Μόλις δύο μήνες έπειτα από την παρουσίαση της Λευκής Βίβλου για την Ευρωπαϊκή Αμυνα και των σχετικών σχεδίων περί επανεξοπλισμού της Ευρώπης (ReArm Europe) που εκπονήθηκαν με ορίζοντα τον Δεκέμβριο του 2030 (Readiness 2030), υπό τον «φόβο» όσων έχει ήδη αρχίσει να φέρνει η νέα προεδρία Τραμπ, οι χώρες της Ε.Ε. έχουν πια στα χέρια τους το πρώτο χρηματοδοτικό μέσο δράσης, γνωστό ως SAFE.
Μέσω του SAFE, η Ευρωπαϊκή Ενωση πρόκειται να διαθέσει έως και 150 δισ. ευρώ υπό μορφή δανείων προς εκείνα τα κράτη-μέλη που θα θελήσουν να επενδύσουν σε κοινά έργα συμπαραγωγής και προμήθειας οπλικών συστημάτων σε συγκεκριμένους αμυντικούς τομείς προτεραιότητας.
Τα εν λόγω χρήματα πρόκειται να εκταμιευθούν υπό μορφή δανείων μακράς διάρκειας με ανταγωνιστικούς όρους, κατόπιν αιτήματος των ενδιαφερομένων κρατών-μελών και βάσει των εθνικών σχεδίων που θα πρέπει κατά περίπτωση να έχουν εν τω μεταξύ κατατεθεί από αυτά τα ενδιαφερόμενα κράτη-μέλη.
Τα ενδιαφερόμενα κράτη-μέλη έχουν πλέον προθεσμία έξι μηνών προκειμένου να υποβάλουν τα αρχικά εθνικά σχέδιά τους, τα οποία η Κομισιόν θα αξιολογήσει. Εν συνεχεία και έπειτα από πρόταση της Κομισιόν, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αναμένεται να εκδώσει εκτελεστικές αποφάσεις που θα συγκεκριμενοποιούν το μέγεθος του κάθε δανείου και τη δυνατότητα τυχόν προχρηματοδότησης η οποία δεν θα μπορεί όμως να ξεπερνά το 15% του τελικού ποσού, όπως αναφέρει στον ιστοχώρο της η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Ο κανονισμός SAFE ανοίγει παραθυράκια ώστε να συμμετάσχουν στις κοινές προμήθειες κι άλλες χώρες εκτός Ε.Ε., όπως η νατοϊκή –και παλαιόθεν υποψήφια προς ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ενωση– Τουρκία.
Η Αγκυρα επιθυμούσε διακαώς την είσοδό της στην ευρωπαϊκή αγορά άμυνας (για του λόγου το αληθές αρκεί να ανατρέξει κανείς στις σχετικές δηλώσεις των κ.κ. Ερντογάν, Φιντάν, Γκιουλέρ κ.ά.), την οποία και τελικώς εξασφάλισε με τη σύμφωνη γνώμη σειράς κρατών-μελών, παρά τις ενστάσεις Ελλάδας και Κύπρου.
Η Τουρκία ωστόσο τώρα εγείρει παράπονα και απαιτεί ακόμη μεγαλύτερες παραχωρήσεις από την Ε.Ε.
Πηγές των τουρκικών υπουργείων Εξωτερικών και Αμυνας υποστηρίζουν τώρα, με καταγγελτική διάθεση, ότι οι όροι συμμετοχής των τουρκικών αμυντικών βιομηχανιών στα έργα επανεξοπλισμού της Ευρώπης που θα χρηματοδοτηθούν μέσω του κανονισμού SAFE, θα μπορούσαν να είναι «ευνοϊκότερες».
