Μπορείς να το δεις παντού – σε φοιτητικά δωμάτια, σε κρεβάτια εφήβων, σε υπνοδωμάτια ενηλίκων που ακόμα δεν θέλουν να «κλείσουν τα μάτια». Είναι η εικόνα της νύχτας του 21ου αιώνα: ένα πρόσωπο φωτισμένο από την οθόνη του κινητού. Είναι η τελευταία μας πράξη πριν κοιμηθούμε και όπως φαίνεται, μια από τις πιο επιζήμιες.
Μια νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Frontiers in Psychiatry ανατρέπει την αίσθηση ότι αυτή η συνήθεια είναι ακίνδυνη ή απλώς… σύγχρονη. Αναλύοντας δεδομένα από περισσότερους από 45.000 νέους στη Νορβηγία, οι ερευνητές βρήκαν έναν ανησυχητικό συσχετισμό. Κάθε επιπλέον ώρα χρήσης οθόνης στο κρεβάτι συνδέεται με 59% αύξηση της πιθανότητας εμφάνισης αϋπνίας. Και σαν να μην έφτανε αυτό, συνοδεύεται από μείωση του συνολικού ύπνου κατά 24 λεπτά ανά νύχτα.
Advertisment
Αυτό που καθιστά το εύρημα ιδιαίτερα ενδιαφέρον δεν είναι μόνο οι αριθμοί, αλλά η κανονικότητα της συνήθειας. Η χρήση κινητού στο κρεβάτι δεν είναι πια “κακή συνήθεια”. Είναι η προεπιλογή. Είναι το νέο «καληνύχτα».
Η μελέτη δεν σταματά εκεί. Οι ερευνητές προχώρησαν ένα βήμα παραπέρα και αναρωτήθηκαν – έχει σημασία τι κάνουμε στην οθόνη πριν κοιμηθούμε; Η απάντηση είναι ναι. Όσοι χρησιμοποιούσαν τα social media στο κρεβάτι είχαν λιγότερες διαταραχές ύπνου από όσους έβλεπαν βίντεο ή έπαιζαν παιχνίδια. Οι τελευταίοι ανέφεραν 35% περισσότερα συμπτώματα αϋπνίας και κοιμόντουσαν κατά μέσο όρο 17 λεπτά λιγότερο.
Τι σημαίνει αυτό; Ότι δεν είναι όλες οι ψηφιακές δραστηριότητες ίδιες. Ο εγκέφαλος μας, λίγο πριν τον ύπνο, δεν αντιμετωπίζει το ίδιο την παθητική παρακολούθηση ενός TikTok με την ενεργητική συμμετοχή σε ένα ηλεκτρονικό παιχνίδι ή μια διαμάχη στα σχόλια. Η ένταση, το μπλε φως, αλλά και ο βαθμός εγκεφαλικής διέγερσης είναι εντελώς διαφορετικοί.
Advertisment
Εδώ όμως προκύπτει κάτι ακόμα πιο ενδιαφέρον και πιο ανθρώπινο. Η χρήση των social media πριν τον ύπνο, ειδικά όταν γίνεται με ηρεμία, μπορεί να λειτουργεί σχεδόν σαν ένα «τελετουργικό αποσύνδεσης». Ένας τρόπος για να νιώσει κανείς ότι έχει συνδεθεί, έχει δει τι συμβαίνει «έξω», και τώρα μπορεί να χαλαρώσει. Το ίδιο το φαινόμενο, δηλαδή, δεν είναι μονοδιάστατο. Ο εθισμός στις οθόνες έχει και ένα υποσυνείδητο κίνητρο. Την ανάγκη για επαφή, για παρηγοριά, για ένα είδος ελέγχου στο τέλος μιας γεμάτης μέρας.
Αλλά η βιολογία δεν χαρίζεται. Η έκθεση σε φως, ειδικά το φως των οθονών, καταστέλλει την παραγωγή μελατονίνης, της ορμόνης του ύπνου. Κι όσο περισσότερο μένουμε στο φως, τόσο περισσότερο το σώμα μας πιστεύει ότι είναι ακόμη μέρα. Το βιολογικό μας ρολόι αποσυντονίζεται, και το τίμημα είναι βαρύ, όχι μόνο για τον ύπνο μας, αλλά για τη μνήμη, τη διάθεση, την υγεία μας συνολικά.
Εδώ είναι που η κοινωνία συναντά την επιστήμη. Αν μια συνήθεια είναι τόσο ευρέως διαδεδομένη, αλλά ταυτόχρονα τόσο βλαβερή, η λύση είναι η κατανόηση. Ο σκοπός είναι να καταλάβουμε πότε, πώς και γιατί οι οθόνες γίνονται πρόβλημα. Ίσως αυτό που χρειάζεται είναι να χτίσουμε ένα νέο τελετουργικό ύπνου, λιγότερο ψηφιακό και περισσότερο ανθρώπινο.
Γιατί ο ύπνος, τελικά, είναι η αποκατάσταση της σωματικής και ψυχικής μας ενέργειας και το πώς μπαίνουμε σε αυτό το στάδιο, το τι κρατάμε στο χέρι μας πριν το αφήσουμε στο μαξιλάρι, λέει πολλά για το πώς ζούμε και για το πόσο πραγματικά ξεκουραζόμαστε.
Πηγές
- Svendsen, L. et al. (2025). Screen use in bed and insomnia symptoms among university students.
- https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fpsyt.2025.1548273/full
- Harvard Medical School (2020). Blue light has a dark side.
- https://www.health.harvard.edu/staying-healthy/blue-light-has-a-dark-side
- National Sleep Foundation. How Electronics Affect Sleep.
- https://www.sleepfoundation.org/how-sleep-works/how-electronics-affect-sleep
