Τον Δεκέμβριο του 2019 η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ανέλαβε την προεδρία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, με την Πράσινη Συμφωνία να βρίσκεται στο επίκεντρο της θητείας αυτής.
Εντούτοις, την ίδια ώρα που η φον ντερ Λάιεν εξακολουθεί να βρίσκεται στο τιμόνι της ΕΕ, οι υποστηρικτές της έχουν αρχίσει να εκφράζουν τον προβληματισμό τους για τις αποφάσεις της, αλλά και τον τρόπο που επιλέγει να επιληφθεί των φλεγόντων θεμάτων.
Άλλες προτεραιότητες στο προσκήνιο
Οι βασικές προτεραιότητες φαίνεται να έχουν εξαφανιστεί. Υπάρχει μια ατμόσφαιρα πολιτικής αμνησίας, ή ίσως στρατηγικής αποστασιοποίησης, όπου οι προηγούμενες δεσμεύσεις ξεχνιούνται ή απορρίπτονται, τονίζει δημοσίευμα του Euro News.
Το 2019 η φον ντερ Λάιεν έκανε το Πράσινο Σύμφωνο το «στολίδι» της προεδρίας της.
Τότε, το «πράσινο» δεν ήταν απλώς μια πολιτική, ήταν κομμάτι της περιρρέουσας ατμόσφαιρας. Το Πράσινο Σύμφωνο υποτίθεται ότι θα μεταμόρφωνε την οικονομία, τη γεωργία και τις μεταφορές της Ευρώπης. Γρήγορα προχωράμε στο σήμερα: το κλίμα αυτό… έχει χαθεί.
Η περιβαλλοντική της αποστολή φαίνεται όλο και πιο μακρινή, αν όχι εντελώς εγκαταλελειμμένη.
Σήμερα, η Πράσινη Συμφωνία απουσιάζει εμφανώς, όχι μόνο από τους λόγους της, αλλά και από τα επίσημα έγγραφα. Στη νέα πρόταση για τον μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της ΕΕ, για παράδειγμα, ο όρος δεν αναφέρεται ούτε μία φορά.
Το πιο κραυγαλέο παράδειγμα είναι η συστηματική ανατροπή των πρωτοβουλιών της Πράσινης Συμφωνίας.
Πολλοί από τους πυλώνες του αποσυναρμολογούνται κομμάτι κομμάτι.
Το πιο κραυγαλέο παράδειγμα είναι η συστηματική ανατροπή των πρωτοβουλιών της Πράσινης Συμφωνίας – όπως ο Μηχανισμός Προσαρμογής των Συνόρων για τις Εκπομπές Άνθρακα – μέσω των λεγόμενων προτάσεων απλοποίησης «Omnibus», με την τελευταία υποχώρηση να αφορά την προτεινόμενη Οδηγία για τις Πράσινες Δηλώσεις, που αποσκοπούσε στην καταπολέμηση του greenwashing.
Πιο συμβολική είναι η εξαφάνιση της στρατηγικής «Farm to Fork», που κάποτε αποτελούσε το γεωργικό σκέλος της Πράσινης Συμφωνίας και έχει σχεδόν χαθεί από τις ομιλίες, τα πολιτικά έγγραφα και τα δημόσια μηνύματα.
Η παράλειψή της από το πολυαναμενόμενο έγγραφο της Επιτροπής «Όραμα για τη γεωργία και τα τρόφιμα» ήταν ουσιαστικά μια σιωπηλή ταφή, καθιστώντας το έγγραφο τρόπον τινά επικήδειο ενός παλιού οράματος.
Επισήμως, η Επιτροπή παραμένει σε άρνηση, αλλά τα σημάδια της εγκατάλειψης είναι αδύνατο να αγνοηθούν.
Ο τομέας της υγείας… σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης;
Στον τομέα της υγείας, επικρατεί μια σιωπηλή κατάσταση έκτακτης ανάγκης, με ένα βασικό φάκελο να «νοσεί» βαριά.
Κατά την πρώτη θητεία της, η φον ντερ Λάιεν υπερασπίστηκε την Ευρωπαϊκή Ένωση Υγείας, με το σχέδιο για την καταπολέμηση του καρκίνου ως ακρογωνιαίο λίθο. Με 4 δισεκατομμύρια ευρώ στο τραπέζι, η Επιτροπή δεσμεύτηκε για μια συνολική επίθεση κατά του καπνού, του αλκοόλ, του αμιάντου και άλλων παραγόντων κινδύνου για τον καρκίνο.
Ωστόσο, η δυναμική έχει επιβραδυνθεί δραματικά.
Τα μέτρα που στοχεύουν στη μείωση του καπνίσματος και της κατανάλωσης αλκοόλ έχουν σταματήσει, ενώ κανονισμοί που κάποτε αποτελούσαν προτεραιότητα (όπως εκείνοι που διέπουν τη χρήση σολάριουμ) έχουν αθόρυβα καταργηθεί.
Ο νέος προϋπολογισμός EU4Health αντικατοπτρίζει αυτή την πτώση.
Το 2024, 115 εκατομμύρια ευρώ διατέθηκαν ειδικά για τον καρκίνο. Το 2025, το ποσό αυτό μειώθηκε στα 60 εκατομμύρια ευρώ, καλύπτοντας πλέον όχι μόνο τον καρκίνο, αλλά και τις καρδιαγγειακές παθήσεις και άλλες μη μεταδοτικές ασθένειες.
