Η Επιτροπή επιχειρεί να αλλάξει και την εικόνα της αγροτικής ζωής: από επάγγελµα επιβίωσης σε επιλογή ζωής µε προοπτικές και καινοτοµία. Σε κάθε περίπτωση είναι η πρώτη φορά που η ΕΕ δείχνει να έχει πάρει τόσο σοβαρά το δηµογραφικό στον αγροτικό τοµέα, γεγονός που θα επηρεάσει σίγουρα και τον κανονισµό της ΚΑΠ µετά το 2027.
Ξεφυλλίστε σε υψηλή ανάλυση την εβδομαδιαία Agrenda
Αναλυτικά οι πέντε στόχοι και οι προτεινόµενες δράσεις:
1) Πρόσβαση σε πίστωση και χρηµατοδότηση
• Αύξηση του ανώτατου επιπέδου ενίσχυσης για εγκατάσταση νέων αγροτών µέσω χρηµατοδοτικών εργαλείων από 100.000 στα 300.000 ευρώ.
• Ενίσχυση ποσοστού συγχρηµατοδότησης επενδύσεων έως 85%.
• ∆ηµιουργία Ειδικών Ταµείων ∆ανείων και Εγγυήσεων για νέους αγρότες, µε χαµηλά επιτόκια, µικρότερες εγγυήσεις, περιόδους χάριτος και µεγαλύτερη διάρκεια αποπληρωµής.
• Συνεργασία µε την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (EIB) και το Ευρωπαϊκό Ταµείο Επενδύσεων (EIF) για εγγυητικά σχήµατα και επιδοτήσεις επιτοκίων.
• Τεχνική βοήθεια (fi–compass) και συµβουλευτική για σχεδιασµό χρηµατοδοτικών εργαλείων προσαρµοσµένων στους νέους.
• Μεγαλύτερη προβλεψιµότητα κανονισµών ώστε οι επενδύσεις να µη «τιµωρούνται» από µελλοντικές νοµοθετικές αλλαγές.
• Ενσωµάτωση στη «∆έσµη Μέτρων» (Starter Pack) δράσεων για πρόσβαση στη χρηµατοδότηση, ειδικά για γυναίκες και νέους βιοκαλλιεργητές.
2) Πρόσβαση στη γνώση και δεξιότητες
• Ενσωµάτωση εκπαίδευσης νέων αγροτών στο AKIS (Agricultural Knowledge and Innovation Systems), µε καθοδήγηση πριν και µετά την εγκατάσταση.
• Πρόγραµµα Erasmus for Young Entrepreneurs (EYE) για πρακτική και απόκτηση επιχειρηµατικών δεξιοτήτων.
• «Women in Farming Platform» για δικτύωση, καθοδήγηση και ενίσχυση της παρουσίας των γυναικών στη γεωργία.
• «Farmers of the Future Pack» για όλα τα ευρωπαϊκά αγροτικά σχολεία, µε παραδείγµατα καινοτόµων µοντέλων.
• Ενίσχυση δεξιοτήτων µέσω του Pact for Skills και Erasmus+ (Κέντρα Επαγγελµατικής Αριστείας).
• Προγράµµατα επανεκπαίδευσης (reskilling) και διά βίου µάθησης, µε ευέλικτη και ψηφιακή πρόσβαση.
• Χρήση προγραµµάτων όπως το ALMA για να δοθεί ευκαιρία σε νέους εκτός εκπαίδευσης/εργασίας (NEETs) να γνωρίσουν τη γεωργία.
• Υποστήριξη peer learning και µέντορινγκ από συνεταιρισµούς και οργανώσεις νέων αγροτών.
3) Πρόσβαση στη γη
• ∆ηµιουργία Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου Γης (European Land Observatory) για διαφάνεια στις τιµές και αποτροπή κερδοσκοπίας.
• Εθνικές πολιτικές γης για αντιµετώπιση της συγκέντρωσης και των κερδοσκοπικών αγορών, ενταγµένες στο Ευρωπαϊκό Εξάµηνο.
• Κίνητρα για έγκαιρη διαδοχή και απλοποίηση φορολογικών/κληρονοµικών διαδικασιών.
• Υπηρεσίες κινητικότητας γης (land mobility): πλατφόρµες που συνδέουν νέους αγρότες µε ιδιοκτήτες γης.
• Ενίσχυση µακροχρόνιων µισθώσεων και προτεραιότητα σε νέους για δηµόσια γη.
• Προώθηση εναλλακτικών µοντέλων: συνεταιριστική ιδιοκτησία, land trusts, incubators.
