«Η Ρωσία δεν πρέπει να έχει καμία αμφιβολία: το ΝΑΤΟ και οι σύμμαχοι θα χρησιμοποιήσουν, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, όλα τα απαραίτητα στρατιωτικά και μη στρατιωτικά εργαλεία για να αμυνθούν». Αυτή ήταν η απάντηση του ΝΑΤΟ στις διαρκείς παραβιάσεις του εναέριου χώρου κρατών-μελών του.
Ωστόσο, τίθεται ένα ερώτημα: Μέχρι ποιου σημείου είναι έτοιμη να φτάσει η συμμαχία για να καταστείλει τις ρωσικές ενέργειες; Και στην περίπτωση που αποφασίσουν να καταρρίψουν ρωσικά πολεμικά αεροσκάφη, τι μπορεί να σημάνει για την εξέλιξη της σύγκρουσης στην Ουκρανία;
Για το ΝΑΤΟ, η κύρια πολιτική καθοδήγηση είναι ότι πρόκειται για μια αμυντική συμμαχία
Τα περιστατικά είναι γνωστά. Στις 19 Σεπτεμβρίου, τρία ρωσικά MiG-31 παραβίασαν τον εσθονικό εναέριο χώρο για 12 λεπτά πριν αναχαιτιστούν από μαχητικά αεροσκάφη του ΝΑΤΟ. Στις αρχές του μήνα, ρωσικά drones εισήλθαν στο έδαφος της Πολωνίας. Τουλάχιστον τρία καταρρίφθηκαν μετά την απάντηση πολωνικών F-16 και ολλανδικών F-35. Παραβίαση του εναέριου χώρου της έχει καταγγείλει και η Ρουμανία. Η Ρωσία αρνείται ότι έχει παραβεί κάποιον κανόνα.
Μαρκ Ρούτε / REUTERS/Geert Vanden Wijngaert
Αρκετές χώρες του ΝΑΤΟ, συμπεριλαμβανομένης της Πολωνίας και της Σουηδίας, προειδοποιούν ότι θα καταρρίψουν ρωσικά αεροσκάφη, αν αυτά εισέλθουν στον εναέριο χώρο τους.
Ωστόσο, οι δύο πλευρές, Μόσχα και ΝΑΤΟ βλέπουν διαφορετικά τη σύγκρουση. Μιλώντας στο Politico, η Τσάρλι Σαλόνιους-Πάστερναλ, της δεξαμενής σκέψης Nordic West Office, θυμίζει ότι «η Ρωσία έχει δηλώσει ότι πιστεύει ότι βρίσκεται σε στρατιωτική σύγκρουση με εμάς και τη Δύση». Αλλά, το ΝΑΤΟ «δεν το βλέπει έτσι και εξαιτίας αυτού, οι κανόνες εμπλοκής μας είναι διαφορετικοί».
Τι ισχύει στο ΝΑΤΟ
Το Politico καταγράφει όλα όσα ισχύουν, στην περίπτωση που το ΝΑΤΟ αποφασίσει να αντιδράσει στις ρωσικές ενέργειες.
Ακολουθούν όσα πρέπει να γνωρίζετε για την αντίδραση του ΝΑΤΟ μέχρι στιγμής.
- Ποιοι είναι οι κανόνες εμπλοκής του ΝΑΤΟ;
Οι κανόνες εμπλοκής της συμμαχίας είναι απόρρητοι. Αλλά, όπως εξηγεί ο Οάνα Λουνγκέσκου, πρώην εκπρόσωπος του ΝΑΤΟ, οι κανόνες ορίζουν «τις παραμέτρους για το τι μπορεί να κάνει ο στρατός σε οποιαδήποτε δεδομένη κατάσταση. Αυτό σημαίνει ότι είναι πολύ διαφορετικοί ανάλογα με την αποστολή ή την επιχείρηση».
Σύμφωνα με τον Λουνγκέσκου, διακεκριμένη συνεργάτιδα της δεξαμενής σκέψης Royal United Services Institute στο Λονδίνο, οι κανόνες εμπλοκής πρέπει να είναι σύμφωνοι με την πολιτική καθοδήγηση της συμμαχίας.
«Για το ΝΑΤΟ, η κύρια πολιτική καθοδήγηση είναι ότι πρόκειται για μια αμυντική συμμαχία, της οποίας ο στόχος είναι να αποτρέψει την επιθετικότητα και να αποτρέψει οποιαδήποτε σύγκρουση, και σε περίπτωση αποτυχίας, να αμυνθεί εναντίον της και να την νικήσει», λέει.
