Πλημμύρες παρασύρουν ανθρώπους, σπίτια και μέσα βιοπορισμού, καθώς οι ακραίες βροχοπτώσεις προκαλούν την υπερχείλιση των ποταμών και η άνοδος της στάθμης της θάλασσας συμβάλλει στην δημιουργία καταιγίδων που ξεπερνούν τα αναχώματα των παράκτιων περιοχών.
Πόσο επικίνδυνες είναι οι πλημμύρες – και τι μπορούμε να κάνουμε για να προστατευτούμε;
Πόσο θανατηφόρες είναι οι πλημμύρες;
Σύμφωνα με τον Guardian, οι πλημμύρες σκοτώνουν χιλιάδες ανθρώπους κάθε χρόνο.
Ο άμεσος αριθμός των θανάτων είναι κατά πολύ χαμηλότερος από αυτόν των μεγαλύτερων περιβαλλοντικών αιτιών θανάτου, όπως η ζέστη και η ατμοσφαιρική ρύπανση, αλλά οι επιστήμονες δεν είναι σίγουροι για το μέγεθος των έμμεσων επιπτώσεων στην υγεία.
Οι συνέπειες μιας πλημμύρας μπορεί να είναι ακόμη πιο θανατηφόρες από την ίδια την πλημμύρα, καθώς καταστρέφονται καλλιέργειες και εξαπλώνονται ασθένειες.
Οι πλημμύρες αναγκάζουν επίσης τεράστιο αριθμό ανθρώπων να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους.
Το 2024, τα ορμητικά νερά εκτόπισαν περισσότερους από 19 εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο – ένα μείγμα προληπτικών εκκενώσεων και χωριών που καταστράφηκαν από τα νερά.
Ο αριθμός αυτός ισοδυναμεί περίπου με την εκτόπιση όλων των κατοίκων της Σομαλίας, της Φλόριντα ή των Κάτω Χωρών από τα σπίτια τους.
Τι μπορούμε να κάνουμε για τις πλημμύρες;
Καταστροφές όπως οι καταιγίδες και οι πλημμύρες έχουν γίνει λιγότερο θανατηφόρες τις τελευταίες δεκαετίες, καθώς οι άνθρωποι έχουν βελτιωθεί στη διαχείριση των κινδύνων, αλλά οι ζημιές που προκαλούν ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό.
Ένας άνθρωπος στη Σομαλία μπορεί να μην λάβει καμία προειδοποίηση πριν οι πλημμύρες σαρώσουν την περιοχή του.
Κάποιος στη Φλόριντα μπορεί να μεταφερθεί σε ασφαλές μέρος, αλλά να μην έχει ασφάλεια σπιτιού για να ξαναχτίσει το σπίτι του.
Ένας άνθρωπος στην Ολλανδία μπορεί να είναι τόσο καλά προστατευμένος από πάρκα παλίρροιας και «σπογγώδεις πόλεις» που οι ισχυρές βροχές μπορεί να μην θεωρηθούν καν απειλή.
Οι άνθρωποι που ζουν σε πλημμυρικές πεδιάδες και στις ακτές – όπου έχει σημειωθεί μεγάλο μέρος της παγκόσμιας αύξησης του πληθυσμού – είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι.
Πλημμύρες από ποτάμι κατακλύζουν πόλεις μετά από ημέρες έντονων βροχοπτώσεων στην κομητεία Χουάιτζι της επαρχίας Γκουανγκντόνγκ στη νότια Κίνα τον Ιούνιο (Xinhua)
Η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή επιδεινώνει τις πλημμύρες;
Η καύση ορυκτών καυσίμων έχει θερμάνει τον πλανήτη, αυξάνοντας τον κίνδυνο ακραίων βροχοπτώσεων που οδηγούν σε πλημμύρες σε όλο τον κόσμο, ιδίως στην Ευρώπη, στο μεγαλύτερο μέρος της Ασίας, στην κεντρική και ανατολική Βόρεια Αμερική και σε τμήματα της Νότιας Αμερικής, της Αφρικής και της Αυστραλίας.
Ένας καθιερωμένος κανόνας της φυσικής είναι ότι ο θερμός αέρας μπορεί να συγκρατήσει περισσότερη υγρασία αν και αυτό εξαρτάται από την ποσότητα του διαθέσιμου νερού.
Όταν πέφτει έντονη βροχή, τα σύννεφα μπορούν να απελευθερώσουν πολύ περισσότερη ποσότητα νερού.
Ίσως να είναι εκπληκτικό, αλλά η έλλειψη νερού μπορεί επίσης να επιδεινώσει τις πλημμύρες, καθώς ξηραίνει το έδαφος.