• ∆ηµιουργία τραπεζών γης (land banks) και επαναχρησιµοποίηση εγκαταλελειµµένων εκτάσεων.
• Μείωση κόστους µεταβίβασης και καταχώρισης γης για µικρές εκµεταλλεύσεις.
• Χρηµατοδότηση µέσω κρατικών τραπεζών µε δάνεια και επιδοτήσεις για αγορά ή βελτίωση γης.
4) Ανθεκτικότητα, συνθήκες ζωής και νέες πηγές εισοδήµατος
• Υπηρεσίες αναπλήρωσης εργασίας (farm relief services) για άδειες ασθενείας, µητρότητας ή εκπαίδευσης.
• ∆ηµιουργία δικτύου Rural Youth Ambassadors για προβολή θετικών προτύπων αγροτικής ζωής.
• Επενδύσεις σε ανανεώσιµες πηγές ενέργειας και δράσεις κλιµατικής ανθεκτικότητας.
• Ενίσχυση υποδοµών (µεταφορές, ευρυζωνικότητα, υγεία, παιδεία, φροντίδα) στις αγροτικές περιοχές.
• LEADER/CLLD για τοπική ανάπτυξη µε συµµετοχή νέων και γυναικών.
• Στήριξη κοινωνικής γεωργίας (social farming) και αγροτουρισµού.
• Ανάπτυξη τοπικών αγορών τροφίµων, βραχείες αλυσίδες αξίας και αστικο-αγροτικές συνδέσεις.
• Συµµετοχή αγροτών σε carbon markets (αγορές άνθρακα) µέσω του νέου Κανονισµού Πιστοποίησης Αφαιρέσεων Άνθρακα (CRCF) για συµπληρωµατικό εισόδηµα.
5) ∆ιαδοχή και συνταξιοδότηση
• Σύνδεση των άµεσων ενισχύσεων µε την ηλικία συνταξιοδότησης έως το 2032 – όσοι λαµβάνουν σύνταξη δεν θα δικαιούνται πλέον ενισχύσεις.
• Κατάρτιση µέσω AKIS σε θέµατα νοµικά, φορολογικά, διαδοχής και σχεδιασµού µετάβασης.
• Ενσωµάτωση θεµάτων συντάξεων και διαδοχής στο Ευρωπαϊκό Εξάµηνο (παρακολούθηση µεταρρυθµίσεων).
• Μελέτη για επιπτώσεις φόρων κληρονοµιάς και δωρεών στη µεταβίβαση αγροκτηµάτων.
• Ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών για κοινωνική ασφάλιση και συνταξιοδοτικά µοντέλα (π.χ. Γερµανία, Γαλλία).
• Εθνικά µέτρα για βελτίωση συνταξιοδοτικών δικαιωµάτων όλων των αγροτών και µελών της οικογένειας.
• Νοµοθεσία για ευκολότερη µεταβίβαση αγροκτηµάτων, µε µείωση γραφειοκρατίας.
• Κοινωνική προστασία και µακροχρόνια φροντίδα για αγρότες, γυναίκες και ευάλωτες οµάδες.
• Συνεργασία αγροτικών οργανώσεων για εκπαίδευση και µεσολάβηση στη διαδοχή.
Στον πάτο της Ευρώπης σε δείκτες «νεότητας»
Την έκθεση της Κοµισιόν, συνοδεύει και µία µεγάλη στατιστική έρευνα από το ∆ίκτυο ΚΑΠ της ΕΕ για την κατάσταση που επικρατεί στο ζήτηµα της διαδοχής και των νέων αγροτών ανά κράτος-µέλος. Η Ελλάδα (βλ. πίνακα), βρίσκεται κοντά στον πάτο της κατάταξης σε δείκτες όπως η αναλογία αρχηγών εκµετάλλευσης κάτω των 40 ετών σε σχέση µε τους άνω των 65 ετών και στα ποσοστά εκµεταλλεύσεων χωρίς διάδοχο. Την ίδια ώρα είναι στην 7η θέση από το τέλος σε σχέση µε το µέσο πριµ πρώτης εγκατάστασης. Σε κάθε περίπτωση, η αποτυχία της Ελλάδας, αλλά και άλλων χωρών, να προσελκύσει νέα γενιά αγροτών, σύµφωνα µε το πόρισµα της έρευνας, δεν οφείλεται σε έλλειψη πόρων, αλλά σε έλλειψη συντονισµού και συνεκτικότητας.
