Η εκδοχή του Ντόναλντ Τραμπ για την Pax Americana, η ιδέα ότι οι ΗΠΑ μπορούν να επιβάλουν τάξη στον κόσμο μέσω της εξαναγκαστικής βίας, βρίσκεται σε κρίσιμη καμπή στην Ουκρανία, τη Γάζα και το Ιράν, με τον Στίβεν Γουίτκοφ να αποτελεί πρόσωπο «κλειδί» για τις διαπραγματεύσεις.
Σύμφωνα με τα λόγια του πρώην διευθυντή της CIA, Γουίλιαμ Μπερνς, βρισκόμαστε σε «μία από εκείνες τις κρίσιμες στιγμές» στις διεθνείς σχέσεις που συμβαίνουν ίσως δύο φορές τον αιώνα, όπου το μέλλον μπορεί να πάρει πολλές μορφές.
Τρεις συγκρούσεις που δένονται με το ίδιο νήμα
Ο στόχος των ΗΠΑ ήταν να κρατήσουν εντελώς ξεχωριστές τις τρεις ταυτόχρονες διαπραγματεύσεις που καθορίζουν την εποχή και να διαμορφώσουν, στο μέτρο του δυνατού, το αποτέλεσμα τους μόνες τους, σύμφωνα με τον Guardian.
Η κυβέρνηση μπορεί να ένιωσε ότι δεν είχε άλλη επιλογή, δεδομένης της επείγουσας φύσης του θέματος, αλλά είναι αμφισβητήσιμο αν ήταν σοφό να ξεκινήσει ταυτόχρονα τρεις τόσο φιλόδοξες ειρηνευτικές αποστολές και έναν παγκόσμιο εμπορικό πόλεμο.
Είναι αλήθεια ότι οι τρεις συγκρούσεις είναι διακριτές, καθώς έχουν διαφορετικές αιτίες, πλαίσια και δυναμικές, αλλά γίνονται όλο και πιο αλληλένδετες από ό,τι φαινόταν αρχικά.
Στη διπλωματία τίποτα δεν είναι απόλυτα σφραγισμένο – όλα είναι αλληλένδετα, ειδικά δεδομένου ότι υπάρχει ένας κοινός παρανομαστής στις τρεις συνομιλίες, η προσωπικότητα του κτηματομεσίτη Στίβεν Γουίτκοφ, του φίλου του Τραμπ, ο οποίος ηγείται των αμερικανικών συνομιλιών σε κάθε περίπτωση, μετακινούμενος από τη Μόσχα στο Μουσκάτ.
Ο έμπιστος αλλά άπειρος Γουίτκοφ
Ο Γουίτκοφ έχει πλεονεκτήματα, μεταξύ των οποίων το ότι έχει την εμπιστοσύνη του Τραμπ.
Γνωρίζει επίσης τη σκέψη του προέδρου – και τι πρέπει να λαμβάνεται ως έχει. Είναι πιστός, σε τέτοιο βαθμό που παραδέχεται ότι λάτρευε τον Τραμπ στη Νέα Υόρκη τόσο πολύ που ήθελε να γίνει σαν αυτόν.
Δεν θα επιδιώξει κανένα άλλο πρόγραμμα εκτός από αυτό του προέδρου.
Ωστόσο, είναι επίσης πιεσμένος και υπάρχουν βασικά ζητήματα ικανότητας. Οι διπλωμάτες είναι συγκλονισμένοι από τις μεγάλες περικοπές στον προϋπολογισμό του υπουργείου Εξωτερικών και εξακολουθεί να υπάρχει έλλειψη έμπειρου προσωπικού. Ο Γουίτκοφ απλά δεν διαθέτει την θεσμική μνήμη που έχουν οι ομόλογοί του στο Ιράν, το Ισραήλ και τη Ρωσία.
Για παράδειγμα, τα περισσότερα μέλη της ιρανικής διαπραγματευτικής ομάδας, με επικεφαλής τον υπουργό Εξωτερικών Αμπάς Αραγκί, είναι βετεράνοι των συνομιλιών του 2013-15 που οδήγησαν στην αρχική πυρηνική συμφωνία με το Ιράν.
Όσον αφορά το ζήτημα της Γάζας, ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου έχει ζήσει τον παλαιστινιακό πόλεμο από τότε που έγινε πρέσβης του Ισραήλ στον ΟΗΕ το 1984.
