Της ανταποκρίτριάς μας στις Βρυξέλλες Αλεξάνδρας Βουδούρη. To όχι και τόσο μακρινό 2019, ο Εμανουέλ Μακρόν «σόκαρε» εταίρους και συμμάχους, όταν έκανε λόγο για τον «εγκεφαλικό θάνατο» του ΝΑΤΟ και την ανάγκη «στρατηγικής αυτονομίας» της Ευρώπης, στο πλαίσιο μιας προετοιμασίας σε περίπτωση εγκατάλειψης των ΗΠΑ από «εγγυήσεις ασφαλείας» της Γηραιάς Ηπείρου. Μόλις έξι χρόνια μετά, φαίνεται ότι δικαιώνεται καθώς μέσα σε πέντε εβδομάδες από την επιστροφή του στον Λευκό Οίκο ο Ντόναλντ Τραμπ προκάλεσε απανωτά σοκ στο «μπλοκ» με την αλλαγή στάσης του ειδικά στο θέμα της Ουκρανίας και για τις ευρωατλαντικές σχέσεις.
Υπό τον ορατό πλέον κίνδυνο η Ουάσιγκτον να αποσυρθεί εντελώς από την Ουκρανία αλλά ακόμα και από τις εγγυήσεις ασφαλείας του ΝΑΤΟ, ο Μακρόν δεν έχασε χρόνο και μαζί με τον Βρετανό πρωθυπουργό επιχειρούν ήδη τη δημιουργία «συμμαχίας προθύμων», ώστε να διασφαλιστεί η «βιωσιμότητα» μιας ειρηνευτικής συμφωνίας στην Ουκρανία. Αν και δεν είναι ακόμη σαφές ποιες χώρες θα συμμετάσχουν και με ποια ιδιότητα, υπάρχουν ήδη αρκετές ενδείξεις από όσους προσεκλήθησαν στις δύο μίνι συνόδους, στο Παρίσι και το Λονδίνο, ενώ ενδεικτική ήταν η τηλεδιάσκεψη την επομένη της Συνόδου Κορυφής της Ε.Ε., την οποία διοργάνωσαν οι πρόεδροι Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και της Κομισιόν, προκειμένου να ενημερώσουν για τα αποτελέσματα των συζητήσεων των «27» τον πρόεδρο της Τουρκίας και τους πρωθυπουργούς Βρετανίας, Καναδά, Νορβηγίας και Ισλανδίας. «Δημιουργείται δηλαδή ήδη μια παρα-νατοϊκή συμμαχία», παρατηρούν αρμόδιες διπλωματικές πηγές.
Στο επίκεντρο βρέθηκαν οι «εγγυήσεις ασφαλείας», που μπορούν να προσφέρουν οι «πρόθυμοι» έναντι του Κιέβου. Αν και δημοσίως τόσο ο Κιρ Στάρμερ, στον οποίο άλλωστε αποδίδεται ο όρος «συμμαχία των προθύμων», όσο και ο Μακρόν επιμένουν ότι βασική προϋπόθεση ανάπτυξης «ειρηνευτικής δύναμης» στα μετόπισθεν μιας γραμμής «εκεχειρίας» είναι η συμμετοχή των ΗΠΑ, επί της ουσίας ωστόσο προετοιμάζονται για το αντίθετο σενάριο.
Το κρίσιμο ερώτημα είναι τι θέλει τελικά η Ευρώπη «μια δύναμη συμμαχίας προθύμων ή ειρηνευτική δύναμη υπό την Ε.Ε.;». Ευρωπαίοι διπλωμάτες με τους οποίους συνομίλησε η «Κ» αναφέρουν ότι το δεύτερο είναι εξαιρετικά δύσκολο λόγω των ευρωπαϊκών συνθηκών, ενώ προσθέτουν ότι για αρκετούς ηγέτες είναι πολιτικά αδύνατο να πείσουν τη κοινή γνώμη για τη συμμετοχή εγχώριων στρατευμάτων τους.
Γι’ αυτό ήδη βλέπουμε «την ανάδειξη συμμαχίας με χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, η Νορβηγία και η Τουρκία», αναφέρει στην «Κ» ο Ερίκ Μορίς, αναλυτής στο European Policy Center στις Βρυξέλλες, ωστόσο προσθέτει ότι «θα πάρει χρόνο έως τη διαμόρφωσή της, καθώς όλοι περιμένουν να δουν πώς θα εξελιχθούν οι συνομιλίες για την Ουκρανία και δεύτερον, λίγοι ηγέτες μπορούν τώρα να αποφασίσουν τρόπους προσφοράς εγγυήσεων ασφαλείας».
Ο επιμένων… Η Γαλλία όπως και η Ελλάδα θα ήθελε πρωτίστως οι χρηματοδοτικές διευκολύνσεις που θα παράσχει η Κομισιόν να αξιοποιηθούν για την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία και όχι για την ενίσχυση τρίτων χωρών. Το «αγοράζουμε ευρωπαϊκά» έχει γίνει το αγαπημένο πλέον σύνθημα του Γάλλου προέδρου.
