«Τα Πανεπιστήμια Είναι ο Εχθρός» δήλωσε σε ομιλία του ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Τζέι Ντι Βανς, στο Διεθνές Συνέδριο των Συντηρητικών το 2021. Και ο Ντόναλντ Τραμπ, μόλις ανέλαβε την εξουσία, άρχισε μια πρωτοφανή επίθεση εναντίον τους.
Αυτή η επίθεση στα πανεπιστήμια των ΗΠΑ περιελάμβανε πάγωμα της ομοσπονδιακής χρηματοδότησης για την έρευνα, κατάργηση των προγραμμάτων DEI (Πολυμορφία, Ισότητα και Ένταξη), επιβολή των νόμων περί μετανάστευσης στις πανεπιστημιουπόλεις. Το τελευταίο, με βασικό στόχο τους φοιτητές που συμμετείχαν σε φιλοπαλαιστινιακές διαδηλώσεις. Αλλά και άρση της προστασίας των ΛΟΑΤΚΙ+ φοιτητών και ανακοίνωση του σχεδίου για την κατάργηση του υπουργείου Παιδείας.
Από την τελετή αποφοίτησης στο Κολούμπια
Όπως επισημαίνει το Social Europe, δεν είναι παρά υλοποίηση της ιδεολογικής ατζέντας της ριζοσπαστικής δεξιάς κυβέρνησης. Η δήλωση του Τζέι Ντι Βανς, προσθέτει, ήταν ο προάγγελος της εφαρμογής του «δόγματος του σοκ» στην τριτοβάθμια εκπαίδευση των ΗΠΑ και στην επιστήμη.
Τι θα κάνει η Ευρώπη;
Δεν είναι τυχαίο ότι πολλοί ακαδημαϊκοί μεγάλων ή μικρότερων πανεπιστημίων εγκαταλείπουν τις ΗΠΑ. Μεταξύ αυτών, τρεις εξέχοντες καθηγητές του Γέιλ. Οι Τζέισον Στάνλεϊ, Τίμοθι Σνάιντερ και Μάρσι Σορ έφυγαν και πήγαν στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο. Και πλέον τίθεται το ερώτημα: Τι θα κάνει τώρα η Ευρώπη;
Το Social Europe υποστηρίζει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να γίνει ο καταλύτης και να αναλάβει μια πρωτοβουλία υποδοχής των Αμερικανών επιστημόνων που αναζητούν στέγη αλλού.
Η Ευρώπη έχει τη μοναδική ευκαιρία να επιβεβαιώσει τη δέσμευσή της στις δημοκρατικές αρχές και αξίες, τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ποικιλομορφία. Να αφήσει τα λόγια και να προχωρήσει σε έργα. Και να γίνει ασφαλές καταφύγιο για την πρωτοποριακή έρευνα που θα μπορούσε να προωθήσει την καινοτομία και να ενισχύσει την πνευματική της ηγεσία στην παγκόσμια σκηνή.
Κανείς δεν ξεχνά ότι οι ΗΠΑ είχαν κάνει το ίδιο πριν από περίπου 80 χρόνια, την εποχή της ανόδου των Ναζί στη Γερμανία. Τότε, τα αμερικανικά πανεπιστήμια έγιναν καταφύγια για προσωπικότητες όπως ο Άλμπερτ Αϊνστάιν, ο Ενρίκο Φέρμι, ο Έντουαρντ Τέλερ, ο Γιουτζίν Βίγκνερ, ο Τζον φον Νόιμαν και ο Στάνισλαβ Ούλαμ. Επιστήμονες που όχι μόνο πρωτοστάτησαν στην ανάπτυξη των αμερικανικών πυρηνικών δυνατοτήτων μέσω του Σχεδίου Μανχάταν, αλλά έθεσαν και τα θεμέλια για την κυριαρχία των Ηνωμένων Πολιτειών στις επιστήμες.
Ανάλογα παραδείγματα υπάρχουν και στις κοινωνικές επιστήμες: Θίοντορ Αντόρνο, Μαξ Χορκχάιμερ, Χέρμπερτ Μαρκούζε, Χάνα Άρεντ, Έριχ Φρομ, προσωπικότητες που διαμόρφωσαν τόσο την εξέλιξη των κοινωνικών επιστημών όσο και του διαλόγου.
