Τρία και πλέον χρόνια μετά την εντολή Πούτιν για εισβολή στην Ουκρανία, κάποιοι θεωρούν ότι υπάρχει επιτέλους, μια σημαντική εξέλιξη στις προσπάθειες για τον τερματισμό του πολέμου.
Μετά από εβδομάδες βασανιστικών αλληλοκατηγοριών και αντιποίνων, που συνοψίστηκαν σε εκείνη την περιβόητη σκηνή στο Οβάλ Γραφείο, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ουκρανία συμφώνησαν την περασμένη εβδομάδα σε μια εκεχειρία 30 ημερών.
Από τότε που ανέλαβε τα καθήκοντά του ο πρόεδρος Τραμπ, το έπος του πολέμου διαδραματίστηκε σχεδόν εξ ολοκλήρου μεταξύ της Αμερικής και της Ουκρανίας, με τη Ρωσία κάπου στο παρασκήνιο.
Τώρα όλα τα μάτια είναι στραμμένα στη Μόσχα. Θα επέλθει ο πολυπόθητη ειρήνη;
Ο Πούτιν δεν έχει καμία επιθυμία να τερματίσει τον πόλεμο
Η σημερινή επικοινωνία του του Ντόναλντ Τραμπ και του Βλαντίμιρ Πούτιν αναμένεται να ρίξει φως στο ακριβές σημείο που βρίσκονται οι διαπραγματεύσεις.
Η Κάρολαϊν Λέβιτ έστειλε ένα αισιόδοξο μήνυμα ενόψει του τηλεφωνήματος. «Ποτέ δεν ήμασταν πιο κοντά στην ειρήνη όσο αυτή τη στιγμή» ανέφερε μεταξύ άλλων η εκπρόσωπος Τύπου του Λευκού Οίκου.
Ωστόσο, σύμφωνα με τους New York Times, οι άνθρωποι που ελπίζουν σε ειρήνη είναι πιθανό να απογοητευτούν. Σύμφωνα με πηγές από το Κρεμλίνο που επικαλείται η εφημερίδα: ο κ. Πούτιν έχει αγαπήσει τον πόλεμο και δεν μπορεί πλέον να φανταστεί ένα μέλλον χωρίς αυτόν.
Αντ’ αυτού, το σχέδιό του είναι να μπει σφήνα ανάμεσα στην Ουκρανία και τις Ηνωμένες Πολιτείες, να εκμεταλλευτεί τη φαινομενική φιλικότητα του Τραμπ για να βελτιώσει τις σχέσεις με την Αμερική και να κρατήσει την πολεμική μηχανή σε λειτουργία.
Η σημερινή τηλεφωνική επικοινωνία μεταξύ των δύο ηγετών θα θέσει αυτή τη στρατηγική σε δοκιμασία. Ό,τι κι αν συμβεί στη συνέχεια, κανείς δεν πρέπει να ξεγελαστεί.
Ο Πούτιν δεν έχει καμία επιθυμία να τερματίσει τον πόλεμο.
Λογαριάζουν χωρίς τον… ξενοδόχο
Η διάθεση στη Μόσχα είναι κουρασμένη από τον πόλεμο. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τα σχόλια του Τραμπ σχετικά με τον εξαναγκασμό της Ουκρανίας να διαπραγματευτεί έγιναν δεκτά από Ρώσους αξιωματούχους με τέτοιο ενθουσιασμό. Τους προσέφερε μια διέξοδο από τον πόλεμο, μαζί με μια νέα αμερικανική φιλία.
Αλλά λογαριάζουν χωρίς τον… ξενοδόχο. Ο Πούτιν βλέπει τα πράγματα διαφορετικά. Δεν έχει εγκαταλείψει τον αρχικό του στόχο: να καταλάβει το Κίεβο και να ανατρέψει τον πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι.
Το πιο σημαντικό, όμως, είναι ότι ο πόλεμος έχει γίνει το απόλυτο εργαλείο του κ. Πούτιν για τον έλεγχο της χώρας και τη διασφάλιση ότι κανείς δεν θα ξεφύγει από τη γραμμή. Έχει χρησιμοποιηθεί βάναυσα για να εκδιώξει τις αντίθετες φωνές από τη χώρα, μετατρέποντας μια ολόκληρη γενιά αντιπάλων σε εξόριστους.
Ο πόλεμος χρησιμεύει επίσης ως μια τέλεια εντολή φίμωσης όσων βρίσκονται στο σύστημα. Όσο συνεχίζεται, ακόμη και οι λεγόμενοι συστημικοί φιλελεύθεροι -η φιλοδυτική παράταξη εντός της κυβέρνησης της Ρωσίας που κατέχει θέσεις-κλειδιά στην οικονομία και τον επιχειρηματικό κόσμο- θα σιωπούν. Πολλοί από αυτούς είναι σαφώς δυσαρεστημένοι. Αλλά όσο ο πόλεμος σέρνεται, δεν θα μιλήσουν.
