Το δημογραφικό και η επιχειρηματολογία γύρω από αυτό είναι ένα θέμα που κρατούν ψηλά οι κυβερνήσεις, κυρίως οι δεξιές κυβερνήσεις. Οι περισσότερες από αυτές υποστηρίζουν ότι οι άνθρωποι κάνουν πια λιγότερα παιδιά διότι απορρίπτουν τη γονεϊκότητα ή γιατί επηρεάζονται από ιδεολογίες τύπου woke ή γιατί απλώς τεμπελιάζουν.
Ο ΟΗΕ όμως, με έκθεσή του, εξηγεί ότι οι λόγοι που δεν κάνουν παιδιά είναι πολύ διαφορετικοί. Έχουν να κάνουν με το γεγονός ότι οι άνθρωποι δεν έχουν επιλογές, ακόμη και αν επιθυμούν μεγάλες οικογένειες. Και σημειώνει ότι επικρατεί ένα τοξικό μείγμα οικονομικών εμποδίων και σεξισμού, που αναπαράγονται από πολιτικούς έως influencers αποτρέπει τους ανθρώπους από το να κάνουν παιδιά.
Σύμφωνα με τη μελέτη που έκανε το Ταμείο για τον Πληθυσμό των Ηνωμένων Εθνών (UNFPA), οι κρίσιμοι παράγοντες είναι το υψηλό κόστος της γονεϊκότητας, η εργασιακή ανασφάλεια, η ακριβή στέγαση, οι ανησυχίες για την κατάσταση του κόσμου και η έλλειψη κατάλληλου συντρόφου. Και απορρίπτει ισχυρισμούς όπως αυτών της κυβέρνησης Τραμπ στις ΗΠΑ ή Όρμπαν στην Ουγγαρία ότι η πτώση των ποσοστών γονιμότητας οφείλεται στην απόρριψη της γονεϊκότητας. Αντίθετα, η έκθεση του UNFPA για το 2025 διαπίστωσε ότι οι περισσότεροι άνθρωποι ήθελαν παιδιά.
Έλλειψη επιλογής
«Το ζήτημα είναι η έλλειψη επιλογής, όχι η επιθυμία, με σημαντικές συνέπειες για τα άτομα και τις κοινωνίες», επισημαίνει η Δρ Ναταλία Κάνεμ, εκτελεστική διευθύντρια του UNFPA. «Αυτή είναι η πραγματική κρίση γονιμότητας, και η απάντηση βρίσκεται στην ανταπόκριση σε αυτό που λένε οι άνθρωποι ότι χρειάζονται: άδεια μετ’ αποδοχών για οικογενειακούς λόγους, οικονομικά προσιτή φροντίδα γονιμότητας και υποστηρικτικούς συντρόφους».
Γυναίκα, 31 ετών, Φιλιππίνες: «Το μέλλον δείχνει πολύ δύσκολο, παρά τα μέτρα που παίρνει η κυβέρνηση. Επιπλέον, πολλές πολιτικές που εφαρμόζονται παγκοσμίως είναι ενάντια στην υγεία των γυναικών. Νομίζω ότι μας αναγκάζουν να μην κάνουμε παιδιά»
Στο πλαίσιο της έκθεσης πραγματοποιήθηκε μια δημοσκόπηση από τη YouGov σε 14 χώρες. Εκεί διαπιστώνεται ότι σχεδόν το ένα πέμπτο των ανθρώπων δήλωσαν ότι δεν είχαν το μέγεθος της οικογένειας που επιθυμούσαν. Ένας στους εννέα είπε ότι θα αποκτούσε λιγότερα παιδιά από όσα ήθελε και το 7% ότι θα αποκτούσε περισσότερα.