Τα µέτρα της ΚΑΠ εφαρµόζονται χωρίς σαφή εθνική στρατηγική που να τα συνδέει µε τις εσωτερικές ανάγκες του αγροτικού τοµέα, ενώ πολιτική παραµένει υπερβολικά διοικητική, χωρίς ουσιαστική στόχευση προς οµάδες µε συγκεκριµένα εµπόδια (π.χ. γυναίκες, νέοι χωρίς γη, αγρότες σε µειονεκτικές περιοχές). Η µελέτη εντοπίζει επίσης έλλειψη µηχανισµών παρακολούθησης και αξιολόγησης.
Οι κρίσιµοι δείκτες στην Ελλάδα
Η αναλογία αρχηγών εκµετάλλευσης <40 / >65 ετών είναι 0,09 στην Ελλάδα, κατατάσσοντάς τη 26η από 27 χώρες της ΕΕ. Πρόκειται για µία από τις χαµηλότερες αναλογίες στην ΕΕ, που δείχνει έναν πολύ γηρασµένο αγροτικό πληθυσµό.
Το ποσοστό αρχηγών εκµετάλλευσης κάτω των 40 ετών φτάνει µόλις το 4,3%, µε την Ελλάδα στην 25η θέση. Συνεπώς, η χώρα ανήκει στην οµάδα µε «πολύ χαµηλό µερίδιο νέων αγροτών».
Το ποσοστό αρχηγών άνω των 65 ετών είναι 48%, µία από τις τρεις υψηλότερες τιµές στην ΕΕ, επιβεβαιώνοντας ότι η χώρα έχει µία από τις πιο «γηρασµένες» αγροτικές δοµές.
Το ποσοστό εκµεταλλεύσεων χωρίς διάδοχο αγγίζει το ~60%, µία από τις υψηλότερες τιµές στην ΕΕ (5η θέση), επιβεβαιώνοντας το πρόβληµα της έλλειψης διαδοχής.
Στην τρέχουσα ΚΑΠ, οι πόροι για την ανανέωση γενεών ανέρχονται στο 3,1%, κοντά στον ελάχιστο ευρωπαϊκό κανόνα (3%), κατατάσσοντας την Ελλάδα 14η.
Η µέση επιχορήγηση για εγκατάσταση νέου αγρότη φτάνει τα 35.000 ευρώ, κάτω από τον ευρωπαϊκό µέσο όρο (42.000 ευρώ), κατατάσσοντας τη χώρα 20η.
Τέλος, το ποσοστό νέων αγροτών µε πλήρη γεωργική εκπαίδευση είναι 24%, χαµηλότερο από τον µέσο όρο της ΕΕ (34%), κατατάσσοντας την Ελλάδα 19η και υποδεικνύοντας ότι η έλλειψη κατάρτισης παραµένει σηµαντικός φραγµός.
Ζήτημα η επάρκεια κονδυλίων
H φιλοδοξία της στρατηγικής δεν αντικατοπτρίστηκε στις νομοθετικές και δημοσιονομικές προτάσεις που δημοσιεύθηκαν τον Ιούλιο του 2025. Παρά το γεγονός ότι η στρατηγική συνιστά ένα ελάχιστο 6% της ΚΑΠ να αφιερωθεί στους νέους αγρότες, οι νομικές προτάσεις της Επιτροπής δεν περιλαμβάνουν καμία δεσμευτική οικονομική δέσμευση για την ανανέωση των γενεών.
Αυτά σημειώνει η Ένωση Νέων Αγροτών της Ευρώπης (CEJA) σε μία πρώτη αντίδραση σχετικά με τη στρατηγική που παρουσιάστηκε. «Οι νέοι αγρότες της Ευρώπης ζητούν εδώ και καιρό να υποστηριχθούν τα λόγια με μέσα. Χαιρετίζουμε τη στρατηγική ως ένα πολιτικό μήνυμα που χρειαζόταν εδώ και καιρό, αλλά χωρίς έναν συγκεκριμένο προϋπολογισμό, κινδυνεύει να γίνει μια χαμένη ευκαιρία», δήλωσε ο Peter Meedendorp, Πρόεδρος της CEJA. «Επιτρέψτε μου να είμαι σαφής: οι φιλόδοξοι στόχοι χωρίς δεσμευτικές δεσμεύσεις δεν αποτελούν στρατηγική. Είναι ένα στοίχημα. Η ανανέωση των γενεών απαιτεί πόρους εκτός από την ισχυρή πολιτική υποστήριξη».