Γιατί ο Πούτιν φοβάται την ειρήνη
Οι κίνδυνοι της ειρήνης, από την άλλη πλευρά, είναι προφανείς.
Αρχικά θα επέστρεφε στη Ρωσία ένας στρατός άνω του ενός εκατομμυρίου και μια σειρά από υψηλόβαθμους βετεράνους στην πολιτική ζωή. Τι θα κάνουν;
Ένα προειδοποιητικό σήμα εστάλη τον περασμένο μήνα, όταν ένας από τους σημαντικότερους βετεράνους πολέμου της Ρωσίας και απεσταλμένος του προέδρου στην περιοχή των Ουραλίων, ο Αρτέμ Ζόγκα, τόλμησε να επικρίνει μια πιθανή συμφωνία για τα ορυκτά με την Αμερική που έφερε στο προσκήνιο ο κ. Πούτιν.
«Αυτοί οι πόροι αποτελούν μέρος ενός στρατηγικού αποθέματος και καλώ τους συναδέλφους μου στις περιφέρειες να διασφαλίσουν τη διατήρησή τους προς το συμφέρον του κράτους», δήλωσε ο Ζόγκα.
Για τον Πούτιν, ήταν μια δυσοίωνη παρέμβαση. Αποκλεισμένοι από καίριες κυβερνητικές θέσεις – ούτε ένας βετεράνος πολέμου δεν έχει τοποθετηθεί σε ανώτερο ηγετικό ρόλο, ακόμη και μετά από εκτεταμένες ανακατατάξεις στο υπουργείο Άμυνας – οι βετεράνοι αποτελούν μια πιθανή δεξαμενή δυσαρέσκειας. Όσο ο πόλεμος συνεχίζεται, δεν έχουν την πολυτέλεια να βγουν εκτός γραμμής.
Εάν επέλθει η ειρήνη, μπορεί κάλλιστα να ακολουθήσουν τα βήματα του πρώην ηγέτη της ομάδας Wagner, Γεβγκένι Πριγκόζιν, ο οποίος στράφηκε εναντίον του Πούτιν και του καθεστώτος του.
Ο Πούτιν, φυσικά, δεν μπορεί να επιτρέψει να συμβεί κάτι τέτοιο. Για να αποτρέψει μια εξέγερση των βετεράνων, δεν πρέπει να τερματίσει τον πόλεμο. Η πολιτική του επιβίωση εξαρτάται από αυτό.
Στο μέτωπο της οικονομίας
Ακόμα και η οικονομία έχει προσαρμοστεί σε πολεμικά πλαίσια. Η κυβέρνηση έχει αναδιαρθρωθεί ακολουθώντας μια σταλινική αρχή: «Όλα για το μέτωπο, όλα για τη νίκη».
Ο κρατικός μηχανισμός λειτουργεί πλέον στην υπηρεσία του στρατιωτικο-βιομηχανικού συμπλέγματος
Η προσωπικότητα με τη μεγαλύτερη επιρροή στη ρωσική οικονομία είναι ο Σεργκέι Τσεμέζοφ, ο επί μακρόν συνάδελφος του Πούτιν από την KGB, ο οποίος τώρα ηγείται της Rostec, του κρατικού στρατιωτικού ομίλου. Αυτό δείχνει πόσο συνυφασμένη είναι η πολιτική εξουσία, ο πόλεμος και η οικονομία.
Ορισμένοι Ρώσοι επιχειρηματίες υποστηρίζουν ότι ο πόλεμος ωφέλησε ακόμη και τμήματα της χώρας που βρίσκονταν επί μακρόν σε οικονομική παρακμή. Τα κάποτε αδρανή αμυντικά εργοστάσια λειτουργούν τώρα με πλήρη δυναμικότητα, εκπληρώνοντας κυβερνητικά συμβόλαια και δημιουργώντας θέσεις εργασίας.
Σε αντίθεση με τα προπολεμικά χρόνια -όταν ο πλούτος ήταν συγκεντρωμένος στη Μόσχα, την Αγία Πετρούπολη και άλλες μεγάλες πόλεις- η κρατική χρηματοδότηση ρέει τώρα στις οικονομικά υποβαθμισμένες περιοχές της Ρωσίας.
