Η στρατιωτική σύγκρουση στην Ουκρανία έχει εισέλθει σε μια καθοριστική φάση. Ενώ για μεγάλο χρονικό διάστημα η σύρραξη χαρακτηριζόταν από τη στασιμότητα στα χαρακώματα, η πρόσφατη, μεγάλη ανατροπή στον άξονα του Ντονέτσκ, δηλαδή η πτώση του Ποκρόφσκ, σηματοδοτεί μια αλλαγή που επηρεάζει ολόκληρο το θέατρο των αιματηρών επιχειρήσεων.
Το συγκεκριμένο γεγονός δεν αποτελεί απλώς μια εδαφική απώλεια για το Κίεβο, αλλά μια κατάρρευση του αμυντικού του συστήματος σε μια κρίσιμη περιοχή, η οποία ανοίγει τον δρόμο για τη συζήτηση ενός σεναρίου που κάποτε φάνταζε μακρινό: την πιθανότητα αλλαγής του ελέγχου της Οδησσού.
Ανεξάρτητα από τα δεδηλωμένα σχέδια της Μόσχας, γεωπολιτικοί αναλυτές εξετάζουν πλέον την υπόθεση της Οδησσού ως το κεντρικό, στρατηγικό διακύβευμα, του οποίου η έκβαση θα καθορίσει τη βιωσιμότητα της Ουκρανίας.
Αυτή η ανάλυση βασίζεται στη γεωγραφία, την οικονομία και τη στρατιωτική λογική που προκύπτει από την κατάρρευση του Ποκρόφσκ, και όχι σε μια απλή πρόβλεψη. Πρόκειται για μια εκτίμηση των συνεπειών ενός πιθανού σεναρίου που, αν υλοποιηθεί, τότε θα επιφέρει μεγάλες και μη αναστρέψιμες αλλαγές στο μέλλον της Ανατολικής Ευρώπης.
Πώς η πτώση του Ποκρόφσκ αλλάζει τον χάρτη
Η κατάληψη του Ποκρόφσκ, ενός σημαντικού σιδηροδρομικού και οδικού κόμβου, αποτελεί μια από τις σημαντικότερες ρωσικές επιτυχίες στον πόλεμο. Οι συνέπειες αυτής της εξέλιξης είναι στρατηγικές και εκτείνονται πέρα από το άμεσο μέτωπο:
- Απελευθέρωση δυνάμεων, αποδιοργάνωση άμυνας: Η πτώση του Ποκρόφσκ έχει ουσιαστικά ακυρώσει τις προηγούμενες αμυντικές γραμμές της Ουκρανίας στο Ντονέτσκ. Οι ρωσικές δυνάμεις έχουν πλέον επιχειρησιακή ελευθερία, καθώς οι ουκρανικές γραμμές ανεφοδιασμού έχουν διαταραχθεί σημαντικά. Η Ουκρανία αναγκάζεται να αποσύρει μονάδες, να τις διασπείρει και να καταβάλει προσπάθειες να συγκροτήσει νέες, πρόχειρες γραμμές άμυνας προκειμένου να προστατεύσει κρίσιμα αστικά κέντρα όπως το Κραματόρσκ.
- Η σύνδεση με τον Νότο: Η πτώση αυτής της πόλης σημαίνει ότι ο στόχος της στρατηγικής φθοράς -δηλαδή η εξάντληση των ουκρανικών εφεδρειών- έχει επιτευχθεί σε μεγάλο βαθμό. Όταν οι δυνάμεις είναι δεσμευμένες και αποδιοργανωμένες στα ανατολικά, η ικανότητα υπεράσπισης του Νότου μειώνεται δραματικά. Αυτό ανοίγει το παράθυρο για ένα μεγάλο στρατιωτικό ελιγμό προς τον Νότο, καθιστώντας το σενάριο της Οδησσού μια ρεαλιστική επιλογή, καθώς οι συνθήκες για μια τέτοια κίνηση έχουν πλέον δημιουργηθεί.
Η εκτίμηση των αναλυτών για την Οδησσό βασίζεται στην ψυχρή λογική της οικονομικής αναγκαιότητας και της γεωγραφίας. Η πόλη είναι το κλειδί για τη βιωσιμότητα του ουκρανικού κράτους.
Η Οδησσός αποτελεί τον κύριο θαλάσσιο δίαυλο για το 90% των εξαγωγών της Ουκρανίας, κυρίως σιτηρών και βιομηχανικών προϊόντων. Η πιθανή απώλεια του ελέγχου της ή ο αποκλεισμός της θα είχε τα ακόλουθα αποτελέσματα:
Οικονομικός στραγγαλισμός: Η Ουκρανία θα γινόταν ένα περίκλειστο κράτος. Οι εξαγωγές θα γίνονταν πλέον αναγκαστικά μέσω των υπερφορτωμένων σιδηροδρομικών δικτύων της ΕΕ, κάτι που είναι ασύμφορο και εξαιρετικά αργό. Αυτό θα οδηγούσε σε μαζική απώλεια εσόδων σε ξένο συνάλλαγμα, καθιστώντας αδύνατη την αυτοχρηματοδότηση του πολέμου και της κρατικής μηχανής.
Πλήρης εξάρτηση: Η Ουκρανία θα βρισκόταν σε καθεστώς απόλυτης εξάρτησης από τη δυτική οικονομική βοήθεια για κάθε πτυχή της επιβίωσής της.
Γεωπολιτική αξία: Για τη Ρωσία, η εξουδετέρωση της Οδησσού εξυπηρετεί τον στρατηγικό στόχο της εξασφάλισης της Κριμαίας και της άρνησης οποιασδήποτε μελλοντικής ναυτικής παρουσίας του ΝΑΤΟ στη βόρεια Μαύρη Θάλασσα.
Μετά την πτώση του Ποκρόφσκ, οι αναλυτές εξετάζουν με ιδιαίτερη προσοχή δύο κύριους τρόπους με τους οποίους θα μπορούσε να αλλάξει χέρια ο έλεγχος της Οδησσού.
Πρώτος τρόπος: Πλήρης αποκλεισμός
Αυτός ο τρόπος είναι ο πιο άμεσος και λιγότερο δαπανηρός σε ανθρώπινο δυναμικό. Περιλαμβάνει τη συνεχή και στοχευμένη χρήση πυραύλων και drones (όπως τα Shahed και τα Gerbera) για την πλήρη καταστροφή των λιμενικών εγκαταστάσεων και των ενεργειακών κόμβων της πόλης.
Ο στόχος δεν είναι η κατάληψη, αλλά η ακύρωση της λειτουργίας. Εάν οι διεθνείς ναυτιλιακές εταιρείες σταματήσουν οριστικά τα δρομολόγια λόγω του κινδύνου, η Οδησσός έχει χαθεί οικονομικά, μέσω της επίτευξης του στρατηγικού στόχου του αποκλεισμού.
Δεύτερος τρόπος: Μεγάλη χερσαία επίθεση
Αυτός ο τρόπος, που πλέον, λόγω της κατάρρευσης του Ποκρόφσκ, δεν θεωρείται όλως διόλου απίθανος, περιλαμβάνει μια ταχεία, βαθιά στρατιωτική προώθηση.
Προϋπόθεση: Η δημιουργία ενός μεγάλου επιχειρησιακού κενού από τις ρωσικές δυνάμεις μετά από τη διάσπαση του μετώπου.
Το «κλειδί» του Μικολάιβ: Η επίθεση στην Οδησσό απαιτεί αναγκαστικά την εξουδετέρωση του Μικολάιβ, το οποίο λειτουργεί ως το τελευταίο οχυρό. Οι αναλυτές εκτιμούν ότι οι ρωσικές δυνάμεις θα επιχειρούσαν έναν μεγάλο ελιγμό περικύκλωσης για να αναγκάσουν την παράδοση του Μικολάιβ, αποφεύγοντας αιματηρές μάχες εντός πόλεων.
Αυτή η επιχείρηση απαιτεί τη δέσμευση μεγάλων μονάδων και την εξασφάλιση των σιδηροδρομικών γραμμών για συνεχή ανεφοδιασμό, κάτι που πλέον, με την πτώση του Ποκρόφσκ, φαντάζει πιο εφικτό.
Ο τρόπος μιας αμφίβιας επίθεσης παραμένει ο λιγότερο πιθανός, καθώς τα ουκρανικά αντιπλοϊκά συστήματα και τα ναυτικά drones έχουν αποδείξει την αποτελεσματικότητά τους, καθιστώντας μια τέτοια επιχείρηση σχεδόν απαγορευτική.