«Στον κανονισμό συμπεριλαμβάνονται πολλές περιοριστικές ρυθμίσεις για τις χώρες εκτός Ε.Ε.», σημειώνουν πηγές του τουρκικού ΥΠΑΜ, υπογραμμίζοντας ότι υπάρχουν «ανοιχτόμυαλοι και οραματιστές Ευρωπαίοι σύμμαχοι» με τους οποίους η Αγκυρα θα μπορούσε να συνεργαστεί εντός ή εκτός του κανονισμού SAFE. «Σε επαφές που είχαμε με κράτη-μέλη και με θεσμικά όργανα της Ε.Ε., μεταφέραμε το αίτημά μας να καταστούν ευνοϊκότερες οι συνθήκες συμμετοχής για τους εκτός Ε.Ε. νατοϊκούς συμμάχους, της Τουρκίας συμπεριλαμβανομένης», σημειώνουν, από την πλευρά τους, πηγές του τουρκικού ΥΠΕΞ, υπογραμμίζοντας δύο πράγματα: ότι οι τουρκικές αμυντικές βιομηχανίες επιθυμούν να συμπεριληφθούν «στον μέγιστο βαθμό» στον μηχανισμό SAFE και ότι από αυτόν τον βαθμό συμμετοχής των τουρκικών εταιρειών «πρόκειται να κριθεί η ειλικρίνεια ή ανειλικρίνεια της Ε.Ε.» έναντι της Τουρκίας. Στο ίδιο πνεύμα διαμαρτυρίας κινήθηκε, άλλωστε, και ο Τούρκος ΥΠΕΞ Χακάν Φιντάν ο οποίος δήλωσε στην εφημερίδα Milliyet ότι οι Ευρωπαίοι θέλουν την Τουρκία στο πλευρό τους μόνον όταν μοιράζουν βάρη και όχι όταν μοιράζονται τα όποια οφέλη…
Ποια είναι, όμως, εκείνα τα σημεία που απορρίπτονται ως «περιοριστικά» από την Τουρκία.
Οι τουρκικές αμυντικές βιομηχανίες έχουν ένα «ταβάνι» συμμετοχής στα ευρωπαϊκά προγράμματα επανεξοπλισμού, το οποίο δεν θα μπορεί να ξεπερνά το 35% κάθε εξοπλιστικού έργου στο οποίο συμμετέχουν.
Επιπλέον, καθίσταται σαφές ότι «η Ουκρανία και οι χώρες ΕΟΧ-ΕΖΕΣ (σ.σ. η Ελβετία, η Ισλανδία, το Λίχτενσταϊν και η Νορβηγία) θα αντιμετωπίζονται υπό τους ίδιους όρους με τα κράτη-μέλη» στο πλαίσιο του SAFE, πράγμα το οποίο όμως δεν ισχύει για την Τουρκία.
Στο κείμενο του «Κανονισμού του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για τη θέσπιση του μέσου δράσης για την ασφάλεια στην Ευρώπη (SAFE) μέσω της Ενίσχυσης της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Βιομηχανίας» σημειώνεται ότι θα πρέπει «να διασφαλιστεί ότι οι ανάδοχοι και οι υπεργολάβοι που συμμετέχουν στην κοινή προμήθεια, δεν αντιστρατεύονται τα συμφέροντα ασφάλειας και άμυνας της Ενωσης και των κρατών-μελών της».
Στον ίδιο κανονισμό υπογραμμίζεται, επίσης, ότι «νομική οντότητα εγκατεστημένη στην Ενωση, σε κράτος της ΕΖΕΣ μέλος του ΕΟΧ ή στην Ουκρανία, η οποία χρησιμοποιεί υποδομές, εγκαταστάσεις, περιουσιακά στοιχεία ή πόρους που βρίσκονται εκτός του εδάφους κράτους-μέλους, κράτους της ΕΖΕΣ μέλους του ΕΟΧ ή της Ουκρανίας και/ή ελέγχεται από τρίτη χώρα ή οντότητα τρίτης χώρας, θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα να συμμετέχει εφόσον πληρούνται αυστηρές προϋποθέσεις που αφορούν τα συμφέροντα ασφάλειας και άμυνας της Ενωσης και των κρατών-μελών της, όπως ορίζεται στο πλαίσιο της ΚΕΠΠΑ δυνάμει του τίτλου V της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ενωση (ΣΕΕ)».
Εν συνεχεία αναφέρεται, μεταξύ άλλων, και το εξής: «Νομικές οντότητες εγκατεστημένες στην Ενωση, σε κράτος της ΕΖΕΣ μέλος του ΕΟΧ ή στην Ουκρανία οι οποίες τελούν υπό τον έλεγχο τρίτης χώρας που δεν είναι ούτε η Ουκρανία ούτε κράτος της ΕΖΕΣ μέλος του ΕΟΧ («άλλη τρίτη χώρα») ή άλλης οντότητας τρίτης χώρας, όταν επιτρέπεται, θα πρέπει να είναι επιλέξιμες για συμμετοχή στην κοινή προμήθεια εάν έχουν υποβληθεί σε έλεγχο κατά την έννοια του κανονισμού (ΕΕ) 2019/452 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και, όταν είναι αναγκαίο, σε κατάλληλα μέτρα μετριασμού, ή εάν θέσουν στη διάθεση της Επιτροπής εγγυήσεις, όπως ορίζεται στον παρόντα κανονισμό, εγκεκριμένες σύμφωνα με τις εθνικές διαδικασίες του κράτους-μέλους, του κράτους της ΕΖΕΣ μέλους του ΕΟΧ ή της Ουκρανίας όπου είναι εγκατεστημένες».
