Στις 13 Σεπτεμβρίου, οι πολωνικές αρχές διευκρίνισαν ότι δεν επιβεβαιώθηκε νέα παραβίαση του πολωνικού εναέριου χώρου, αποδίδοντας τον συναγερμό σε μετεωρολογικές συνθήκες. Τέσσερις ημέρες πριν (9-10/9), όμως, σημειώθηκαν πράγματι -σύμφωνα με δυτικές πηγές- παραβιάσεις, από ρωσικά drones. Από λάθος ή από υπερ-αντίδραση, η απειλή ενός πολέμου είναι πάντα πιο έντονη στις μέρες μας.
Η Πολωνία, για πρώτη φορά στην ιστορία της, ζήτησε τη σύγκληση κατεπείγουσας συνεδρίασης του Συμβουλίου Ασφαλείας, τονίζοντας ότι «οι απερίσκεπτες ενέργειες της Ρωσίας αποτελούν παραβίαση του διεθνούς δικαίου και αποσταθεροποιητική κλιμάκωση που φέρνει την περιοχή πιο κοντά στη σύγκρουση από κάθε άλλη φορά τα τελευταία χρόνια».
Ο πρωθυπουργός της Πολωνίας, Ντόναλντ Τουσκ, ζήτησε και πέτυχε την ενεργοποίηση του άρθρου 4 του ΝΑΤΟ, που προβλέπει τη συνεννόηση όλων των μελών της Συμμαχίας σε περίπτωση που κάποιο από αυτά πιστεύει ότι απειλείται η εδαφική του ακεραιότητα, η πολιτική του ανεξαρτησία ή η ασφάλειά του.
Γιατί, όμως η Πολωνία δεν ζήτησε ενεργοποίηση του άρθρου 5, αναρωτιέται το Economic Times;
Το Άρθρο 5 αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της Βορειοατλαντικής Συνθήκης του 1949 -γνωστής και ως «Συνθήκη της Ουάσιγκτον»- που δεσμεύει τα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ σε ένα σύμφωνο συλλογικής άμυνας. Ενεργοποιηθεί μόνο μία φορά, σε απάντηση στις τρομοκρατικές επιθέσεις στις ΗΠΑ στις 11 Σεπτεμβρίου 2001.
Ορίζει ότι ένοπλη επίθεση εναντίον ενός ή περισσότερων μελών του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη ή τη Βόρεια Αμερική θεωρείται επίθεση εναντίον όλων. Κατόπιν μιας τέτοιας επίθεσης, κάθε μέλος συμφωνεί να βοηθήσει το κράτος-μέλος που στοχοποιήθηκε, αναλαμβάνοντας «τέτοιες ενέργειες όπως κρίνει αναγκαίες, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης ένοπλης βίας», για την αποκατάσταση και τη διατήρηση της ασφάλειας της περιοχής του Βόρειου Ατλαντικού.
Στην περίπτωση όμως της 10ης Σεπτεμβρίου, παρά το ότι προκλήθηκε πολύ φασαρία στη Δύση, ο Τουσκ παραδέχτηκε ότι η κατάσταση δεν ήταν τόσο σοβαρή.
«Δεν υπάρχει λόγος να ισχυριστούμε ότι βρισκόμαστε σε κατάσταση πολέμου… αλλά η κατάσταση είναι σημαντικά πιο επικίνδυνη από όλες τις προηγούμενες», είπε ο Τουσκ, αλλά προειδοποίησε πως η προοπτική μιας στρατιωτικής σύγκρουσης είναι πιο κοντά από οποιαδήποτε άλλη στιγμή μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η διαδικασία του άρθρου 5 μέχρι τον… Γ’ Παγκόσμιο Πόλεμο
Όπως αναφέρει το Economic Times, εάν η Πολωνία δεχόταν επίθεση, είτε εσκεμμένα είτε κατά λάθος, η διαδικασία για την επίκληση του Άρθρου 5 θα ξεκινούσε μόνο αφού η ίδια η Πολωνία ζητούσε τη συλλογική προστασία του ΝΑΤΟ.