Ο ρόλος του SACEUR
Και προσθέτει ότι οι κανόνες εμπλοκής εγκρίνονται από το Βορειοατλαντικό Συμβούλιο (NAC), το οποίο συγκεντρώνει όλους τους συμμάχους του ΝΑΤΟ. Εφαρμόζονται από τον Ανώτατο Συμμαχικό Διοικητή Ευρώπης (SACEUR). Επί του παρόντος είναι ο Αμερικανός Πτέραρχος Αλέξους Γκρίνκεβιτς, ο οποίος διοικεί επίσης τις αμερικανικές δυνάμεις στην Ευρώπη. Και, όπως και κάθε πολιτική απόφαση εντός της συμμαχίας, οι κανόνες εμπλοκής απαιτούν συναίνεση.
- Τι γίνεται με τις εθνικές ένοπλες δυνάμεις;
Οι κανόνες εμπλοκής του ΝΑΤΟ δεν εμποδίζουν τις εθνικές ένοπλες δυνάμεις να λαμβάνουν τις δικές τους αποφάσεις στο έδαφός τους όταν βρίσκονται υπό εθνική διοίκηση.
Για παράδειγμα, η Λιθουανία υιοθέτησε νέους κανόνες που επιτρέπουν στον στρατό της να αντιδρά σε παραβιάσεις του εναέριου χώρου «νωρίτερα και ταχύτερα». Η Ρουμανία, της οποίας ο εναέριος χώρος παραβιάστηκε πολλές φορές από ρωσικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη τους τελευταίους μήνες, έχει συγκαλέσει την Πέμπτη το Ανώτατο Συμβούλιο Άμυνας. Αυτό θα καθορίσει τους κανόνες εμπλοκής σε περίπτωση περισσότερων εισβολών από μη επανδρωμένα αεροσκάφη ή επανδρωμένα αεροσκάφη.
Ρωσικό Mig-31 που παραβίασε τον εναέριο χώρο της Εσθονίας / Swedish Armed forces/Handout via REUTERS.
Κίνδυνοι ελλοχεύουν, στην περίπτωση που η μονομερής δράση μιας χώρας οδηγήσει σε κλιμάκωση. Ο Ντόναλντ Τουσκ, πρωθυπουργός της Πολωνίας, η οποία κατέρριψε ρωσικά drones, έχει δηλώσει: «Είμαστε έτοιμοι για οποιαδήποτε απόφαση που αποσκοπεί στην καταστροφή αντικειμένων που μπορεί να μας απειλήσουν, όπως τα ρωσικά μαχητικά αεροσκάφη». Και εμμέσως, πλην σαφώς, ζήτησε τη στήριξη του ΝΑΤΟ.
«Να σκεφτούμε δυο φορές»
«Πρέπει να είμαι 100% βέβαιος… ότι όλοι οι σύμμαχοί μας θα το αντιμετωπίσουν αυτό ακριβώς με τον ίδιο τρόπο που το αντιμετωπίζουμε εμείς. Πρέπει να είμαι 100% βέβαιος ότι όταν η σύγκρουση εισέλθει σε μια τόσο οξεία φάση, δεν θα είμαστε μόνοι σε αυτό», είπε.
«Πρέπει να το σκεφτούμε δύο φορές πριν αποφασίσουμε για ενέργειες που θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν μια πολύ οξεία φάση της σύγκρουσης», σημείωσε ο Ντόναλντ Τουσκ.
Για τις χώρες όμως που δεν έχουν δική τους πολεμική αεροπορία, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Πρώην αξιωματούχος του ΝΑΤΟ είπε στο Politico ότι, ακριβώς επειδή η Εσθονία δεν έχει τα δικό της στόλο, η Ρωσία παραβίασε τον εναέριο χώρο της χώρας: «Εάν η εισβολή είχε πραγματοποιηθεί πάνω από τη Φινλανδία, οι Φινλανδοί θα μπορούσαν να αποφασίσουν να την εξαλείψουν. Στον εναέριο χώρο της Βαλτικής, είμαστε υποχρεωμένοι να ανέβουμε στην αλυσίδα διοίκησης του ΝΑΤΟ».
Ντόναλντ Τουσκ / Martyna Necko / Agencja Wyborcza.pl via REUTERS
- Γιατί το ΝΑΤΟ δεν κατέρριψε τα ρωσικά μαχητικά αεροσκάφη;
Οι λόγοι είναι και πολιτικοί και στρατιωτικοί. Σύμφωνα με τον γ.γ. της Συμμαχίας, Μαρκ Ρούτε, «οι αποφάσεις για το αν θα εμπλακούν σε βολές αεροσκαφών… βασίζονται πάντα στις διαθέσιμες πληροφορίες σχετικά με την απειλή που θέτει το αεροσκάφος». Αλλά, είπε, «δεν εντοπίστηκε καμία άμεση απειλή» στην Εσθονία. Επισήμανε ότι «υπάρχουν σίγουρα διάφορες παράμετροι για τη χρήση βίας».
Κανείς δεν ξεκινά Γ’ Παγκόσμιο Πόλεμο
Από την πλευρά του, ο πρώην αρχηγός της εσθονικής πολεμικής αεροπορίας, Γιάαλ Τάριεν, είπε ότι η απάντηση του ΝΑΤΟ ήταν σύμφωνη με τη διαδικασία. «Δεν χρησιμοποιούμε βία αμέσως σε περίοδο ειρήνης», πρόσθεσε, εξηγώντας ότι οι εισβολές μπορεί να έγιναν και από λάθος.