Μήπως η προαγωγή της υγείας και η καταπολέμηση του καρκίνου υποβιβάζονται σε μια απλή ιστορική υποσημείωση;
Με την προσοχή να στρέφεται στην ετοιμότητα για την αντιμετώπιση πανδημιών και σε άλλες προτεραιότητες, δεν είναι σαφές πόσο από το αρχικό όραμα θα επιβιώσει, αναφέρει χαρακτηριστικά το Euro News.
Παρατηρώντας όλα αυτά, οι εσωτερικοί κύκλοι των Βρυξελλών αναρωτιούνται: μήπως η προαγωγή της υγείας και η καταπολέμηση του καρκίνου υποβιβάζονται σε μια απλή ιστορική υποσημείωση;
Η άμυνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Ωστόσο, εν μέσω της εγκατάλειψης των προτεραιοτήτων για το περιβάλλον και την υγεία, η φον ντερ Λάιεν φαίνεται πιο ενεργητική από ποτέ, αλλά σε ένα διαφορετικό μέτωπο: την άμυνα.
Η φον ντερ Λάιεν έχει στραφεί έντονα προς την ευρωπαϊκή άμυνα.
Ένα χρόνο μετά την έναρξη της δεύτερης θητείας της, η πρώην υπουργός Άμυνας της Γερμανίας επέστρεψε σε γνώριμο έδαφος. Με την υποχώρηση της Πράσινης Συμφωνίας, εκμεταλλεύτηκε τη γεωπολιτική συγκυρία για να προωθήσει μια ισχυρότερη ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία.
Με την προηγούμενη καριέρα της ως υπουργός Άμυνας της Γερμανίας να επανέρχεται στη μόδα, η φον ντερ Λάιεν έχει στραφεί έντονα προς την ευρωπαϊκή άμυνα.
Ένα παράδειγμα: ο επόμενος κύκλος του προϋπολογισμού της ΕΕ (που ξεκινά το 2028) προτείνει πενταπλάσια αύξηση της χρηματοδότησης για την άμυνα και το διάστημα. Οι εθνικοί προϋπολογισμοί για την άμυνα αυξάνονται επίσης, ωθούμενοι από την πλήρη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Η Επιτροπή της πρότεινε επίσης πρόσφατα διαρθρωτικές αλλαγές: ανακατεύθυνση των κονδυλίων συνοχής προς την άμυνα, χαλάρωση των δημοσιονομικών κανόνων για να επιτραπούν μεγαλύτερες στρατιωτικές δαπάνες, δημιουργία του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανταγωνιστικότητας (ECF) και προσφορά δανείων με χαμηλό επιτόκιο στο πλαίσιο του προγράμματος SAFE.
Δίνεται επίσης έμφαση στην απλούστευση των κανόνων για τις προμήθειες στον τομέα της άμυνας και στην ενίσχυση των κοινών πρωτοβουλιών Ε&Α.
Με τις ΗΠΑ να επικεντρώνονται όλο και περισσότερο στην περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού, η ΕΕ αντιμετωπίζει μια δοκιμασία: μπορεί να γίνει ένας αξιόπιστος παράγοντας ασφάλειας στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ; Και θα αποδώσει καρπούς η αμυντική πρωτοβουλία της φον ντερ Λάιεν εγκαίρως για να αποτρέψει πιθανές απειλές —ιδίως από τη Ρωσία— έως το 2030;
Ουδείς γνωρίζει.
Ένα αλλιώτικο παιχνίδι
Η μεταμόρφωση της φον ντερ Λάιεν έχει προκαλέσει έκπληξη στις Βρυξέλλες και πέρα από αυτές, αφήνοντας πολλούς σε σύγχυση.
Η αντίθεση μεταξύ των δύο εντολών δεν θα μπορούσε να είναι πιο έντονη. Ποια είναι λοιπόν η πραγματική Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν;
Είναι η υπέρμαχος του περιβάλλοντος που κάποτε υποσχέθηκε να κάνει την Ευρώπη την πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρο; Ή μία σκληρή «στρατηγός» που επικεντρώνεται εκ νέου στη γεωπολιτική δύναμη;
Αυτό που είναι σαφές είναι ότι η δεύτερη θητεία δεν είναι απλώς μια συνέχεια της πρώτης, αλλά αποτελεί μια εντελώς νέα εποχή με νέους πρωταγωνιστές.
Ίσως και τα δύο. Ίσως μόνο ένα από τα δύο υπήρξε πραγματικά. Ή ίσως κανένα από τα δύο.
Αυτό που είναι σαφές είναι ότι η δεύτερη θητεία δεν είναι απλώς μια συνέχεια της πρώτης, αλλά αποτελεί μια εντελώς νέα εποχή με νέους πρωταγωνιστές. Με την ίδια πρωταγωνίστρια να έχει αλλάξει συνήθειες και απόψεις.
Καθώς οι Βρυξέλλες προετοιμάζονται για την επόμενη ανατροπή της πλοκής, ειδικά με τους δασμούς των ΗΠΑ και τις διαμάχες για τον προϋπολογισμό, ένα πράγμα είναι σίγουρο, όπως αναφέρει το δημοσίευμα του Euro News: η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν παίζει ένα διαφορετικό παιχνίδι.
Και η υπόλοιπη Ευρώπη; Ακόμα προσπαθεί να καταλάβει αν πρόκειται για μια εξέλιξη του χαρακτήρα… ή για μια πλήρη επανεκκίνηση.