Σύμφωνα με άλλο σημείο του ιδίου Κανονισμού, «νομική οντότητα εγκατεστημένη στην Ενωση που ελέγχεται από άλλη τρίτη χώρα ή άλλη οντότητα τρίτης χώρας μπορεί να συμμετέχει στην κοινή προμήθεια αν έχει υποβληθεί σε έλεγχο κατά την έννοια του κανονισμού (ΕΕ) 2019/452 και, όταν είναι αναγκαίο, σε κατάλληλα μέτρα μετριασμού, ή αν παρέχει εγγυήσεις επαληθευμένες από το κράτος-μέλος στο οποίο είναι εγκατεστημένος ο ανάδοχος ή ο υπεργολάβος που συμμετέχει στην κοινή προμήθεια. Οι εγγυήσεις εξασφαλίζουν ότι η συμμετοχή του αναδόχου ή υπεργολάβου στην κοινή προμήθεια δεν αντιβαίνει στα συμφέροντα ασφάλειας και άμυνας της Ενωσης και των κρατών-μελών της, όπως αυτά ορίζονται στο πλαίσιο της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας, σύμφωνα με τον Τίτλο V της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ενωση… Οταν οι ανάδοχοι ή οι υπεργολάβοι που συμμετέχουν στην κοινή προμήθεια δεν έχουν άμεσα διαθέσιμες εναλλακτικές επιλογές ή σχετικές υποδομές, εγκαταστάσεις, περιουσιακά στοιχεία και πόρους στο έδαφος κράτους-μέλους, κράτους της ΕΖΕΣ μέλους του ΕΟΧ ή της Ουκρανίας, μπορούν να χρησιμοποιούν τις υποδομές, τις εγκαταστάσεις, τα περιουσιακά στοιχεία και τους πόρους τους που βρίσκονται ή διατηρούνται εκτός των εν λόγω εδαφών, εφόσον η εν λόγω χρήση δεν αντιβαίνει στα συμφέροντα ασφάλειας και άμυνας της Ενωσης και των κρατών-μελών της».
Κάποια από τα προαναφερθέντα ίσως να μην αρέσουν στην τουρκική πλευρά, η οποία έχει όμως όντως εξασφαλίσει -σε διμερές (ιταλοτουρκικό επί παραδείγματι τους περασμένους μήνες) αλλά και σε πολυμερές επίπεδο- διόδους εισόδου στην ευρωπαϊκή αγορά άμυνας που προκαλούν εύλογο προβληματισμό στην Αθήνα, πολύ δε περισσότερο εάν ιδωθούν σε συνδυασμό με τις τουρκικές απειλές πολέμου (casus belli) και τις αναθεωρητικές κινήσεις τουρκικού επεκτατισμού (τουρκολιβυκό μνημόνιο, γαλάζια πατρίδα, γκρίζες ζώνες).
Ενδεικτικά όσα δήλωσε σήμερα ο υπουργός Αμυνας Νίκος Δένδιας από τη Σπάρτη: «Για να υπάρξει η Ευρώπη οφείλει να εδράζεται σε κοινές αρχές και κοινή αντίληψη απειλής για το πρότυπο της ζωής, αλλιώς αυτοϋπονομεύεται. Και τι νόημα έχει ο εσωτερικός ευρωπαϊκός διάλογος σήμερα για τους κινδύνους που η μουσουλμανική αδελφότητα δημιουργεί στην Ευρώπη, όταν η ίδια Ευρώπη επιδοτεί όσους, με το αξιακό πλαίσιο της μουσουλμανικής αδελφότητας, και απειλούν, και κατέχουν ευρωπαϊκό χώρο. Θα πρότεινα να ονομαστεί κανονισμός της κερκόπορτας ο κανονισμός SAFE, εφόσον επιχειρηθεί από ορισμένους εταίρους να εφαρμοστεί με τεχνάσματα, ώστε να μην απαιτείται ομοφωνία των μελών της Ε.Ε. για τη συμφωνία με τρίτες χώρες. Και μάλιστα, αν αυτό συμβεί χωρίς να ακυρώσει η τουρκική βουλή το casus belli εναντίον της Ελλάδας, παρά την τοποθέτηση του Ελληνα πρωθυπουργού και κατά παράβαση των νομικά ορθών αιτιάσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου».
