Στην καθημερινότητα, πολλοί από εμάς επιδιώκουμε να είμαστε συνεπείς, αξιόπιστοι, δοτικοί. Θέλουμε να φροντίζουμε τις σχέσεις μας, να ανταποκρινόμαστε στους άλλους με κατανόηση, να “στεκόμαστε στο ύψος των περιστάσεων”. Όμως, κάπου ανάμεσα στην πρόθεση και την ανάγκη, ελλοχεύει μια αόρατη μετατόπιση: από τη διάθεση για ποιότητα, στην απαίτηση για τελειότητα. Όχι προς τον εαυτό μας — αλλά προς τους άλλους.
Αυτός ο μηχανισμός είναι συχνός, αλλά δύσκολα αναγνωρίσιμος. Δεν δηλώνεται, ούτε ομολογείται. Αναδύεται μέσα σε βλέμματα, προσμονές, απογοητεύσεις. Είναι το συναίσθημα ότι ο άλλος πρέπει να ξέρει. Ότι ο άλλος όφειλε να κάνει κάτι διαφορετικά. Και ότι αν δεν το έκανε, τότε κάτι δεν πάει καλά — είτε με εκείνον, είτε με εμάς.
Advertisment
Αυτή η δυναμική — συχνά άγνωστη στο ευρύ κοινό — περιγράφεται στην ψυχολογική βιβλιογραφία ως ετεροκατευθυνόμενη τελειομανία (other-oriented perfectionism). Κι όμως, παρόλο που δεν συνοδεύεται από τη δημοσιότητα ή την αίσθηση βάθους άλλων πιο περίπλοκων ψυχολογικών εννοιών, στην πράξη επηρεάζει τις πιο θεμελιώδεις πτυχές της ζωής: τον έρωτα, τη φιλία, την οικογένεια, τη συνεργασία.
Όταν οι άλλοι πρέπει να είναι τέλειοι
Η ετεροκατευθυνόμενη τελειομανία διαφέρει ριζικά από την αυτοκατευθυνόμενη. Δεν αφορά την προσπάθεια να είμαι τέλειος εγώ. Αφορά την προσδοκία — και τελικά την απαίτηση — να είναι οι άλλοι τέλειοι απέναντί μου.
- Να με κατανοούν χωρίς να χρειάζεται να εξηγώ.
- Να προβλέπουν τις ανάγκες μου, ακόμα κι όταν δεν τις έχω ξεκαθαρίσει ούτε στον εαυτό μου.
- Να μην κάνουν λάθη, γιατί το λάθος τους με πληγώνει δυσανάλογα.
- Να με κάνουν να νιώθω ασφαλής — σαν να ήταν υπεύθυνοι για την εσωτερική μου ισορροπία.
Φυσικά, κανένας δεν θα παραδεχτεί πως το ζητά αυτό. Όμως δεν χρειάζεται να ειπωθεί ρητά για να ισχύει. Εδράζεται σε σιωπηλές προσδοκίες, σε συναισθηματικά χρέη που ποτέ δεν συμφωνήθηκαν, και σε έναν εσωτερικό διάλογο που λέει: «Αν με αγαπούσε πραγματικά, θα το είχε καταλάβει».
Advertisment
Οι τρεις τύποι της ετεροκατευθυνόμενης τελειομανίας
Αν θέλουμε να την κατανοήσουμε καλύτερα, ας δούμε τρεις διαφορετικές εκφράσεις της, σε διαφορετικά κοινωνικά πλαίσια:
1. Στη συντροφική σχέση: Η διαίσθηση ως απόδειξη
Ο ένας σύντροφος νιώθει διαρκώς ότι ο άλλος δεν καταλαβαίνει «πώς αισθάνεται». Μπορεί να μην μιλάει, αλλά πιστεύει ότι δεν χρειάζεται να μιλήσει. Θεωρεί ότι η αγάπη αποδεικνύεται από τη διαίσθηση και ότι ο σύντροφος πρέπει να ξέρει.
Το πρόβλημα εδώ είναι η εξάρτηση της συναισθηματικής σταθερότητας από την αλάνθαστη ανταπόκριση του άλλου. Όταν εκείνος δεν “ανταπεξέρχεται”, η εσωτερική φωνή φωνάζει: «Δεν με αγαπάει όσο νόμιζα».