Μετατόπιση στη χρηματοδότηση της έρευνας
Παράλληλα η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει χρηματοδοτήσει την έρευνα και την ανάπτυξη. Η Ε.Ε. διαθέτει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά χρηματοδότησης της έρευνας παγκοσμίως και σίγουρα χαμηλότερο από τους ανταγωνιστές της: 2,2% του ΑΕΠ. Το Ισραήλ διαθέτει 5,73%, η Νότια Κορέα 5,22%, οι Ηνωμένες Πολιτείες 3,64%, η Ιαπωνία 3,30%, η Βρετανία 3,19%. Η κάλυψη αυτού του κενού θα ενίσχυε την επιστημονική και τεχνολογική ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης και θα ανταποκρινόταν δυναμικά στις προειδοποιήσεις της Έκθεσης Ντράγκι, σηματοδοτώντας ότι η ΕΕ είναι έτοιμη να ηγηθεί στην παγκόσμια καινοτομία.
Κεφάλαια και θέσεις εργασίας
Για να υλοποιηθεί αυτό το όραμα, χρειάζονται χρήματα: για να έρθουν οι επιστήμονες από τα πανεπιστήμια των ΗΠΑ, αλλά και για να ανοίξουν θέσεις εργασίας, να δημιουργηθούν προγράμματα και ερευνητικές ομάδες. Έτσι, δεν θα υπάρξει και ανταγωνισμός με τους Ευρωπαίους ερευνητές. Γιατί θα διευρυνθούν οι ευκαιρίες και οι πόροι θα επαρκούν για όλους.
Μια καλά χρηματοδοτούμενη, φιλόδοξη στρατηγική Ε&Α θα μετέτρεπε τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά ιδρύματα της Ευρώπης σε φάρους καινοτομίας, προσελκύοντας ταλέντα και από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού, τονίζει το Social Europe.
Ζήτημα δημοκρατίας
Ωστόσο, υπάρχει και ένα άλλο, εξίσου σημαντικό διακύβευμα, πέρα από την πρωτοπορία στην έρευνα. Και αυτό είναι ο πυρήνας της Ευρώπης ως υπερασπιστή της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τείνοντας χείρα βοηθείας στους Αμερικανούς ακαδημαϊκούς που διώκονται, θα σταλεί το μήνυμα ότι η Ευρώπη παραμένει ακλόνητη στη δέσμευσή της στην ακαδημαϊκή ελευθερία και την πνευματική ακεραιότητα. Και το κέρδος για την Ευρώπη θα είναι η αναβάθμισή της ήπιας ισχύος της, ως καταφυγίου για την πνευματική ελευθερία.
Επιπλέον, οι Αμερικανοί ακαδημαϊκοί θα φέρουν νέες προοπτικές, καινοτόμες ερευνητικές μεθόδους και πρωτοποριακές στρατηγικές διδασκαλίας στα πανεπιστήμια της Ευρώπης. Ο ακαδημαϊκός χώρος θα εμπλουτιστεί με συνεργασίες από την τεχνητή νοημοσύνη έως την επιστήμη του κλίματος.
Τέλος, η Ευρώπη θα τοποθετηθεί ως το αντίπαλο δέος στον απομονωτισμό και τις αυταρχικές παρορμήσεις που κυριαρχούν σε περιοχές των Ηνωμένων Πολιτειών. Ο ριζοσπαστικός δεξιός λαϊκισμός μπορεί να κερδίσει ψήφους βραχυπρόθεσμα, αλλά δεν προσφέρει βιώσιμες λύσεις στις κοινωνικές, οικονομικές και κλιματικές κρίσεις της εποχής μας. Οι νίκες του είναι εφήμερες και οι αντιφάσεις του μη βιώσιμες.
Η Ευρώπη, έτσι, θα μπορούσε να αναδυθεί ως σύμβολο δημοκρατικής ανθεκτικότητας, αλλά και ως ηγέτης στην παγκόσμια έρευνα και καινοτομία. Και η συνεργασία Αμερικανών και Ευρωπαίων ακαδημαϊκών μπορεί να αναδειχθεί σε επένδυση στο μέλλον της διατλαντικής συνεργασίας για το μέλλον.
