Η πρόωρη γέννηση είναι μια στιγμή όπου το μωρό έρχεται στη ζωή πριν η μήτρα ολοκληρώσει το έργο της, πριν το σώμα και η ψυχή των γονιών προλάβουν να προσαρμοστούν. Η πρόωρη γέννηση δεν είναι απλώς ένα ιατρικό γεγονός· είναι μια ψυχική τομή. Η φυσική πορεία της αναμονής διακόπτεται, και το σώμα της μητέρας, που ήταν καταφύγιο, μετατρέπεται ξαφνικά σε πηγή αγωνίας. Υφίσταται μια τραυματική διακοπή του συμβολικού δεσμού μεταξύ μητέρας και βρέφους. Μια πρόωρη μετάβαση από την ενδομήτρια προστασία στην εξωτερική επιβίωση.
Το βρέφος δεν είναι απλώς «μικρότερο» ή «ανώριμο». Γεννιέται με ένα νευρικό σύστημα που δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί, γεγονός που το καθιστά πιο ευάλωτο σε εξωτερικά ερεθίσματα: φως, θόρυβο, αφή.
Η ψυχή του, όπως και το σώμα του, αναζητά ρυθμό, σταθερότητα και ήχο. Αυτά που έχασε ξαφνικά όταν βγήκε από τη μήτρα.
Advertisment
Τι βιώνει το πρόωρο μωρό
Τα πρώτα βιώματα ενός πρόωρου βρέφους είναι συχνά συνδεδεμένα με ιατρικά αγγίγματα, μηχανικούς ήχους και διακοπτόμενη επαφή. Αυτό σημαίνει πως η ρύθμιση του στρες ενεργοποιείται πολύ νωρίς.
Από τη σκοπιά της θεωρίας του συναισθηματικού δεσμού (Bowlby), η έλλειψη συνεχούς φυσικής επαφής μπορεί να δυσκολέψει τη δημιουργία ασφαλούς δεσμού . Όχι μόνιμα, αλλά απαιτώντας μεγαλύτερη ευαισθησία και συνέπεια από τους γονείς στη συνέχεια.
Γι’ αυτό, τα λεγόμενα skin-to-skin προγράμματα έχουν τόσο βαθιά σημασία· δεν είναι μόνο πρακτικά βοηθητικά, αλλά και ψυχικά θεραπευτικά. Το δέρμα λειτουργεί σαν γλώσσα, μια πρώτη μορφή επικοινωνίας που ξαναδιδάσκει στο σώμα του παιδιού πως «είμαι ασφαλές εδώ».
Όταν τα πρόωρα μωρά είναι δίδυμα
Η γέννηση διδύμων είναι ένα γεγονός που φέρνει μαζί του θαυμασμό, χαρά και συγκίνηση. Όταν όμως τα δίδυμα γεννιούνται πρόωρα, οι γονείς και η οικογένεια καλούνται να αντιμετωπίσουν μια διπλή πρόκληση: δύο εύθραυστα σώματα, δύο διαφορετικές πορείες ανάπτυξης, δύο ιστορίες που ξεκινούν ταυτόχρονα ,αλλά όχι πάντα με τον ίδιο ρυθμό.
Advertisment
Στην ενδομήτρια ζωή, τα δίδυμα συνδέονται με τρόπο μοναδικό· έχουν ήδη έναν πρώιμο δεσμό μεταξύ τους, που προηγείται ακόμη και της σχέσης με τον έξω κόσμο.
Όταν γεννηθούν πρόωρα και αποχωριστούν (π.χ. νοσηλεύονται σε διαφορετικές θερμοκοιτίδες ή έχουν άνισες ιατρικές ανάγκες), αυτός ο δεσμός διακόπτεται προσωρινά. Γιατί:
- Το κάθε βρέφος χάνει όχι μόνο τη μητρική μήτρα, αλλά και το γνώριμο «δίδυμο περιβάλλον».
- Μπορεί να εμφανίζει διαφορετικό τρόπο ρύθμισης (ύπνου, σίτισης, συναισθηματικής ηρεμίας).
- Ο ρυθμός ανάπτυξης μπορεί να διαφέρει, δημιουργώντας στους γονείς άγχος και συγκρίσεις.
Ακόμη κι όταν οι θερμοκοιτίδες είναι χωριστές, η αφή, η φωνή και η παρουσία των γονιών μπορούν να λειτουργήσουν ως «γέφυρα» ανάμεσά τους.Τέλος φόρμας
Οι γονείς: ανάμεσα στο θαύμα και τον φόβο
Για τους γονείς, η πρόωρη γέννηση μοιάζει με απότομο ξύπνημα σε μια νέα πραγματικότητα.
Το πένθος για τη χαμένη «ομαλή» εμπειρία συνυπάρχει με την ευγνωμοσύνη που το παιδί ζει. Αυτό το συναισθηματικό δίπολο, αγάπη και αγωνία μαζί, είναι συχνά εξαντλητικό.
Η μητέρα μπορεί να αισθάνεται πως το σώμα της την πρόδωσε. Ο πατέρας προσπαθεί να κρατήσει ισορροπία, να στηρίξει, ενώ μέσα του φοβάται. Αυτό που χρειάζονται, πάνω απ’ όλα, είναι χώρος να μιλήσουν. Χώρος να επεξεργαστούν το τραύμα της πρόωρης γέννησης, ώστε να μη γίνει χρόνιο άγχος ή ενοχή και στήριξη για τη δημιουργία του δεσμού με το παιδί τους, μέσω της ενσυνείδητης παρουσίας. Χρόνος να νιώσουν ότι αρκεί η σταθερότητα, η παρουσία και όχι η τελειότητα. Η σχέση με το παιδί δεν «χάθηκε» στην πρόωρη αρχή . Χρειάζεται απλώς περισσότερο χρόνο, υπομονή και επαφή για να ωριμάσει.
Τα μεγαλύτερα αδέρφια
Όταν υπάρχουν μεγαλύτερα αδέρφια, η πρόωρη γέννηση μπορεί να τα γεμίσει με σύγχυση και φόβο.
Ξαφνικά, η μαμά λείπει στο νοσοκομείο, οι γονείς είναι κουρασμένοι ή ανήσυχοι, κι ένα «πολύ μικρό μωρό» γίνεται το επίκεντρο. Τα παιδιά μπορεί να αντιδράσουν με ζήλια, άγχος αποχωρισμού ή ακόμη και σιωπηλή υπακοή, μορφές συναισθηματικής αυτοπροστασίας.
Προτείνεται να ενταχθούν τα αδέρφια στην ιστορία. Να τους μιλήσουμε με απλά λόγια, να τους δείξουμε φωτογραφίες, να τα αφήσουμε να φτιάξουν μια ζωγραφιά για το μωρό, να τους πούμε πως κι εκείνα είναι μέρος της φροντίδας. Όταν το παιδί νιώσει πως «έχει θέση», μειώνεται ο φόβος και αποκαθίσταται η αίσθηση οικογενειακής συνέχειας.
Κάθε πρόωρη αρχή κουβαλά φόβο, αλλά και τεράστια δύναμη. Η φροντίδα, η σιωπηλή παρουσία και η τρυφερή συνέπεια των γονιών μπορούν να μεταμορφώσουν ένα τραύμα σε δεσμό.
Η ψυχή, όπως και το σώμα, ξέρει να επουλώνεται. Αρκεί να της δοθεί χρόνος, ζεστασιά και εμπιστοσύνη.
Λιγνού Θέκλα – Εκπαιδευτικός, Εκπ/νη Οικογενειακή Συστημική Θεραπεύτρια
