Φόρτωση Text-to-Speech…
Από τον προθάλαμο στην εντατική μπαίνει το έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας – Κύπρου, γνωστό ως GSI, που σχεδιάστηκε για να βγάλει την Κύπρο από την ενεργειακή απομόνωση. Οι τελευταίες εξελίξεις, με τις δηλώσεις του Κύπριου υπουργού Οικονομικών Μάκη Κεραυνού περί αμφισβήτησης της βιωσιμότητας του έργου, την παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας περί κακοδιαχείρισης κοινοτικών κονδυλίων και τα συνεχιζόμενα εμπόδια στο πεδίο λόγω Τουρκίας, που κρατάνε τις έρευνες βυθού «παγωμένες» από τον Ιούλιο του 2024, δημιουργούν ένα εκρηκτικό μείγμα που βαθαίνει απειλητικά τα πολλαπλά αδιέξοδα του έργου του 1,9 δισ. ευρώ και πιέζει ασφυκτικά όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές. Η διστακτικότητα (αν όχι άρνηση) της Λευκωσίας να υποστηρίξει ένα έργο που αφορούσε κατά κύριο λόγο την Κυπριακή Δημοκρατία εκφράστηκε αρχικά προτάσσοντας τον γεωπολιτικό κίνδυνο, με αφορμή τις τουρκικές παρεμβάσεις στην περιοχή Κάσου – Καρπάθου τον Ιούλιο πέρυσι, που οδήγησαν στο «πάγωμα» των ερευνών στα διεθνή ύδατα. Και ενώ το ζήτημα διευθετήθηκε, με την Ελλάδα να αναλαμβάνει μέσω της διακρατικής συμφωνίας του Σεπτεμβρίου πέρυσι το 50% των δαπανών που θα έχουν καταβληθεί σε περίπτωση που το έργο δεν προχωρήσει για γεωπολιτικούς λόγους, από το 37% που προβλέπει η διασυνοριακή συμφωνία των δύο χωρών, αίροντας τις τότε επιφυλάξεις της Κύπρου για τη χρηματοδότηση, η Λευκωσία εμφανίζεται σήμερα να αμφισβητεί την ίδια τη βιωσιμότητά του.
«Εχω ενώπιόν μου δύο μελέτες από ανεξάρτητους και σοβαρούς οργανισμούς, οι οποίες καταλήγουν στο ότι αυτό το έργο δεν είναι βιώσιμο με τους συγκεκριμένους όρους», ανέφερε ο υπουργός Οικονομικών Μάκης Κεραυνός σε συνέντευξή του στην «Καθημερινή της Κύπρου» την περασμένη Κυριακή. Η εκ νέου δυστοκία της Κύπρου απέναντι στη στήριξη του GSI και το ρήγμα στις σχέσεις με την Ελλάδα είχαν εμφανιστεί λίγους μήνες νωρίτερα, με την άρνηση της ΡΑΕΚ να προχωρήσει στην έκδοση ρυθμιστικής απόφασης για την έγκριση ανάκτησης 25 εκατ. ευρώ δαπανών από τον ΑΔΜΗΕ, απόφαση που προβλέπει η διακρατική συμφωνία και παράλληλα κρίσιμης σημασίας για τη συνέχιση της χρηματοδότησης του έργου.
Τα πράγματα έφτασαν στις αρχές Ιουλίου σε οριακό σημείο, με τον ΑΔΜΗΕ που έχει δαπανήσει για το έργο πάνω από 250 εκατ. ευρώ να διαμηνύει δημόσια ότι χωρίς ρυθμιστική απόφαση θα σταματήσει τις πληρωμές προς την κατασκευάστρια εταιρεία του καλωδίου, προκειμένου να περιορίσει την περαιτέρω έκθεσή του και τη Nexans να φέρεται αποφασισμένη να σταματήσει την παραγωγή του υποβρύχιου καλωδίου εάν δεν λάβει νέα προκαταβολή στο πλαίσιο της σύμβασης ανάθεσης του έργου ύψους 1,4 εκατ. ευρώ. Oλες οι εμπλεκόμενες πλευρές με την επανεμφάνιση των ρυθμιστικών προβλημάτων και ελλείψει κάποιας ορατότητας για την άρση του γεωπολιτικού αδιεξόδου άρχισαν να αναλογίζονται τις οικονομικές επιπτώσεις από ένα πιθανό ναυάγιο και να αναζητούν τρόπους διαχείρισης.