Για εξαιρετικά «πρώιμη» συζήτηση, καθώς «δεν ξέρουμε εάν και πότε θα υπάρξει συμφωνία», μιλούν και Ευρωπαίοι διπλωμάτες, οι οποίοι όμως επισημαίνουν ότι ο έως τώρα «αποκλεισμός» κάποιων ηγετών από τις συνόδους κορυφής Παρισιού και Λονδίνου δεν ήταν «παραγωγικός». «Είναι δικαιολογημένη η ενόχληση αρκετών, όπως και του Ελληνα πρωθυπουργού. Δεν γίνεται να λαμβάνονται αποφάσεις από κλειστές ομάδες, χωρίς συμμετοχή άλλων ειδικά για θέματα ευρωπαϊκής ασφάλειας», ανέφερε στην «Κ» Ευρωπαίος διπλωμάτης και μάλιστα χώρας που προσεκλήθη στη σύνοδο του Στάρμερ, ενώ επισήμανε παράλληλα και την απουσία των βαλτικών χωρών «πρώτης γραμμής», λόγω των συνόρων με τη Ρωσία.
Ενόχληση για τη δημιουργία της «συμμαχίας προθύμων» εξέφρασαν, πάντως, την Πέμπτη στις Βρυξέλλες και ηγέτες που μετείχαν στις δύο συνόδους, όπως η Μελόνι, που επιδιώκει να αποτελέσει «γέφυρα» μεταξύ ΗΠΑ και Ε.Ε., ενώ για διαφορετικούς λόγους και ο πρόεδρος της Κύπρου Νίκος Χριστοδουλίδης σημείωσε ότι εκτός από το λάθος μήνυμα της «μη ενότητας» της Ε.Ε., ήταν λανθασμένη η συμμετοχή της Τουρκίας, «χώρας που παραβιάζει διαρκώς τις ευρωπαϊκές κυρώσεις» εναντίον της Μόσχας.
Τη συμμετοχή της Τουρκίας επιδιώκει κυρίως ο Γάλλος πρόεδρος, αναφέρουν ευρωπαϊκές διπλωματικές πηγές, καθώς στις σχετικές ενημερώσεις προς τους Ευρωπαίους εταίρους του ο Μακρόν ανέφερε ότι η Αγκυρα εκφράζει διαθεσιμότητα, γεγονός που ικανοποιεί το Κίεβο, λόγω του ειδικού της ρόλου στη Μαύρη Θάλασσα. Οι ίδιες πηγές υπενθυμίζουν, άλλωστε, ότι λίγο πριν μεταβεί στον Λευκό Οίκο ο Μακρόν είχε συνομιλήσει με τον Ερντογάν. «Η Τουρκία έχει στρατό και αδιαμφισβήτητα αμυντική βιομηχανία», σχολιάζει Ευρωπαίος διπλωμάτης, ενώ εξηγεί ότι για τον Ερντογάν δεν υπάρχει ζήτημα πειθούς της κοινής γνώμης για αποστολή στρατιωτών στην Ουκρανία.
Ο αστερίσκος. Στα συμπεράσματα του έκτακτου ευρωπαϊκού συμβουλίου, ενώ καταγράφεται «η σημασία της συνεργασίας με ομοϊδεάτες εταίρους εκτός Ε.Ε.», ωστόσο υπογραμμίζεται ότι αυτή δεν θα θίγει «τον ειδικό χαρακτήρα της πολιτικής ασφάλειας και άμυνας ορισμένων κρατών-μελών».
Αν και από γαλλικής άποψης «η Τουρκία δεν είναι εύκολος εταίρος, καθώς έχει επιδείξει μη φιλική διάθεση στην Ανατολική Μεσόγειο και στη Συρία, είναι δύσκολο να μην υπολογίζεται η Τουρκία σε αυτή τη συμμαχία», σημειώνει ο Ερίκ Μορίς, ωστόσο ο Βολφάνγκο Πίκολι της Teneo θεωρεί ότι η Αγκυρα ενδιαφέρεται περισσότερο «για την αναπτυσσόμενη αμυντική βιομηχανία της και τον πιθανό ρόλο στην προμήθεια όπλων προς την Ουκρανία».
Το νέο «φιλόδοξο» σχέδιο ενίσχυσης της ευρωπαϊκής άμυνας της Κομισιόν και το ειδικό «εργαλείο» δανειοδότησης ύψους 150 δισ. των κρατών-μελών, προκειμένου να αγοράσουν από κοινού όπλα και συστήματα και για την Ουκρανία, φαίνεται να έχει ανοίξει εκ νέου την «όρεξη» στην Τουρκία, που προβάλλει το τελευταίο διάστημα την απαραίτητη συμμετοχή της στην «αρχιτεκτονική ασφαλείας» της Ε.Ε. Βάσει των προτάσεων της Κομισιόν, όπως και της εφαρμογής «ρήτρας διαφυγής», «τίποτα δεν εμποδίζει κάποιο κράτος-μέλος να αγοράσει ό,τι και από όπου θέλει», αναφέρει Ευρωπαίος διπλωμάτης.
Στην τηλεδιάσκεψη της Παρασκευής οι πρόεδροι του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και της Κομισιόν εξέτασαν τους τρόπους που μπορεί το εκτελεστικό όργανο της Ε.Ε. να συνεργαστεί με τρίτες χώρες στον τομέα της άμυνας και της βιομηχανικής παραγωγής. «Φυσικά πρόκειται για διαφορετικές περιπτώσεις», ανέφερε ευρωπαϊκή διπλωματική πηγή γνωρίζοντας και τις ιδιαίτερες ευαισθησίες Ελλάδας και Κύπρου για την ενεργή συμμετοχή της Τουρκίας, ειδικά στον αμυντικό τομέα. Αρμόδιες πηγές ξεκαθαρίζουν ότι όλα τα κράτη-μέλη αναμένουν σε κάθε περίπτωση εξειδίκευση των προτάσεων της Κομισιόν στο πλαίσιο της «λευκής βίβλου» για την άμυνα στις 19 Μαρτίου.
