμης, αναγνώρισης προτύπων και φροντίδας του εσωτερικού παιδιού.