Ο Μίκολα Μπιελιέσκοφ, Ουκρανός στρατιωτικό αναλυτής, η αντίδραση του ΝΑΤΟ ήταν λελογισμένη, καθώς υπάρχει κίνδυνος κλιμάκωσης, ενώ είναι αβέβαιη η στάση του Ντόναλντ Τραμπ. «Υπό όρους, κανείς δεν θα ξεκινήσει τον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο εξαιτίας αυτού», είπε.
- Επιδιώκουν οι χώρες του ΝΑΤΟ να αλλάξουν τους κανόνες εμπλοκής;
Η ερώτηση απαντάται με μια ερώτηση: Επιτρέπουν οι ισχύοντες κανόνες εμπλοκής στα μαχητικά του ΝΑΤΟ να καταρρίπτουν ρωσικά πολεμικά αεροσκάφη; Και αν ναι, υπό ποιες συνθήκες;
Αξιωματούχος του ΝΑΤΟ, που μίλησε υπό τον όρο της ανωνυμίας, είπε ότι μετά το περιστατικό στην Εσθονία «θα γίνουν πολλές συζητήσεις» σχετικά με τα μέτρα και τις αντιδράσεις. «Είναι σημαντικό η Ρωσία να αλλάξει συμπεριφορά», είπε.
Ταυτόχρονα, ανώτατοι αξιωματούχοι στην Εσθονία, τη Λιθουανία και την Τσεχία ζητούν μια πιο δυναμική αντίδραση την επόμενη φορά που η Ρωσία θα δοκιμάσει το ΝΑΤΟ: κατάρριψη ρωσικών πολεμικών αεροσκαφών. Ο πρόεδρος της Τσεχίας, Πετρ Πάβελ δήλωσε: «Πρέπει να απαντήσουμε κατάλληλα, συμπεριλαμβανομένης πιθανής κατάρριψης ρωσικών αεροσκαφών».
Με την άποψη αυτή συμφωνεί και ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ.
- Πώς θα μπορούσε το ΝΑΤΟ να αλλάξει τους κανόνες εμπλοκής;
H αλλαγή των κανόνων εμπλοκής θα έπρεπε να περάσει από το Βορειοατλαντικό Συμβούλιο (NAC), το ανώτατο όργανο της Συμμαχίας. Εκεί, οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ θα λάμβαναν μια απόφαση βασισμένη σε συναίνεση και στις στρατιωτικές συμβουλές από την Ανώτατη Συμμαχική Διοίκηση Ευρώπης (SACEUR). Από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος στην Ουκρανία, η SACEUR έχει μεγαλύτερη εξουσία να κάνει προσαρμογές χωρίς να περάσει από το NAC – όπως η αποστολή περισσότερων πλοίων ή αεροπλάνων σε δεδομένη περιοχή.
- Τι συνέβη την τελευταία φορά που μια χώρα του ΝΑΤΟ κατέρριψε ρωσικό αεροσκάφος;
Το 2015, η Τουρκία κατέρριψε ένα ρωσικό Sukhoi-24M κοντά στα τουρκο-συριακά σύνορα. Είχαν προηγηθεί παραβίαση του εναέριου χώρου διάρκειας 17 δευτερολέπτων και από αρκετές προειδοποιήσεις. Αυτό το περιστατικό δεν ήταν μέρος ΝΑΤΟϊκής αποστολής, αλλά απόφαση της εθνικής κυβέρνησης. Ο αξιωματούχος του ΝΑΤΟ, που μίλησε ανωνύμως, εξήγησε: «Είχαν τη δική τους αεροπορία και έλαβαν την απόφαση σε εθνικό επίπεδο. Ενημέρωσαν τους συμμάχους (λεπτομερώς) μόνο αργότερα. Αποδείχθηκε εξαιρετικά αποτελεσματικό».
Ρωσία-Τουρκία σημειώσατε 1
Τότε, η Τουρκία ενεργοποίησε το Άρθρο 4 του ΝΑΤΟ, με το αίτημα να συζητηθεί το θέμα ενδελεχώς. Στη συνέχεια, η Συμμαχία βοήθησε την Τουρκία να παρακολουθεί τον εναέριο χώρο της με περισσότερα αεροσκάφη έγκαιρης προειδοποίησης AWACS.
Η κατάρριψη του ρωσικού αεροσκάφους είχε τότε συνέπειες. Η Μόσχα επέβαλε εμπορικές κυρώσεις στην Άγκυρα και ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν τελικά ζήτησε συγγνώμη. Αλλά δεν υπήρξε άλλη παραβίαση του τουρκικού εναέριου χώρου έκτοτε από τη Ρωσία.
