Η ιστορία του Μιχάλη Σαμόλη είναι συγκλονιστική. Συγκινητική. Αισιόδοξη. Δεν έχουν όμως όλες οι ιστορίες αστέγων αίσιο τέλος. Όπως ανέφερε και ο ίδιος, πριν καταλήξει στον δρόμο, είχε άγνοια για τις δομές φιλοξενίας, ψυχολογικής υποστήριξης, τα συσσίτια, τα περιοδικά δρόμου, τους εθελοντές και τις ΜΚΟ που προσφέρουν βοήθεια στους ανθρώπους του περιθωρίου. Είναι χρήσιμο να είστε ενημερωμένοι για το τι συμβαίνει και στην άλλη πλευρά της πόλης, τη σκοτεινή και πως μπορείτε να βοηθήσετε ή να μην βρεθείτε ποτέ σε αυτή τη θέση, γιατί υπάρχουν λύσεις. Αρκεί να τις αναζητήσετε στα κατάλληλα σημεία και φυσικά να μην σταματάτε ποτέ τις προσπάθειες και τη θέληση για ζωή.
Όποια δυσκολία και αν συναντήσετε να γνωρίζετε ότι η ζωή συνεχίζεται και μάλιστα πολύ καλύτερα με τη βοήθεια από τους κατάλληλους φορείς και ανθρώπους. Μην αγνοείτε το πρόβλημα. Ενημερωθείτε. Αντιμετωπίστε το. Και μην ξεχνάτε ότι μετά τον χειμώνα ακολουθεί πάντα η άνοιξη.
Advertisment
Οι “αόρατοι άνθρωποι” που ζουν ανάμεσά μας, δεν είναι απλά νούμερα… είναι άνθρωποι
Κάθε βράδυ στρώνουν το αυτοσχέδιο κρεβάτι τους, οι τυχεροί κοιμούνται πάνω σε παλέτες, οι υπόλοιποι σε χαρτόνια ή ακόμη και στο έδαφος, έχοντας δίπλα τους τα ελάχιστα υπάρχοντά τους. ‘Σπίτι’ τους έχει γίνει το τελευταίο διάστημα κάποια γωνιά στο πεζοδρόμιο ή ο ελάχιστος χώρος μπροστά από κάποιο κατάστημα.
Είναι οι αόρατοι άνθρωποι, εκείνοι που τα βλέμματα των περαστικών πάντα καρφώνουν αλλά λίγοι είναι αυτοί που κοντοστέκονται μπροστά τους, να τους βοηθήσουν ή έστω να τους μιλήσουν. Είναι το χρόνιο πρόβλημα της αστεγίας, η οποία εμφανίστηκε έντονα στην Ελλάδα τα χρόνια της κρίσης και φαίνεται ότι θα μείνει, καθώς τα τελευταία χρόνια έχει οξυνθεί όχι μόνο στη χώρα μας αλλά και σε παγκόσμια κλίμακα.
Η αστεγία εξελίσσεται σε μεγάλο πρόβλημα για ολόκληρη την Ευρώπη, με περισσότερους από 700.000 να αντιμετωπίζουν την έλλειψη στέγης κάθε βράδυ. Μάλιστα, σε διάστημα δέκα ετών ο αριθμός των αστέγων αυξήθηκε κατά 70%, όπως ανέφερε σε δημοσίευμά του ο διαδικτυακός ιστότοπος in.gr το 2020. Αυτά τα αποθαρρυντικά στοιχεία είναι που έκαναν και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το 2020 να απευθύνει μια σειρά από συστάσεις προς τα κράτη – μέλη, σημειώνοντας ότι η στέγαση αποτελεί θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα και ζητώντας παράλληλα την ανάληψη ισχυρότερης δράσης για την εξάλειψη του φαινομένου στην ΕΕ έως το 2030.