Οι ΗΠΑ χάνουν την αξιοπιστία τους
Ο Γουίτκοφ γνωρίζει ξεκάθαρα ότι πρέπει να εξασφαλίσει μια διπλωματική νίκη για τον ανυπόμονο αφεντικό του. Όμως, όσο περισσότερο συνεχίζονται οι τρεις συγκρούσεις, τόσο περισσότερο μπλέκονται μεταξύ τους και τόσο περισσότερο αμφισβητείται η αξιοπιστία του Τραμπ.
Ήδη, σύμφωνα με δημοσκόπηση της Reuters Ipsos που δημοσιεύθηκε αυτό το μήνα, το 59% των Αμερικανών πιστεύει ότι ο Τραμπ κοστίζει στη χώρα τους την αξιοπιστία της στη διεθνή σκηνή.
Ο κίνδυνος για τον Τραμπ είναι ότι η απόφαση να αντιμετωπίσει τόσα πολλά τόσο γρήγορα θα καταλήξει να μην είναι επίδειξη της αμερικανικής δύναμης, αλλά το αντίθετο – η δημόσια διάβρωση μιας υπερδύναμης.
Στην βιασύνη του να κλείσει μια συμφωνία με το Ιράν μέσα σε δύο μήνες, ο Τραμπ, σε αντίθεση με όλες τις προηγούμενες πυρηνικές συνομιλίες με την Τεχεράνη, έχει αποκλείσει από την αίθουσα των διαπραγματεύσεων τα ευρωπαϊκά συμφέροντα που θα μπορούσαν να περιπλέξουν την κατάσταση.
Τα πυρηνικά του Ιράν
Προς ανακούφιση του Ιράν, ο Γουίτκοφ δεν έχει υποβάλει ατζέντα που να ξεπερνά το να εμποδίσει το Ιράν να αποκτήσει πυρηνική βόμβα. Δεν έχει θίξει το θέμα της προμήθειας drones από το Ιράν στη Ρωσία για χρήση στην Ουκρανία. Ούτε έχει υποβάλει απαιτήσεις να σταματήσει το Ιράν τις προμήθειες όπλων στους συμμάχους του που πολεμούν το Ισραήλ.
Αυτό έχει ανησυχήσει το Ισραήλ και, σε μικρότερο βαθμό, την Ευρώπη, η οποία θεωρεί την επιθυμία του Ιράν να αρθεί η επιβολή κυρώσεων ως μια σπάνια ευκαιρία να αποσπάσει παραχωρήσεις από την Τεχεράνη.
Ο υπουργός στρατηγικών υποθέσεων του Ισραήλ, Ρον Ντέρμερ, και ο επικεφαλής της Μοσάντ, Ντέιβιντ Μπαρνεά, συναντήθηκαν με τον Γουίτκοφ την περασμένη Παρασκευή στο Παρίσι για να τον πείσουν ότι, όταν θα συναντούσε την ιρανική διαπραγματευτική ομάδα την επόμενη μέρα στη Ρώμη, έπρεπε να απαιτήσει την κατάργηση του πολιτικού πυρηνικού προγράμματος της Τεχεράνης.
Ο Γουίτκοφ αρνήθηκε και, εν μέσω πολλών αντιφατικών δηλώσεων, η κυβέρνηση επανήλθε στην απαίτησή της να εισάγει το Ιράν το απαραίτητο εμπλουτισμένο ουράνιο για το πρόγραμμα πυρηνικής ενέργειας για πολιτικούς σκοπούς, αντί να το εμπλουτίζει στο εσωτερικό της χώρας.
Θυσιάζοντας την Γάζα
Αλλά αν ο Τραμπ έχει αναστατώσει τον Νετανιάχου για το Ιράν, τον κρατάει ευχαριστημένο δίνοντάς του όλα όσα ζητά για τη Γάζα.
Αρχικά, ο Γουίτκοφ έλαβε θερμά συγχαρητήρια για το πόσο σκληρός ήταν με τον Νετανιάχου στην πρώτη τους συνάντηση τον Ιανουάριο.
Ωστόσο, ο Νετανιάχου, όπως είχε ευρέως προβλεφθεί στην περιοχή, βρήκε έναν λόγο για να μην ξεκινήσει συνομιλίες για τη δεύτερη φάση της συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός – την απελευθέρωση των υπόλοιπων ομήρων που κρατούνται στη Γάζα σε αντάλλαγμα για τον μόνιμο τερματισμό των εχθροπραξιών.
Ο Γουίτκοφ πρότεινε συμβιβαστικές λύσεις για την παράταση της κατάπαυσης του πυρός, αλλά ο Νετανιάχου τις απέρριψε και επανέλαβε την επίθεση εναντίον της Χαμάς στις 19 Μαρτίου. Ο Αμερικάνος απεσταλμένος απλώς χαρακτήρισε την απόφαση του Ισραήλ «ατυχή, από ορισμένες απόψεις, αλλά και αναπόφευκτη».
Τώρα, η άρνηση του Τραμπ να ασκήσει οποιαδήποτε πίεση στο Ισραήλ για να άρει την απαγόρευση της εισόδου βοήθειας στη Γάζα, που ισχύει εδώ και έξι εβδομάδες, τροφοδοτεί τη ρήξη της Ευρώπης με τον Τραμπ.
Με την συμπλήρωση 50 ημερών από την απαγόρευση αυτή την εβδομάδα, η Γαλλία, η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο εξέδωσαν μια σκληρή δήλωση, χαρακτηρίζοντας την άρνηση παροχής βοήθειας ως απαράδεκτη.
Αντίθετα, ο Γουίτκοφ δεν έχει εκφράσει καμία άποψη για το μέλλον της Γάζας και την κατάρρευση της «επική εκεχειρίας».
Ωστόσο, αν οι Ευρωπαίοι διπλωμάτες θεωρούν ότι ο Γουίτκοφ ήταν αφελής στις διαπραγματεύσεις του με τον Νετανιάχου, αυτό δεν είναι τίποτα μπροστά στην περιφρόνηση που τρέφουν για τον τρόπο με τον οποίο χειρίστηκε τον Πούτιν.
Το ζήτημα της εμπόλεμης Ουκρανίας
Η οργή οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι οι Ευρωπαίοι πίστευαν ότι, μετά τη δημόσια διαμάχη του Βολοντίμιρ Ζελένσκι με τον Τραμπ στο Οβάλ Γραφείο, είχαν αποκαταστήσει τη θέση της Ουκρανίας στην Ουάσινγκτον, πείθοντας το Κίεβο να υποστηρίξει την πλήρη κατάπαυση του πυρός που πρότειναν αρχικά οι ΗΠΑ στις 11 Μαρτίου.
Οι συνομιλίες που πραγματοποιήθηκαν την περασμένη εβδομάδα στο Παρίσι μεταξύ του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάρκο Ρούμπιο, και των Ευρωπαίων ηγετών έδωσαν επίσης στην Ευρώπη την ευκαιρία να επισημάνει ότι ήταν ο Πούτιν που καθυστερούσε την κατάπαυση του πυρός.
Ωστόσο, αντί να ασκήσει αντίρροπη πίεση στη Ρωσία για να αποδεχθεί την κατάπαυση του πυρός, ο Γουίτκοφ άλλαξε στρατηγική.
Σύμφωνα με τον Μπρούνπ Τετρέ, συνεργάτη του Institut of Montaigne, ο Γουίτκοφ «παρουσιάζει τώρα ένα τελικό σχέδιο ειρήνης, πολύ ευνοϊκό για τον επιτιθέμενο, ακόμη και πριν από την έναρξη των διαπραγματεύσεων, οι οποίες επρόκειτο να πραγματοποιηθούν μετά την κατάπαυση του πυρός».
Καμία ευρωπαϊκή κυβέρνηση δεν έχει ακόμη επικρίνει δημοσίως το μονόπλευρο σχέδιο του Τραμπ, καθώς η άμεση ανάγκη είναι να προσπαθήσουν να αποτρέψουν τον Τραμπ από το να κάνει πράξη την απειλή του να αποχωρήσει.
Μία νέα εποχή για τις σχέσεις ΗΠΑ-Ρωσίας
Ωστόσο, σύμφωνα με τη Φιόνα Χιλ, ειδική σε θέματα Ρωσίας στην πρώτη κυβέρνηση Τραμπ, ο Τραμπ και ο Πούτιν ενδεχομένως έχουν ήδη ξεπεράσει τις λεπτομέρειες της συμφωνίας τους για την Ουκρανία, καθώς επικεντρώνονται στο ευρύτερο σχέδιό τους για την αποκατάσταση των σχέσεων μεταξύ Ρωσίας και ΗΠΑ.
Γράφοντας στο Truth Social για ένα τηλεφώνημα με τον Πούτιν τον Φεβρουάριο, ο Τραμπ ανέφερε: «Και οι δύο αναλογιστήκαμε τη μεγάλη ιστορία των εθνών μας και το γεγονός ότι πολεμήσαμε με μεγάλη επιτυχία μαζί στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο… Μιλήσαμε για τα πλεονεκτήματα των αντίστοιχων εθνών μας και για τα μεγάλα οφέλη που θα αποκομίσουμε κάποια μέρα από τη συνεργασία μας».