AΔΜΗΕ και Nexans
Σ’ αυτό το στάδιο, Nexans και ΑΔΜΗΕ φέρονται να κατέληξαν σε ένα εναλλακτικό σχέδιο μεταφοράς του υποβρύχιου καλωδίου που κατασκευάζεται για τη «διαδρομή» Κρήτης – Κύπρου, στη διασύνδεση των Δωδεκανήσων. Το σχέδιο αυτό που αποκάλυψε η «Κ» και διαψεύστηκε τότε από τον ΑΔΜΗΕ, επιβεβαίωσε λίγες μέρες αργότερα η Nexans. Καθησυχάζοντας τους μετόχους κατά την παρουσίαση των αποτελεσμάτων της εταιρείας στους αναλυτές στις αρχές Αυγούστου, ο Ζαν Κριστόφ Ζουλιέν, αναπληρωτής CEO και CFO της Nexans δήλωσε ότι υπάρχει ήδη έτοιμο Plan B, σε συνεργασία με τις ελληνικές αρχές, να μεταφερθεί η παραγωγή του καλωδίου σε άλλο έργο.
«Προς το παρόν, η έκθεσή μας είναι προστατευμένη χάρη στην προκαταβολή και το υψηλό περιθώριο κέρδους. Δεν μπορώ να πω πολλά περισσότερα, έχουμε σχέδιο Β αν χρειαστεί, αλλά παραμένουμε στο σχέδιο Α», δήλωσε στους αναλυτές από την πλευρά του ο διευθύνων σύμβουλος της Nexans Κρίστοφερ Γκίλαν. Οικονομική κατάρρευση του έργου συνεπάγεται τεράστια οικονομικά βάρη για τον ΑΔΜΗΕ, ειδικά στην περίπτωση που η Κύπρος αρνηθεί να αναλάβει τις υποχρεώσεις της που απορρέουν από τη διακρατική συμφωνία. Το ενδεχόμενο αυτό ανησυχεί την ελληνική κυβέρνηση η οποία φέρεται να εξετάζει σχέδιο αύξησης μετοχικού κεφαλαίου του διαχειριστή.
Η γαλλική Νexans, παρά τις αναταράξεις που προκάλεσαν και στο εσωτερικό της οι δηλώσεις Κεραυνού, φέρεται να παραμένει στο σχέδιο Α, δηλαδή στην παραγωγή του καλωδίου για τον GSI και σύμφωνα με πληροφορίες να είναι έτοιμη να επαναφέρει τα ερευνητικά πλοία υπό την προϋπόθεση ότι η Αθήνα θα εκδώσει ΝΑVTEX. Το ζήτημα είναι για πόσο διάστημα θα αναμένει;
Κίνδυνος για τον ΑΔΜΗΕ – Οικονομική κατάρρευση του έργου συνεπάγεται τεράστια βάρη για τον ΑΔΜΗΕ, ειδικά στην περίπτωση που η Κύπρος αρνηθεί να αναλάβει τις υποχρεώσεις της που απορρέουν από τη διακρατική συμφωνία.