Advertisment
Μια σημαντική ημερομηνία αποτελεί η 21.06.2021, όπου όλες οι χώρες – μέλη της Ε.Ε. συνυπέγραψαν την κοινή τους δέσμευση για την καταπολέμηση της έλλειψης στέγης. Είναι η πρώτη φορά που δημιουργείται η Ευρωπαϊκή Πλατφόρμα Καταπολέμησης της Έλλειψης Στέγης, ένα κοινό εργαλείο για την έρευνα, τη σύγκλιση, τον σχεδιασμό και την υλοποίηση πολιτικών σε επίπεδο Ε.Ε
Κανείς δεν γνωρίζει πόσοι είναι οι άστεγοι στην Ελλάδα
Κι ενώ κάποιες ευρωπαϊκές χώρες γνωρίζουν πόσοι είναι οι άνθρωποι που αναγκάζονται να μένουν στον δρόμο, δεν συμβαίνει το ίδιο και στη χώρα μας. Κανένας δεν ξέρει. Ενώ πρόκειται για ένα φαινόμενο ταυτόσημο της κρίσης, για ένα μέγεθος που περιγράφει την εξαθλίωση, δεν υπάρχει μια πραγματική εκτίμηση, ένα αληθινό νούμερο στο οποίο να συμφωνούν όλοι. Άλλοι οργανισμοί και ΜΚΟ αναφέρουν 20.000 άστεγους, άλλοι μιλούν για 40.000 άστεγους στην Ελλάδα, αλλά κανένας επίσημος φορέας δεν επιβεβαιώνει πρόσφατα και συγκεκριμένα νούμερα. Ακούγονται διάφορα με μεγάλες αποστάσεις το ένα από το άλλο.
Σχετικά πρόσφατη πανελλαδική καταγραφή για τον αριθμό των αστέγων που βρίσκονται στους ελληνικούς δρόμους δεν υπάρχει, γι’ αυτό και η έρευνα της FEANTSA «δανείζεται» στοιχεία από παλαιότερη μελέτη που είχε πραγματοποιήσει το 2015 το Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ μόνο για την Αττική. Σε αυτή καταγράφονταν 17.720 άστεγοι στον δρόμο αλλά και άτομα στερούμενα κατοικίας, τα οποία διέμεναν σε καταλύματα για αστέγους.
Στους κεντρικούς δρόμους των μεγαλύτερων ελληνικών πόλεων η εικόνα των ανθρώπων που κοιμούνται στα πεζοδρόμια και στις στοές είναι δυστυχώς οικεία τα τελευταία χρόνια. Η πιο πρόσφατη έρευνα για συγκεκριμένους δήμους – μεταξύ αυτών και της Αθήνας – διεξήχθη τον Μάιο του 2018 από το υπουργείο Εργασίας με την επιστημονική ευθύνη του Τμήματος Κοινωνικής Πολιτικής του Παντείου Πανεπιστημίου.
Σύμφωνα με την εν λόγω έρευνα, είχαν καταγραφεί 793 άστεγοι εντός των ορίων του Δήμου Αθηναίων, άτομα, δηλαδή, που έμεναν στον δρόμο, σε δομές αλλά και σε υποστηριζόμενα διαμερίσματα. Αντίστοιχα, στον Δήμο Θεσσαλονίκης ο αριθμός των ανθρώπων σε αστεγία έφτανε τους 380, ενώ στον Δήμο Πειραιά τους 265. Οι άστεγοι οι οποίοι είχαν συμμετάσχει στην έρευνα απάντησαν πως πριν βρεθούν στον δρόμο έμεναν σε δική τους κατοικία, σε σπίτι μελών της οικογένειάς τους, αλλά και σε σπίτι που νοίκιαζαν.
Η ΜΚΟ Κλίμακα είχε πραγματοποιήσει το 2012 μια έρευνα και τότε εκτιμούσε ότι σε όλη τη χώρα 20.000 άνθρωποι είναι άστεγοι. Οι μισοί βρίσκονται στην Αθήνα και ζουν στους δρόμους.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας της Κλίμακας το 64,8% είναι άστεγοι για λιγότερο από δύο χρόνια, δηλαδή από τα τέλη του 2010, περίοδο που ταυτίζεται με την έναρξη της κρίσης. Σε ποσοστό 89,7% είναι Έλληνες και 10,3% αλλοδαποί. Σε ποσοστό 82,2% είναι άνδρες, 60,7% ανήκουν στις ηλικίες μεταξύ 41 -55, ενώ 26,40% είναι μεταξύ 26-40. Ένας στους πέντε έχει ανώτερο ή ανώτατο μορφωτικό επίπεδο και 40% έχουν τελειώσει το λύκειο. Σχετικά με την οικογενειακή τους κατάσταση, 33% είναι διαζευγμένοι και 47,2% έχουν παιδιά. Το 63,5% των οικογενειών τους είναι ενήμερες για την κατάστασή τους, αλλά 67,5% των οικογενειών είναι εχθρικές ή αδιάφορες.