Το διπλό σχέδιο του Ρώσου προέδρου Πούτιν
Ο Πούτιν ακολούθησε από την αρχή μια στρατηγική διπλής κατεύθυνσης: να συμμετέχει σε ξεχωριστές συζητήσεις για τις σχέσεις ΗΠΑ-Ρωσίας -κυρίως οικονομικής φύσης- διατηρώντας την Ουκρανία ως ξεχωριστό ζήτημα. Η συζητούμενη συμφωνία για τα ορυκτά είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα.
Απευθυνόμενος στο επιχειρηματικό αισθητήριο του κ. Τραμπ, ο κ. Πούτιν είχε προβάλει το ενδεχόμενο να συνεργαστεί με την Αμερική σε έργα εξόρυξης σε όλη τη Ρωσία. Η Ουκρανία δεν περιλαμβανόταν πουθενά.
Να σημειωθεί ότι ερωτηθείς το τελευταίο 24ωρο ο πρόεδρος Τραμπ για το ποιες παραχωρήσεις εξετάζονται στις διαπραγματεύσεις για την κατάπαυση του πυρός, δήλωσε: «Θα μιλήσουμε για γη. Θα μιλήσουμε για σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας … Μιλάμε ήδη γι’ αυτό, για τη διανομή ορισμένων περιουσιακών στοιχείων».
Όταν ο πόλεμος είναι το αντικείμενο της συζήτησης, το σχέδιο του κ. Πούτιν είναι απλό: να εμφανίζεται ανοιχτός σε διαπραγματεύσεις, προκαλώντας παράλληλα διασπάσεις στο αντίπαλο στρατόπεδο, ελπίζοντας να αναγκάσει την Ουκρανία να τις απορρίψει πρώτη.
Σε αυτό, έχει σημειώσει αξιοσημείωτη επιτυχία. Ο επανειλημμένος ισχυρισμός του, ότι ο κ. Ζελένσκι είναι παράνομος επαναλήφθηκε από τον Τραμπ, ο οποίος χαρακτήρισε τον πρόεδρο της Ουκρανίας «δικτάτορα».
Ναι μεν αλλά…
Μετά τη συμφωνία στη Σαουδική Αραβία την περασμένη εβδομάδα για μια πολύμηνη κατάπαυση του πυρός, η αρχική αντίδραση του Κρεμλίνου ήταν επιφυλακτική. «Η ιδέα είναι σωστή και σίγουρα την υποστηρίζουμε», δήλωσε ο Πούτιν την περασμένη Πέμπτη. «Αλλά», πρόσθεσε, “υπάρχουν ερωτήματα που πρέπει να συζητήσουμε”. Οι συζητήσεις των τελευταίων ημερών με Αμερικανούς αξιωματούχους που επικεντρώθηκαν γύρω από τους όρους της Ρωσίας, συμπεριλαμβανομένης της διακοπής των προμηθειών όπλων στην Ουκρανία, έκαναν μια κατάπαυση του πυρός να φαίνεται όλο και πιο απίθανη.
Ακόμα και αν προκύψει, δεν θα λύσει πολλά. Δεδομένου ότι δεν έχει αμερικανικές εγγυήσεις ασφαλείας, η Ρωσία θα μπορούσε εύκολα να προκαλέσει ένα επεισόδιο, να κατηγορήσει την Ουκρανία για παραβίαση της εκεχειρίας και να επαναλάβει αμέσως τις εγκαταλελειμμένες θέσεις, ισχυρότερη από ποτέ.
Είναι χαρακτηριστικό ότι μετά την πρόταση εκεχειρίας, ο Πούτιν εμφανίστηκε με στρατιωτική στολή για πρώτη φορά σε ολόκληρο τον πόλεμο – ένα αδιαμφισβήτητο σημάδι πρόθεσης. Δεν είναι περίεργο που η ουκρανική ηγεσία είναι επιφυλακτική για την επιτυχία.
Είναι δύσκολο να πει κανείς πώς θα μπορούσε να αντιδράσει η κυβέρνηση Τραμπ σε μια άρνηση ή μια παραβίαση της εκεχειρίας. Ο αρχικός ενθουσιασμός της για τη Ρωσία φαίνεται να έχει ήδη μετριάσει κάπως -βλέπε τις πρόσφατες απειλές του κ. Τραμπ για κυρώσεις «μεγάλης κλίμακας» κατά της Ρωσίας εάν δεν συμφωνήσει σε μια συμφωνία- και υπάρχει πολύς δρόμος μπροστά μας.
Αλλά θα πρέπει να είμαστε ξεκάθαροι σχετικά με το τι σχεδιάζει ο κ. Πούτιν. Και σίγουρα μέσα στα σχέδια του αυτά, δεν προβλέπεται η ειρήνη.