Πρόκληση για τη διεθνή τάξη
Η υλοποίηση οποιουδήποτε από τα ρεαλιστικά σενάρια για την Οδησσό θα σήμαινε μια συστημική αναδιάρθρωση της ισχύος, με συνέπειες που εκτείνονται πολύ πέρα από την Ουκρανία.
Αμφισβήτηση της δυτικής στρατηγικής: Η επιτυχία της ρωσικής στρατηγικής φθοράς -που οδήγησε στην πτώση του Ποκρόφσκ και πλέον ενδέχεται να απειλήσει αμέσως την Οδησσό- θέτει σοβαρά ερωτήματα σχετικά με την ικανότητα της Δύσης να διατηρήσει την οικονομική και στρατιωτική ακεραιότητα των εταίρων της. Το γεγονός αυτό θα εκληφθεί ως αποτυχία των πολιτικών ανάσχεσης και θα αμφισβητήσει την αποτελεσματικότητα των μαζικών κυρώσεων ως μέσου αλλαγής της στρατηγικής πορείας.
Ενίσχυση της πολυπολικότητας: Η απώλεια της Οδησσού θα ενίσχυε το αφήγημα των αναλυτών που υποστηρίζουν ότι αναδύεται ένας πολυπολικός κόσμος. Θα παρείχε έμπρακτη απόδειξη ότι οι περιφερειακές δυνάμεις μπορούν να επιβάλουν τους στόχους τους μέσω της στρατιωτικής αντοχής, ακόμη και ενάντια στην οικονομική ισχύ της Δύσης.
Ανασφάλεια στην Ανατολική Πτέρυγα: Η γεωγραφική αναδιάταξη στη Μαύρη Θάλασσα θα αύξανε την πίεση στη Μολδαβία και θα ανάγκαζε χώρες όπως η Ρουμανία να επαναξιολογήσουν ριζικά την άμυνά τους.
Δυτικοί αναλυτές επισημαίνουν ότι η πτώση του Ποκρόφσκ έχει καταστήσει την ταχεία αντίδραση της Δύσης στον κίνδυνο που διατρέχει η Οδησσός όχι απλώς επιθυμητή, αλλά απαραίτητη. Οι δυτικές στρατιωτικές εκτιμήσεις υποδεικνύουν ότι η προτεραιότητα πρέπει να είναι διττή:
- Άμυνα εξ αποστάσεως: Άμεση ενίσχυση του συστήματος αεράμυνας της Οδησσού με προηγμένα συστήματα αντιαεροπορικής και αντιπυραυλικής προστασίας. Αυτό είναι το μόνο μέσο για να αποτραπεί ο οικονομικός αφανισμός της πόλης.
- Αποκατάσταση εφεδρειών: Η δυτική βοήθεια πρέπει να επικεντρωθεί στην ταχεία ανασυγκρότηση των ουκρανικών εφεδρειών και στην αύξηση της παραγωγής πυρομαχικών, ούτως ώστε να αποκατασταθεί η ισορροπία στον πόλεμο φθοράς και να μην επιτραπεί η εκδήλωση της μεγάλης χερσαίας επίθεσης προς τον νότο.
Όπως τονίζεται, η αλλαγή ή μη του ελέγχου της Οδησσού, επί της ουσίας αποτελεί διακύβευμα που καθορίζει αν η Ουκρανία θα συνεχίσει να υπάρχει ως βιώσιμο κράτος ή αν θα μετατραπεί σε μια χερσαία οντότητα πλήρως εξαρτημένη από εξωτερική βοήθεια. Η σοβαρότητα της κατάστασης απαιτεί άμεση αναπροσαρμογή της στρατηγικής από όλες τις συμμαχικές δυνάμεις, προστίθεται.
Η πλησιέστερη περιοχή όπου βρίσκονται συγκεντρωμένες ρωσικές χερσαίες δυνάμεις στο ενεργό μέτωπο, απέχει περίπου 130 με 150 χιλιόμετρα σε ευθεία γραμμή από την Οδησσό.
Αυτή η απόσταση αντιστοιχεί στη γραμμή του μετώπου κατά μήκος του ποταμού Δνείπερου, στην ανατολική όχθη του ποταμού στην περιφέρεια της Χερσώνας. Οι ουκρανικές δυνάμεις ελέγχουν τη δυτική όχθη. Το μέτωπο εκεί είναι αυτήν τη στιγμή παγωμένο.