Η θέση της Αθήνας
Η Αθήνα, που είχε αφήσει να φανεί ότι είναι έτοιμη να αναλάβει το ρίσκο των ερευνών στα διεθνή ύδατα, θα πρέπει τώρα να ρίξει το βάρος στη διασφάλιση της στήριξης του έργου από την Κύπρο. «Θα πρέπει να επαναβεβαιωθεί με κάποιον θεσμικό τρόπο η δέσμευση και των δύο χωρών στο έργο», τονίζουν στην «Κ» αρμόδια κυβερνητικά στελέχη, ενώ πρωτοβουλίες σε αυτή την κατεύθυνση αναμένεται να ληφθούν τις αμέσως επόμενες ημέρες. Οι αναμενόμενες αναφορές του πρωθυπουργού στη ΔΕΘ για το έργο θα φωτίσουν περαιτέρω τον τρόπο διαχείρισης του νέου αδιεξόδου που έχει προκύψει. Η Αθήνα, πάντως, δεν έκρυψε την ενόχλησή της από τις δηλώσεις Κεραυνού και τη συνολικότερη αμφίσημη στάση της Κύπρου απέναντι στο έργο. «Ηρθε η ώρα να πέσουν οι μάσκες», δήλωναν σχετικά άνθρωποι με γνώση των εξελίξεων, σχολιάζοντας τη συντονισμένη παρέμβαση κυβερνητικών αξιωματούχων προς την Κύπρο να ξεκαθαρίσει τη στάση της.
«Η δέσμευσή μας είναι δεδομένη. Η κυπριακή κυβέρνηση είναι αυτή που πρέπει να αποσαφηνίσει τη στάση της. Η θέση η δική μας ήταν και παραμένει ξεκάθαρη. Το καλώδιο δεν μπορεί να πληρωθεί μόνο από τον Ελληνα φορολογούμενο, πρέπει να διαμοιραστεί», δήλωσε ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Κωστής Χατζηδάκης, σημειώνοντας ότι δεν πρόκειται για ένα εθνικό έργο, αλλά για ένα έργο που αφορά τις ευρωπαϊκές διασυνδέσεις. «Είναι επιτακτική ανάγκη η κυπριακή πλευρά να ξεκαθαρίσει τη θέση της», τόνισε ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Σταύρος Παπασταύρου, προσθέτοντας ότι οι δηλώσεις Κεραυνού «στέλνουν ένα αμφίσημο μήνυμα και δημιουργούν εύλογα ερωτήματα, ιδιαίτερα όταν το έργο είναι στρατηγικής σημασίας για την Κύπρο και επίσης όταν στις 31 Ιουλίου η ΡΑΕΚ ενέκρινε τα 25 εκατ. ευρώ έσοδα για τον ΑΔΜΗΕ και συμμετέχει στις τακτικές διασκέψεις με την Ε.Ε. Οι δηλώσεις αυτές είναι στην αντίθετη κατεύθυνση», είπε.
Ειδική αναφορά έκανε ο κ. Παπασταύρου στις μελέτες για τη βιωσιμότητα του έργου που επικαλέστηκε ο κ. Κεραυνός, λέγοντας ότι δεν έχουν κοινοποιηθεί στην ελληνική κυβέρνηση. Πληροφορίες φέρουν αυτές τις μελέτες να μην είναι σε γνώση ούτε του υπουργού Ενέργειας της Κύπρου Γιώργου Αναστασιάδη.
Η αμφισημία της Κύπρου
Η διχογνωμία στο εσωτερικό της κυβέρνησης της Κυπριακής Δημοκρατίας γύρω από το έργο του GSI εκφράζεται κατά βάση από δύο πόλους. Ο ένας, με κύριο εκφραστή τον υπουργό Οικονομικών Μάκη Κεραυνό, που άλλοτε με υψηλότερους και άλλοτε με πιο χαμηλούς τόνους αμφισβητεί την ωφελιμότητα και τη βιωσιμότητα του έργου και ο άλλος από τον υπουργό Ενέργειας Γιώργο Παπαναστασίου, ένθερμο υποστηρικτή της ηλεκτρικής διασύνδεσης και με πρωτεύοντα ρόλο προκειμένου ο ΑΔΜΗΕ να πάρει τα ηνία υλοποίησης του έργου από τον EuroAsia Interconnector του Κύπριου επιχειρηματία Νάσου Κτωρίδη. Στη μέση βρίσκεται ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκος Χριστοδουλίδης, στον οποίο ουσιαστικά απευθύνει τα μηνύματα για μια πιο ξεκάθαρη στάση η Αθήνα, ασκώντας εμμέσως και ένα είδος πίεσης για απομάκρυνση του κ. Κεραυνού ενόψει του αναμενόμενου κυβερνητικού ανασχηματισμού. Για μια ακόμη φορά, ωστόσο, ο Κύπριος πρόεδρος εμφανίστηκε σε ρόλο ισορροπιστή μεταξύ των δύο κορυφαίων του υπουργών, λέγοντας πως η Κύπρος θέλει τη διασύνδεση, αλλά για να είναι βιώσιμη πρέπει ο ΑΔΜΗΕ να υλοποιήσει κάποιες δεσμεύσεις.