Σε ποσοστό 45,2% δηλώνουν ότι δεν έχουν κανέναν φίλο, ενώ 34,3% πως έχουν ερωτικές σχέσεις και σεξουαλική ζωή. Ποσοστό 18,1% έχουν αποπειραθεί να αυτοκτονήσουν τουλάχιστον μία φορά. Συχνή χρήση αλκοόλ δηλώνουν ότι κάνουν σε ποσοστό 38,1%, ενώ 20,4% έχουν οικογενειακό ιστορικό ψυχικής νόσου. Για περισσότερους από τους μισούς (52,4%) η εξασφάλιση τροφής δεν αποτελεί ένα καθημερινό πρόβλημα, ενώ αντίστοιχα δεν αποτελεί πρόβλημα για το 47,1% η ένδυση. Για 41% όμως, είναι πρόβλημα η εύρεση χώρου για να κάνουν μπάνιο. Οι μισοί ζουν με 0 έως 20 ευρώ το μήνα. Ως σημαντικότερες ανάγκες τους κατατάσσουν τη στέγαση (85,6%), την ιατρική περίθαλψη (83,1%), την εργασία (76,5%) και τη φροντίδα υγιεινής (75%). Ποσοστό 58,1% δεν έχουν κανενός είδους ιατρική ασφάλιση.
Σήμερα η κατάσταση των αστέγων είναι κάπως διαφορετική σε σχέση με την αρχή της κρίσης στην Ελλάδα. Όπως αναφέρουν άνθρωποι των ΜΚΟ, συνεχίζουν να κοιμούνται στα πεζοδρόμια οι “παραδοσιακά” άστεγοι, δηλαδή άτομα από χαμηλά κοινωνικά στρώματα, με προβλήματα ψυχικής υγείας και εξαρτήσεων από τον τζόγο, το αλκοόλ ή τα ναρκωτικά και χωρίς οικογένεια. Άλλωστε, έχει παρατηρηθεί πως οι περισσότεροι νεοάστεγοι του 2012 κατάφεραν και έφυγαν από το δρόμο. Αυτό, όμως, που παρατηρείται πλέον έντονα είναι μία ανησυχητική αύξηση των ανθρώπων και των οικογενειών που ζουν σε ακατάλληλη και ανεπαρκή κατοικία, κι αυτοί είναι οι εν δυνάμει άστεγοι. Σε αυτούς θα πρέπει να υπάρξει στήριξη, προκειμένου να μη βρεθούν στον δρόμο. Δράσεις φιλανθρωπικού χαρακτήρα, όπως τα συσσίτια ανακουφίζουν προσωρινά, χωρίς να δίνουν οριστικές λύσεις.
Αξίζει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με τον λειτουργικό ορισμό του αστέγου που ορίζει η FEANTSA, άστεγος δεν θεωρείται μόνο εκείνος που διαβιώνει αποκλειστικά στον δρόμο, καθώς στην έλλειψη στέγης ενυπάρχουν τέσσερα διακριτά διαφορετικά στοιχεία: η πλήρης έλλειψη έστω και στοιχειώδους καταλύματος (φυσική αδυναμία κατοίκησης), η αδυναμία κοινωνικής ζωής (κοινωνική αδυναμία κατοίκησης), οι επισφαλείς συνθήκες στέγασης από νομική άποψη (νομική αδυναμία κατοίκησης) και οι επισφαλείς συνθήκες στέγασης για τεχνικούς λόγους (τεχνική αδυναμία κατοίκησης).
Στην δεύτερη κατηγορία περιλαμβάνονται οι κάθε είδους συλλογικές κατοικίες, στέγες γερόντων, ξενώνες κακοποιημένων γυναικών κλπ, ενώ στις δύο τελευταίες ανήκουν πολλά μέλη των κοινοτήτων Ρομά που κατοικούν σε χώρο που δεν τους ανήκει ή/και σε πρόχειρα παραπήγματα.
Σύμφωνα με την Επιτροπή του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, υπάρχουν κατ’ εκτίμηση 100 εκατομμύρια άστεγοι σε όλο τον κόσμο και αρκετοί από αυτούς βρίσκονται στην Αθήνα, βάσει στοιχείων του 2015. Μάλιστα είναι ιδιαιτέρως ανησυχητικό το γεγονός ότι στην συγκεκριμένη λίστα του ΟΗΕ για τις πόλεις με τους περισσότερους αστέγους, βρίσκονται και μερικά από τα πιο εύπορα κράτη του κόσμου.
Απόσπασμα από το βιβλίο της Τόνιας Τσακίρη Αόρατοι άνθρωποι που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος
