Η πασχαλινή εκεχειρία της Ρωσίας στην Ουκρανία διήρκεσε μόνο 30 ώρες, και ακόμη και τότε φαίνεται ότι ήταν πολύ περιορισμένη σε έκταση, με κατηγορίες για παραβιάσεις και από τις δύο πλευρές.
Οι προσπάθειες έχουν εδώ και καιρό «πίσω» τους πολλές αποτυχίες που οδηγούν σε ένα μόνιμο αδιέξοδο.
Η πολυπόθητη κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία
Το Κίεβο δήλωσε ότι δεν υπήρξαν «συναγερμοί αεροπορικών επιδρομών» την Κυριακή κατά τη διάρκεια της «πασχαλινής εκεχειρίας» του Βλαντιμίρ Πούτιν και ο πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι πρότεινε ότι αυτή θα μπορούσε να είναι η «ευκολότερη» μορφή για να παραταθεί για 30 ημέρες και ενδεχομένως περισσότερο.
Οι ΗΠΑ είχαν προσπαθήσει να οργανώσουν μια εκεχειρία 30 ημερών, η οποία όμως δεν ευδοκίμησε ποτέ, και αυτό το τελευταίο κεφάλαιο υπογραμμίζει τη δυσκολία να επιτευχθεί έστω και μια σύντομη παύση των μαχών.
Η Ρωσία επέμεινε σε μια σειρά από προϋποθέσεις, συμπεριλαμβανομένης της διακοπής του επανεξοπλισμού της Ουκρανίας και της στρατολόγησης νέων μαχητών, καθώς και των «υποκείμενων αιτιών της σύγκρουσης», αναφέρει δημοσίευμα του BBC.
Ένας σημαντικός παράγοντας που παρεμποδίζει την πρόοδο των συνομιλιών είναι το μακρύ ιστορικό των αθετημένων συμφωνιών κατάπαυσης του πυρός, με αποτέλεσμα τη βαθιά δυσπιστία μεταξύ των δύο γειτόνων.
Κατά τη διάρκεια της θυελλώδους συνάντησής του με τον Ντόναλντ Τραμπ τον Φεβρουάριο, ο Ζελένσκι κατηγόρησε τη Ρωσία ότι παραβίασε 25 συμφωνίες κατάπαυσης του πυρός από το 2014 και υποστήριξε ότι καμία τέτοια συμφωνία δεν θα μπορούσε να ισχύσει χωρίς εγγυήσεις ασφαλείας.
Με τη σειρά της, η Ρωσία κατηγορεί τον Ουκρανό πρόεδρο ότι είναι «ανίκανος» να εφαρμόσει οποιαδήποτε τέτοια συμφωνία.
Καλά κρατεί η δυσπιστία
Με την εισβολή στην Ουκρανία το 2014, η Ρωσία παραβίασε τη συμφωνία φιλίας, συνεργασίας και εταιρικής σχέσης μεταξύ των δύο χωρών που υπεγράφη το 1997. Το άρθρο 2 ανέφερε ότι οι πλευρές «σέβονται η μία την εδαφική ακεραιότητα της άλλης και επιβεβαιώνουν το απαραβίαστο των υφιστάμενων συνόρων μεταξύ τους».
Ο πόλεμος ήταν από την αρχή γεμάτος με κατηγορίες για προδοσία.
Ο στρατηγός Βίκτορ Μουζένκο, επικεφαλής του Γενικού Επιτελείου της Ουκρανίας εκείνη την εποχή, κατηγορεί τη Ρωσία ότι πήγε πίσω από τις συμφωνίες που επέτρεψαν στα ουκρανικά στρατεύματα να αποχωρήσουν από την ανατολική πόλη Ιλοβαίσκ τον Αύγουστο του 2014.
Ως αποτέλεσμα, οι αυτοκινητοπομπές που αποχωρούσαν δέχθηκαν πυρά και τουλάχιστον 366 Ουκρανοί μαχητές σκοτώθηκαν.
Οι συμφωνίες του Μινσκ
Η πρώτη σημαντική συμφωνία κατάπαυσης του πυρός, που υπογράφηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2014 στο Μινσκ, παραβιάστηκε μέσα σε λίγες ώρες από την υπογραφή της, με ουκρανικές πηγές να αναφέρουν επιθέσεις των ρωσικών δυνάμεων στο αεροδρόμιο του Ντονέτσκ. Οι επιθέσεις σε άλλες ουκρανικές πόλεις της περιοχής, όπως το Ντεμπάλτσεβε, συνεχίστηκαν επίσης.
Αυτό προκάλεσε τη δεύτερη απόπειρα εκεχειρίας, γνωστή ως Μινσκ-2, αλλά ήταν ακόμη πιο σύντομη.
Μέσα σε λίγα λεπτά από τη θέση της σε ισχύ στις 15 Φεβρουαρίου 2015, παρατηρητές του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ) ανέφεραν πυρά στο Ντονέτσκ. Είχαν αναπτυχθεί στην εμπόλεμη ζώνη κατόπιν αιτήματος της Ουκρανίας για να παρακολουθούν την κατάσταση ασφαλείας, συμπεριλαμβανομένων τυχόν παραβιάσεων της εκεχειρίας, αλλά δεν ανέφεραν ρητά ποιος τις διέπραξε.
Αυτό που ακολούθησε ήταν μια σειρά από άλλες αποτυχημένες προσπάθειες κατάπαυσης του πυρός. Και πάλι, ορισμένες έσπασαν μέσα σε λίγα λεπτά από την έναρξη ισχύος τους.
Σε αυτές περιλαμβάνονταν οι πασχαλινές εκεχειρίες το 2016, το 2017 και το 2018, οι «σχολικές εκεχειρίες» του 2015, 2016, 2017 και 2018 που είχαν ως στόχο να επιτρέψουν στους μαθητές που βρίσκονταν κοντά στην πρώτη γραμμή να επιστρέψουν στα σχολεία τον Σεπτέμβριο, οι εκεχειρίες των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς το 2015, 2016, 2017 και 2018, οι «εκεχειρίες για το ψωμί» του 2017, 2018 και 2019 για να επιτραπεί η συγκομιδή των σιτηρών και άλλες.
Μια «συνολική κατάπαυση του πυρός» που τέθηκε σε ισχύ στις 27 Ιουλίου 2020 διήρκεσε μόνο 20 λεπτά, σύμφωνα με το Κίεβο. Παρόλα αυτά, είχε αντίκτυπο στις μάχες, μειώνοντας στο μισό τον αριθμό των θανάτων μεταξύ των Ουκρανών στρατιωτών τον επόμενο χρόνο.
Η ρίζα του… «κακού»
Ο Μάθιου Σαβίλ, διευθυντής στρατιωτικών επιστημών στο Royal United Services Institute (RUSI) στο Λονδίνο, υποστηρίζει ότι η Ρωσία δεν έχει ποτέ συμμετάσχει σε συνομιλίες κατάπαυσης του πυρός με καλή πίστη.
«Η Ρωσία δεν ήταν ποτέ ειλικρινής ως προς την άρση ή τον τερματισμό του κινδύνου χρήσης βίας για την επίτευξη των στόχων της», λέει.
Λόγω των διαφόρων συμφωνιών κατάπαυσης του πυρός μεταξύ της Ουκρανίας και της Ρωσίας, «το επίπεδο των συγκρούσεων αυξάνεται και μειώνεται και η Ουκρανία φέρει κάποια ευθύνη για ένα μέρος αυτού», λέει στο BBC.
«Αλλά η βασική πρόκληση ήταν ότι υπήρχε πάντα μια ρωσική ή υποστηριζόμενη από τη Ρωσία στρατιωτική απειλή και αυτό επηρεάζει τα πράγματα».
Ο Τζον Χερμπστ, πρώην πρεσβευτής των ΗΠΑ στο Κίεβο, ο οποίος τώρα εργάζεται για το think-tank Atlantic Council με έδρα την Ουάσινγκτον, υποστηρίζει ότι η Ρωσία και όχι η Ουκρανία ήταν ο «κατά συρροήν παραβάτης» των συμφωνιών κατάπαυσης του πυρός του Μινσκ, της πρώτης και ακόμη μιας από τις πιο ολοκληρωμένες προσπάθειες μεσολάβησης για εκεχειρία στην Ουκρανία.
Η επαλήθευση των ισχυρισμών για παραβιάσεις της εκεχειρίας δεν είναι εύκολη, επειδή σχεδόν όλοι οι ανεξάρτητοι δημοσιογράφοι απαγορεύεται να εισέρχονται στα ελεγχόμενα από τη Ρωσία τμήματα της Ουκρανίας.