2. Στο οικογενειακό πλαίσιο: Το παιδί που χρωστά κατανόηση
Ένας γονιός, κουρασμένος, αγχωμένος, ίσως και ψυχικά εξαντλημένος, αρχίζει να βλέπει το παιδί του ως πλάσμα που οφείλει να δείχνει κατανόηση. Περιμένει να «μην του προσθέτει βάρος», να «συμπεριφέρεται ώριμα», να «μην προκαλεί απογοήτευση». Εδώ, το παιδί δεν αντιμετωπίζεται ως παιδί αλλά ως ενήλικας υπεύθυνος για την ευημερία του γονιού.
Η τελειότητα εδώ αφορά στην υπαρξιακή υπακοή: να μην κάνει λάθη, να είναι πρόθυμο, να μην δυσανασχετεί.
3. Στο εργασιακό περιβάλλον: Ο υπάλληλος που οφείλει να «ξέρει»
Ο επικεφαλής περιμένει από τον υφιστάμενο να προβλέψει τα λάθη, να ενεργήσει προνοητικά, να είναι πάντα παρών, χωρίς ποτέ να του έχει δοθεί το δικαίωμα να ρωτήσει ή να φανεί ευάλωτος.
Δεν υπάρχει καθοδήγηση, μόνο αξιολόγηση. Και η ατμόσφαιρα γίνεται βαριά από τις σιωπηρές υποχρεώσεις και τον φόβο του λάθους. Το λάθος δεν συγχωρείται, ακόμα κι αν δεν είναι κρίσιμο, γιατί εκλαμβάνεται ως αδιαφορία ή ανικανότητα.
Το υπόγειο συναίσθημα: «Αν δεν είσαι τέλειος, εγώ δεν αξίζω»
Πίσω από αυτή τη δυναμική κρύβεται ένα κεντρικό, θορυβώδες αλλά ασυνείδητο σχήμα: «Εγώ αξίζω, μόνο αν εσύ με κάνεις να αισθάνομαι ασφαλής, διαρκώς και αλάνθαστα».
Αυτό είναι ένα παιδικό αίτημα που δεν καλύφθηκε ποτέ. Και καθώς ο άνθρωπος μεγαλώνει, γίνεται πιο έξυπνος στο να το ντύνει με “λογική” — με «δικαιώματα», με «ανάγκες», με «στάνταρ». Όμως παραμένει το ίδιο: είναι η επιθυμία να με διαβεβαιώνεις συνεχώς πως δεν θα με πληγώσεις, πως δεν θα με απορρίψεις, πως θα είσαι τέλειος, για να νιώθω εγώ επαρκής.
Από το άτομο στην κοινωνία: Η τελειομανία ως πολιτισμικό φαινόμενο
Δεν είναι τυχαίο που αυτή η μορφή τελειομανίας ανθεί σε κοινωνίες υψηλής ατομικότητας και άτυπων προσδοκιών, όπως οι δυτικές μητροπόλεις ή τα ελληνικά οικογενειακά περιβάλλοντα.
Ζούμε σε κουλτούρες που συχνά μας λένε:
- «Ο καλός φίλος καταλαβαίνει χωρίς να του πεις»
- «Η μητέρα πρέπει να ξέρει τι χρειάζεται το παιδί»
- «Ο σύντροφος πρέπει πάντα να ξέρει τι να πει, τι να κάνει, πώς να σταθεί»
Αυτό είναι ένα σύστημα που ανταμείβει τη συναισθηματική διαίσθηση αλλά τιμωρεί την ανάγκη για επεξήγηση. Δηλαδή, αν δεν με κατάλαβες, απέτυχες. Δεν υπάρχει χώρος για: «Μπορούμε να το συζητήσουμε;»
Έτσι διαμορφώνεται μια κοινωνική συνθήκη όπου το λάθος είναι επικίνδυνο. Όχι για την πρακτική του σημασία, αλλά γιατί απειλεί το σύστημα ασφάλειας που έχουμε χτίσει πάνω στους άλλους.
Από την απαίτηση στην επικοινωνία
Η θεραπεία χωρίς να είναι εύκολη, είναι δυνατή. Ακολουθούν τέσσερα βήματα που μπορούν να λειτουργήσουν ως προσανατολισμός:
1. Αναγνώριση του μοτίβου
Όταν πιάνεις τον εαυτό σου να απογοητεύεται πριν καν εξηγήσεις τι χρειάζεσαι, κάνε παύση. Είναι σημάδι ότι η προσδοκία προηγείται της επικοινωνίας.
2. Αναθεώρηση του νοήματος του λάθους
Το λάθος δεν είναι απόδειξη αδιαφορίας ή ενοχής. Είναι δείκτης ανθρώπινης φύσης. Μάθε να το αντιμετωπίζεις όχι ως απειλή, αλλά ως ευκαιρία διαλόγου.
3. Καλλιέργεια σαφούς επικοινωνίας
Αντί να περιμένεις κατανόηση μέσω «συμβολισμών», επέλεξε την ευθύτητα. Μπορεί να μοιάζει αδέξια, αλλά είναι πιο έντιμη και απελευθερωτική.
4. Ανάληψη εσωτερικής ευθύνης
Το πώς αισθάνεσαι είναι δική σου υπόθεση — και όχι καθήκον του άλλου να το εξομαλύνει. Όταν το αναλάβεις αυτό, οι σχέσεις σου θα γίνουν πιο ελαφριές, πιο ειλικρινείς.
Η ατέλεια ως πρόσκληση
Στην καρδιά κάθε πραγματικής σχέσης υπάρχει χώρος για ατέλεια. Οι άνθρωποι δεν είναι εδώ για να διαχειρίζονται τις εσωτερικές μας εκκρεμότητες. Αυτό που μετρά είναι το πώς στεκόμαστε ο ένας απέναντι στον άλλον. Και η σχέση – για να είναι ουσιαστική – χρειάζεται χώρο, ελευθερία και συγχώρεση. Όλα όσα η τελειόμανία καταπνίγει.
Τελικά δεν αγαπιόμαστε όταν είμαστε τέλειοι. Αγαπιόμαστε όταν είμαστε ολόκληροι — με τις σκιές μας, τις παραλείψεις μας, και την πρόθεση να βελτιωνόμαστε μαζί.
«Οι άνθρωποι ακμάζουν μέσα σε σχέσεις που επιτρέπουν την ατέλεια και καλλιεργούν τη συνέπεια.» — Sue Johnson
Πηγές
- Garber, L. (2025). The Black Hole of the Demanding Perfectionist. Psychology Today. https://www.psychologytoday.com/us/blog/perfectionism/202510/the-black-hole-of-the-demanding-perfectionist
- Stoeber, J. (2015). How other-oriented perfectionism differs from self-oriented and socially prescribed perfectionism. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment, 37(3), 470–480. https://doi.org/10.1007/s10862-015-9479-y
- Stoeber, J., & Noland, A. B. (2019). Perfectionism, social disconnection, and interpersonal hostility: A meta-analytic review. Personality and Individual Differences, 138, 219–227. https://doi.org/10.1016/j.paid.2018.10.031
- Smith, M. M., Sherry, S. B., Chen, S., Saklofske, D. H., & Flett, G. L. (2016). Perfectionism and narcissism: A meta-analytic review. Journal of Research in Personality, 64, 90–101. https://doi.org/10.1016/j.jrp.2016.07.002
- Hill, R. W., Huelsman, T. J., & Araujo, K. (2010). Perfectionism and interpersonal behavior: The roles of perfectionistic self-presentation and socially prescribed perfectionism. Journal of Personality Assessment, 92(3), 186–195. https://doi.org/10.1080/00223891003670102
- Stoeber, J., & Damian, L. E. (2016). Perfectionism in employees: Work engagement, workaholism, and burnout. In G. L. Flett & P. L. Hewitt (Eds.), Perfectionism: A relational approach to conceptualization, assessment, and treatment (pp. 265–283). American Psychological Association. https://doi.org/10.1037/14857-012
- Flett, G. L., & Hewitt, P. L. (2002). Perfectionism and maladjustment: An overview of theoretical, definitional, and treatment issues. In G. L. Flett & P. L. Hewitt (Eds.), Perfectionism: Theory, research, and treatment (pp. 5–31). American Psychological Association. https://doi.org/10.1037/10458-001