Do you know the real reason why birth rates are falling? Here are some clues:
🟠 Cost of living
🟠 Sexist norms
🟠 Fear of the futureLet @UNFPA—the @UN sexual and reproductive health agency—explain #TheRealFertilityCrisis ➡ https://t.co/vcNGDYNKyx pic.twitter.com/vlLF1HYmd8
— UNFPA (@UNFPA) June 11, 2025
Τα δεδομένα σκιαγραφούν μια σκληρή εικόνα:
- Περισσότεροι από τους μισούς ανθρώπους δήλωσαν ότι τα οικονομικά ζητήματα αποτελούσαν εμπόδιο στο να αποκτήσουν όσα παιδιά ήθελαν.
- 1 στους 5 ανθρώπους αναφέρει ότι πιέστηκε να αποκτήσει παιδιά ενώ δεν ήθελε.
- 1 στους 3 ενήλικες έχει βιώσει μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη.
- Το 11% λέει ότι τα άνισα βάρη φροντίδας θα υπονόμευαν την ικανότητά τους να αποκτήσουν παιδιά.
- Το 40% των ερωτηθέντων άνω των 50 ετών λένε ότι δεν κατάφεραν να αποκτήσουν όσα παιδιά θα ήθελαν.
Τα χρήματα κύριο ζήτημα
Στην ερώτηση τι τους εμποδίζει να κάνουν μεγαλύτερη οικογένεια από αυτήν που επιθυμούν, οι περισσότεροι αναφέρθηκαν στα χρήματα. Το 39% των ερωτηθέντων δήλωσαν ότι οι οικονομικοί περιορισμοί είτε τους οδήγησαν στο να αποκτήσουν λιγότερα παιδιά από όσα επιθυμούσαν είτε ότι ήταν πιθανό να τους αποτρέψουν από το να κάνουν.
Οι γυναίκες, επίσης, ήταν σχεδόν διπλάσιες από τους άνδρες που είπαν ότι η άνιση κατανομή της οικιακής εργασίας ήταν ένας παράγοντας. Τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες δήλωσαν ότι οι φόβοι για το μέλλον, συμπεριλαμβανομένης της ανησυχίας για την κλιματική αλλαγή και τις συγκρούσεις, είχαν ως αποτέλεσμα να περιορίσουν το μέγεθος της οικογένειάς τους.
Άνδρας, 30 ετών, Παραγουάη: «Το να φέρεις ένα παιδί στον κόσμο είναι ένα βήμα. Η πραγματική πρόκληση είναι να το μεγαλώσεις. Και για να το κάνεις αυτό πρέπει να υπάρχουν καλό περιβάλλον και υποδομές»
Μια γυναίκα από το Μεξικό, δήλωσε στην έρευνα: «Θέλω παιδιά, αλλά γίνεται όλο και πιο δύσκολο με την πάροδο του χρόνου. Είναι αδύνατο να αγοράσω σπίτι ή να έχω προσιτό ενοίκιο στην πόλη μου. Επίσης, δεν θα ήθελα να γεννήσω ένα παιδί σε καιρό πολέμου και επιδεινούμενων πλανητικών συνθηκών, αν αυτό σημαίνει ότι το μωρό θα υποφέρει εξαιτίας αυτού».
Όπως εξήγησε η Ναταλία Κανέμ, «πολλές χώρες αντιμετωπίζουν γήρανση και συρρίκνωση του πληθυσμού, ελλείψεις εργατικού δυναμικού και αυξανόμενο κόστος υγειονομικής περίθαλψης και συντάξεων. Αυτές είναι πραγματικές ανησυχίες, ωστόσο ορισμένες οδηγούν σε λανθασμένα συμπεράσματα». Και σε πολιτικές, που έχουν αντίθετα αποτελέσματα.
Σεξισμός και πιέσεις προς τις γυναίκες
«Αντί να προωθείται η συμμετοχή των γυναικών στο εργατικό δυναμικό, η οποία στην πραγματικότητα αποδεικνύεται ότι βελτιώνει την οικονομική παραγωγικότητα, εν μέσω γήρανσης του πληθυσμού φαίνεται να υπάρχει μια αυξανόμενη επιμονή ότι οι γυναίκες και οι νέοι πρέπει να κάνουν περισσότερα παιδιά», λέει.