Πίσω από αυτή την επαμφοτερίζουσα στάση της Κύπρου, κάποιοι βλέπουν συμφέροντα στον χώρο της ενέργειας που θα θιγούν από τη λειτουργία του GSI. H Kύπρος είναι η μόνη μη διασυνδεδεμένη χώρα της Ε.Ε. με το ευρωπαϊκό ηλεκτρικό σύστημα. Το μείγμα παραγωγής της στηρίζεται σήμερα στα πανάκριβα και ρυπογόνα καύσιμα ντίζελ και μαζούτ και κατά ένα μέρος σε ΑΠΕ. Αποτέλεσμα αυτού είναι ο Κύπριος καταναλωτής να πληρώνει το ακριβότερο ρεύμα στην Ευρώπη και παράλληλα σε περιόδους αιχμής, όπως τους θερινούς μήνες, να παίρνει ρεύμα με «δελτίο», αφού ο διαχειριστής λόγω έλλειψης παραγωγής και μη δυνατότητας εισαγωγών υποχρεώνεται σε εκ περιτροπής διακοπές για να μην καταρρεύσει το σύστημα. Το έργο του τερματικού σταθμού LNG στο Βασιλικό για την υποκατάσταση της παραγωγής με φυσικό αέριο εξελίχθηκε σε φιάσκο και η Λευκωσία βρίσκεται υπόλογη στην Ε.Ε. που το χρηματοδότησε και την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία. Τα συμφέροντα στην Κύπρο που απολαμβάνουν κέρδη από την κλειστή αγορά βλέπουν τον GSI και τη διασύνδεση με την Ευρώπη ως απειλή. Το «λόμπι» των ΑΠΕ μάλιστα έχει εκφράσει δημόσια τις ανησυχίες του και την αντίθεσή του στον GSI.
Η εισαγγελική έρευνα
Aνάλογη τύχη με αυτή του έργου του Βασιλικού κινδυνεύει να έχει και ο GSI. H Ευρωπαϊκή Επιτροπή, που έχει χρηματοδοτήσει το έργο με 657 εκατ. ευρώ και επιπλέον 100 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης της Κύπρου ξεκίνησε έρευνα διερευνώντας και πιθανές ποινικές ευθύνες. Σύμφωνα με την κυπριακή εφημερίδα «Φιλελεύθερος», η έρευνα αφορά την περίοδο πριν από την πώληση του έργου από τη EuroAsia Interconnector στον ΑΔΜΗΕ. Yπό διερεύνηση έχουν τεθεί από την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία και οι συνθήκες υπό τις οποίες η επενδυτική πρόταση ενός ιδιώτη –χωρίς επιβεβαιωμένη τεχνογνωσία και ικανή πρόσβαση σε εξωτερική χρηματοδότηση για ένα εξαιρετικά δαπανηρό και απαιτητικό έργο εθνικής και πανευρωπαϊκής σημασίας (ηλεκτρική διασύνδεση Ισραήλ – Κύπρου με το ευρωπαϊκό δίκτυο)– εγκρίθηκε, υποστηρίχθηκε και χρηματοδοτήθηκε από την Κυπριακή Δημοκρατία (μεταξύ άλλων με δάνειο 100 εκατ. ευρώ του κράτους από το Ταμείο Ανάκαμψης) και στη συνέχεια από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