Η επίκληση δεν ενεργοποιεί αυτόματα μια άμεση, ομοιόμορφη στρατιωτική απάντηση από όλα τα μέλη. Αντιθέτως, υποχρεώνει τα μέλη να θεωρήσουν την επίθεση ως επίθεση εναντίον τους και να ανταποκριθούν βάσει συναπόφασης για το τι συνιστά κατάλληλη και αναγκαία ενέργεια. Η απάντηση μπορεί να κυμαίνεται από διπλωματικά και οικονομικά μέτρα μέχρι στρατιωτική παρέμβαση.
Το σύμφωνο είναι σκόπιμα ευέλικτο, σημειώνει. Κάθε κράτος-μέλος διατηρεί την κυριαρχία επί της δικής του αντίδρασης, βασιζόμενο σε συλλογική πολιτική διαβούλευση και όχι σε αυτόματο ανταποδοτικό πόλεμο.
Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει καμία επίσημη διακήρυξη ή συναίνεση εντός του ΝΑΤΟ ή της διεθνούς κοινότητας ότι έχει ξεκινήσει ο Γ’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Αν και η Ρωσία έχει εντείνει τις στρατιωτικές της δραστηριότητες και έχει ανοίξει νέα μέτωπα, επηρεάζοντας ιδιαίτερα την Ουκρανία και απειλώντας τα σύνορα του ΝΑΤΟ, δεν έχει υπάρξει επιβεβαιωμένη εσκεμμένη επίθεση εναντίον κράτους-μέλους του ΝΑΤΟ που θα ενεργοποιούσε νομικά τις υποχρεώσεις συλλογικής άμυνας του Άρθρου 5.
Το ΝΑΤΟ συνεχίζει να στηρίζει την Ουκρανία μέσω στρατιωτικής βοήθειας και διπλωματικών προσπαθειών για την αποτροπή της ρωσικής επιθετικότητας, υπογραμμίζοντας τη δέσμευση της συμμαχίας να υπερασπιστεί όλα τα μέλη της, αποφεύγοντας παράλληλα την άμεση κλιμάκωση της σύγκρουσης.
Δεν έχει κέρδος η Ρωσία για κλιμάκωση
Θα μπορούσε ενδεχομένως να προκληθεί πόλεμος από ατύχημα, ωστόσο η απόφαση για επίκληση του Άρθρου 5 εξαρτάται από την κρίση του ΝΑΤΟ μετά από διεξοδική διερεύνηση. Τυχαία περιστατικά έχουν οδηγήσει σε διαβουλεύσεις βάσει συναφούς διάταξης, του Άρθρου 4, το οποίο ενεργοποιεί τον διάλογο αλλά όχι κατ’ ανάγκη συλλογική στρατιωτική δράση. Γι΄αυτό και είναι πολύ ωφέλιμο το αρ. 4.
«Μου φαίνεται δύσκολο να πιστέψω ότι οι Ρώσοι επιτέθηκαν σκόπιμα στην Πολωνία με drones, δεν βγάζει νόημα» είχε σημειώσει ο Αμερικανός Πολιτικός Επιστήμονας, Τζον Μιρσχάιμερ. «Δεν έχουν κανένα συμφέρον να προκαλέσουν το ΝΑΤΟ αυτή τη στιγμή. Πιθανότερο είναι ότι τα drones από μόνα τους ξέφυγαν ή ότι παρεμβλήθηκαν και κατέληξαν στην Πολωνία ή μέσω Λευκορωσίας».
Στο ίδιο συντείνει ανάλυσή του και ο Στήβεν Μπρίεν, πρώην αναπληρωτής υφυπουργός Αμυνας των ΗΠΑ, ειδικός στη στρατηγική και την τεχνολογία ασφαλείας. «Ιδιαίτερα ασαφές είναι το γιατί η Ρωσία θα εξαπέλυε οποιαδήποτε επίθεση στην Πολωνία, καθώς κάτι τέτοιο θα μπορούσε να προκαλέσει μια απάντηση υπό την ηγεσία του ΝΑΤΟ η οποία θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια ευρύτερη σύγκρουση στην περιοχή. Γιατί η Ρωσία θα έστελνε drones σε μια άνευ νοήματος αποστολή αντί να επιλέξει πλήγματα εναντίον αποθηκών ανεφοδιασμού, στρατιωτικών βάσεων και ενδεχομένως πολωνικών συστημάτων αεράμυνας;».