Και να γιατί: «Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να είναι ο γείτονας της διπλανής πόρτας που σας προτρέπει να παντρευτείτε να κάνετε παιδιά πριν είναι πολύ αργά. Σε άλλες, μπορεί να είναι η κυβέρνηση που ανεβάζει διαφημίσεις που ουσιαστικά λένε το ίδιο πράγμα. Και σε ορισμένες περιπτώσεις, είναι χώρες που επιβάλλουν περιορισμούς στη διαθεσιμότητα αντισυλληπτικών και άλλων υπηρεσιών».
Το UNFPA καλεί τις κοινωνίες να αντιμετωπίσουν όλους τους παράγοντες με τους οποίους η ανισότητα των φύλων υπονομεύει τις οικογενειακές επιλογές των ανθρώπων, όπως:
- Κανόνες στον χώρο εργασίας που ωθούν τις γυναίκες εκτός αμειβόμενης εργασίας
- Έλλειψη ευέλικτης άδειας μετ’ αποδοχών για τους άνδρες και στίγμα κατά των αφοσιωμένων πατέρων
- Έλλειψη οικονομικά προσιτής φροντίδας παιδιών
- Περιορισμοί στα αναπαραγωγικά δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένης της αντισύλληψης, της άμβλωσης και της φροντίδας γονιμότητας
- Διαφορετικές στάσεις των νέων ανδρών και γυναικών ως προς το φύλο, που συμβάλλουν στην αγαμία
Μέτρα που γυρίζουν μπούμερανγκ
Στην πραγματικότητα, όμως, οι καταναγκαστικές πολιτικές που αποσκοπούν στην αύξηση των γεννήσεων (όπως οι περιορισμοί στις αμβλώσεις και την αντισύλληψη), τα οικονομικά κίνητρα, όπως οι προτάσεις για εφάπαξ επιδόματα σε νέες μητέρες και οι προσπάθειες για την αντιμετώπιση της μείωσης των ποσοστών γονιμότητας, δεν φαίνεται να έχουν μεγάλο μακροπρόθεσμο αντίκτυπο. Αντίθετα, όπως προειδοποιεί η έκθεση, θα μπορούσαν να γυρίσουν μπούμερανγκ.
Ίλιαν Σεγκάρα, 24 ετών, Βέλγιο: «Η γη έχει πόρους να μας θρέψουν όλους και περισσότερους, αλλά μοιράζονται άθλια. Αυτό πρέπει να το αντιμετωπίσει η κοινωνία. Όταν το κάνουμε αυτό, θα μπορούμε να μεγαλώνουμε παιδιά χωρίς τύψεις»
Τα μέτρα για περιορισμό ή απαγόρευση των αμβλώσεων έχουν οδηγήσει σε πολλές περιπτώσεις σε μη ασφαλείς τερματισμούς κύησης. Αυτή είναι μια από τις βασικές αιτίες θανάτου για τις μητέρες, αλλά και για λοιμώξεις που προκαλούν υπογονιμότητα. Συνεπώς, δεν θα μπορούν να κάνουν παιδιά.
Η εκτελεστική διευθύντρια του UNFPA επισημαίνει ότι «βλέπουμε επίσης ότι όταν οι άνθρωποι αισθάνονται ότι οι αναπαραγωγικές τους επιλογές καθοδηγούνται, όταν οι πολιτικές θεωρούνται ακόμη και υπερβολικά καταναγκαστικές, οι άνθρωποι αντιδρούν. Και τότε είναι λιγότερο πιθανό να αποκτήσουν παιδιά.
«Προφανώς», πρόσθεσε, «η απάντηση δεν έγκειται στον περιορισμό της επιλογής ή στην επιλογή του ποιος θα κάνει την επιλογή. Η απάντηση είναι να δοθεί το δικαίωμα της πραγματικής επιλογής σε όλους τους ανθρώπους».
