Τα chatbot τεχνητής νοημοσύνης, η Taylor Swift και οι influencers των μέσων κοινωνικής δικτύωσης συνέβαλαν φέτος στην επιλογή της Λέξης της Χρονιάς 2025 του λεξικού Cambridge: «parasocial».
Η λέξη — που αποκαλύφθηκε από το διεθνές λεξικό την Τρίτη — περιγράφει τη σχέση που νιώθει ένα άτομο προς μια διαδικτυακή προσωπικότητα, από διάσημους και podcasters μέχρι την ίδια την τεχνητή νοημοσύνη.
«Μια παρα-κοινωνική σχέση είναι όταν νομίζουμε ότι γνωρίζουμε κάποιον ή αισθανόμαστε πολύ κοντά σε κάποιον που στην πραγματικότητα δεν έχουμε γνωρίσει ποτέ, όπως έναν διάσημο, έναν influencer ή κάποιο δημόσιο πρόσωπο που είναι γνωστό για κάποιο λόγο», δήλωσε η Σιμόν Σναλ, καθηγήτρια πειραματικής κοινωνικής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, στο CNBC.
«Στην πραγματικότητα, βέβαια, πρόκειται μόνο για μια μονόπλευρη, υποτιθέμενη σχέση», πρόσθεσε.
Ο όρος εμφανίστηκε το 1956, όταν οι κοινωνιολόγοι του Πανεπιστημίου του Σικάγο Ντόναλντ Χόρτον και Ρίτσαρντ Βολ διαπίστωσαν ότι όσοι παρακολουθούσαν τηλεόραση αντιμετώπιζαν τους ηθοποιούς στην οθόνη σαν φίλους ή μέλη της οικογένειας.
Η Σναλ εξήγησε ότι το «φαινόμενο» είναι γνωστό εδώ και καιρό στην κουλτούρα μας, αλλά μόλις πρόσφατα άρχισε να χρησιμοποιείται ευρέως ο συγκεκριμένος όρος.
«Υπάρχει ανέκαθεν, αλλά νομίζω πως στη σημερινή μας κουλτούρα βλέπουμε παρα-κοινωνικές σχέσεις σε υπερβολικό βαθμό, απλώς επειδή υπάρχουν τόσες ευκαιρίες γι’ αυτό. Υπάρχουν τόσα πρόσωπα που, για οποιονδήποτε λόγο, μπορούν να μας κινήσουν το ενδιαφέρον, να μας μαγέψουν ή να μας εμπνεύσουν», είπε.
Ένα παράδειγμα είναι η τραγουδίστρια και δισεκατομμυριούχος Taylor Swift, που διαθέτει ένα παγκόσμιο, έντονα αφοσιωμένο κοινό χάρη στα τραγούδια της που πολλοί βρίσκουν οικεία. Πολλοί από τους θαυμαστές της δηλώνουν ότι έχουν μια βαθιά, συναισθηματική σύνδεση μαζί της και παρακολουθούν στενά την προσωπική και ερωτική της ζωή.
Η Σναλ προειδοποίησε ότι υπάρχουν «κίνδυνοι» στο να ακολουθεί κανείς διάσημους ή influencers που μπορεί να διαδώσουν λανθασμένες ιατρικές συμβουλές, να πουλήσουν κακά προϊόντα ή να προωθήσουν ανήθικες συμπεριφορές.
«Μπορούν να προκαλέσουν πραγματική ζημιά στους ακολούθους τους. Τα άτομα που νιώθουν ότι βρίσκονται σε αυτή την παρα-κοινωνική σχέση μπορεί να πληγούν σοβαρά», τόνισε.
AI chatbots και η κουλτούρα της μοναξιάς
Το λεξικό Cambridge αναφέρει ότι μέρος της αυξανόμενης δημοτικότητας της λέξης «parasocial» προέρχεται από τις σχέσεις που αναπτύσσονται με τα chatbot τεχνητής νοημοσύνης.
Έκθεση του 2025 από την Common Sense Media, που βασίστηκε σε έρευνα με 1.060 Αμερικανούς εφήβους, έδειξε ότι το 72% των νέων 13–17 ετών είχε χρησιμοποιήσει κάποιον AI «σύντροφο» τουλάχιστον μία φορά — για λόγους που κυμαίνονταν από συναισθηματική ή ψυχική υποστήριξη μέχρι την αίσθηση φίλου ή «κολλητού».
«Λέγονται chatbots επειδή νιώθουμε σαν να συνομιλούμε ήδη με κάποιον», είπε η Σναλ. «Οι άνθρωποι μπορούν να αναπτύξουν συγκεκριμένες σχέσεις, όπως μια φιλία ή ακόμη και μια ρομαντική σχέση — ή τουλάχιστον έτσι τους φαίνεται, ενώ στην πραγματικότητα δεν υπάρχει κανένας άλλος εμπλεκόμενος».
Και δεν αφορά μόνο τους εφήβους. Πρόσφατη έρευνα της Vantage Point Counselling σε περισσότερους από 1.000 ενήλικες στις ΗΠΑ έδειξε ότι το 28% δήλωσε πως είχε μια ρομαντική ή πιο προσωπική σχέση με τεχνητή νοημοσύνη.
Η Σναλ ανέφερε δύο λόγους για τους οποίους οι άνθρωποι στρέφονται σε παρα-κοινωνικές σχέσεις: την παγκόσμια επιδημία μοναξιάς και την αυξημένη χρήση οθονών.
Στο κινητό και στις οθόνες, οι παρα-κοινωνικές σχέσεις είναι «ένα κλικ μακριά», οπότε γίνεται πιο εύκολο να λάβει κανείς άμεση κοινωνική επιβεβαίωση. Παράλληλα, τα chatbots είναι σχεδιασμένα ώστε να σε κολακεύουν.
«Οι άνθρωποι τείνουν να είναι πιο μόνοι από προηγούμενες γενιές και περνούν τόσο πολύ χρόνο στις οθόνες τους, όπου αυτές οι παρα-κοινωνικές σχέσεις δημιουργούνται πολύ εύκολα», είπε.
Το αντίδοτο, σύμφωνα με τη Σναλ, είναι η επένδυση σε σχέσεις πραγματικής ζωής, επειδή όσο περισσότερο χρόνο περνά κανείς online, τόσο λιγότερο χρόνο αφιερώνει σε διαπροσωπικές επαφές.
«Όσο περισσότερο χρόνο περνώ συνομιλώντας με ένα chatbot, τόσο λιγότερο χρόνο αφιερώνω πιθανότατα σε μια συζήτηση με ένα πραγματικό άτομο», πρόσθεσε.