Το σκληρό, συμπαγές έδαφος δεν απορροφά το νερό, με αποτέλεσμα να ρέει και να συγκεντρώνεται σε χαμηλότερα σημεία, προκαλώντας την άνοδο της στάθμης του νερού πολύ πιο γρήγορα από ό,τι θα συνέβαινε διαφορετικά.
Οι πλημμύρες επηρεάζονται επίσης από ανθρώπινους παράγοντες, όπως η ύπαρξη αντιπλημμυρικών έργων και η χρήση της γης.
Η ένταση των ακραίων καιρικών φαινομένων έχει αυξηθεί ραγδαία τα τελευταία χρόνια
Μηνιαία ένταση ξηρασίας και πλημμυρών ανά πληγείσα περιοχή, Ιανουάριος 2003 έως Δεκέμβριος 2024
Γραφικό Guardian, Πηγή: Nasa Grace/GWI, Rodell και Li
Τι γίνεται με τις παράκτιες πλημμύρες;
Η κλιματική αλλαγή ενισχύει τις παράκτιες πλημμύρες, αυξάνοντας τη στάθμη της θάλασσας.
Το φαινόμενο είναι τόσο έντονο που, σύμφωνα με την Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή, μέχρι το 2100 οι υψηλές παλίρροιες που συνέβαιναν μία φορά κάθε αιώνα θα πλήττουν τις περισσότερες ακτές του πλανήτη κάθε χρόνο.
Αυτή η εκατονταπλάσια αύξηση θα συμβεί ακόμη και σε αισιόδοξα σενάρια μείωσης της ρύπανσης, ενώ σε πολλές παράκτιες πόλεις θα συμβεί μέχρι τα μέσα του αιώνα.
Πώς επηρεάζουν οι πλημμύρες την οικονομία;
Οι πλημμύρες καταστρέφουν υποδομές όπως γέφυρες, δρόμους και σιδηροδρόμους, καθώς και περιουσιακά στοιχεία όπως σπίτια και αυτοκίνητα. Μπορούν επίσης να καταστρέψουν επιχειρήσεις και να καταστήσουν άχρηστα γραφεία, σχολεία και νοσοκομεία.
Όταν το 2023 πλημμύρες έπληξαν τη Σλοβενία, μια μικρή αλλά ευημερούσα χώρα της Κεντρικής Ευρώπης, προκάλεσαν ζημιές που εκτιμώνται σε 10 δισεκατομμύρια ευρώ, ή περίπου το 16 % του ΑΕΠ της χώρας. Στις ΗΠΑ, οι πλημμύρες εκτιμάται ότι προκαλούν άμεσες απώλειες περιουσίας ύψους έως και μισού τρισεκατομμυρίου δολαρίων κάθε χρόνο.
Πλημμυρικά νερά ξεχύνονται στον ποταμό Guadalupe στο Kerrville του Τέξας, στις 4 Ιουλίου.
Carter Johnston/The New York Times/Redux
Πώς μπορούμε να προσαρμοστούμε στις πλημμύρες;
Σε παγκόσμιο επίπεδο, η μεγαλύτερη πρόοδος στη διάσωση ζωών έχει επιτευχθεί χάρη στα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης που ενημερώνουν τους ανθρώπους για τον κίνδυνο και τους βοηθούν να διαφύγουν πριν τον χτυπήσει.
Αυτό έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματικό στις χώρες μεσαίου εισοδήματος, όπου ζει το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού, αν και υπάρχει ακόμη πολύς δρόμος στις φτωχότερες περιοχές του κόσμου.
Η κατασκευή αναχωμάτων και δεξαμενών συγκράτησης μπορεί να περιορίσει τις ζημίες από τις έντονες βροχοπτώσεις.
Στις πόλεις, τα πάρκα και άλλους χώροι πρασίνου μπορούν επίσης να απορροφήσουν τη βροχή πριν μετατραπεί σε πλημμύρα. Στις ακτές, τα θαλάσσια τείχη μπορούν να κρατήσουν τα νερά μακριά.
Ωστόσο, οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι η προσαρμογή έχει όρια καθώς ο πλανήτης θερμαίνεται.
Όλο και περισσότερο μιλούν για «ελεγχόμενη υποχώρηση» με σκοπό τη μόνιμη μετακίνηση των ανθρώπων από τις περιοχές που κινδυνεύουν – μια λύση που έχουν ήδη υιοθετήσει ορισμένες κοινότητες σε όλο τον κόσμο.
Αυτό μπορεί να σημαίνει την εγκατάλειψη σπιτιών, πόλεων και, στην περίπτωση μικρών νησιωτικών κρατών που κατακλύζονται από τη θάλασσα, ολόκληρων χωρών.
