Η Παναγιά η μάνα, η προστάτιδα, το απάγκιο του πόνου, η ελπίδα και το θαύμα, είναι παντού. Γύρω και δίπλα σε κάθε πιστό που προστρέχει στη χάρη και σήμερα γιορτάζει την Κοίμηση της Θεοτόκου, με ένα κερί και μια παράκληση. Από την αφιερωμένη σε εκείνη χερσόνησο του Άθω με τα μοναστήρια, τις Σκήτες, τα Κελλιά, μέχρι το πιο μικρό ξωκκλήσι σε μια εσχατιά, η Παναγία τιμάται με δέος, ευλάβεια και λαμπρότητα. Το «Πάσχα του καλοκαιριού», όπως συνηθίζεται να αποκαλείται ο Δεκαπενταύγουστος -λόγω της Κοίμησης της Θεοτόκου- είναι αφιερωμένο στη μητέρα των Χριστιανών και των Ελλήνων, καθώς εκτός από τον θρησκευτικό η Παναγία έχει και εθνικό χαρακτήρα, αφού συνδέεται με τους αγώνες του έθνους για ελευθερία και ανεξαρτησία.
Αποζητώντας την προστασία της και αναπέμποντας προσευχές οι πιστοί έχτισαν μικρούς και μεγαλύτερους χώρους λατρείας σε κάθε γωνιά της χώρας, πάνω σε απόκρημνα βράχια, μέσα σε λίμνες, ακόμη και πάνω σε… ηφαίστειο, όπως παρουσιάζεται σε ρεπορτάζ της voria.gr.
Παναγία Μαυριώτισσα (Καστοριά)
Χτισμένη το 1083 από τον αυτοκράτορα Αλέξιο Α΄ Κομνηνό, η Μονής της Παναγίας Μαυριώτισσας βρίσκεται στο ανατολικό άκρο του βουνού της Καστοριάς, που αποτελεί χερσόνησο μέσα στη λίμνη Ορεστιάδα και σε απόσταση τεσσάρων χιλιομέτρων από την πόλη. Αφορμή για το χτίσιμό της στάθηκε η απόβαση των βυζαντινών στρατευμάτων, υπό τους στρατηγούς του Αλεξίου Κομνηνού, Νικηφόρο Βρυέννιο και Γεώργιο Παλαιολόγο, τα οποία και νίκησαν τους Νορμανδούς που αποχώρησαν ηττημένοι από την Καστοριά. Ονομάστηκε Μαυριώτισσα από το απέναντι παραλίμνιο χωριό Μαύροβο (σήμερα Μαυροχώρι) τον 17ο αιώνα, τότε που οι κάτοικοί του φρόντιζαν και συντηρούσαν το μοναστήρι. Οι τοιχογραφίες, εξαιρετικής τέχνης και αισθητικής, χρονολογούνται στο τέλος του 12ου- αρχές του 13ου αιώνα, ενώ ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν εκείνες που βρίσκονται στο εξωτερικό τμήμα της νότιας όψης του μνημείου, οι οποίες χρονολογούνται στο 1260 μ.Χ. Η Παναγία Μαυριώτισσα είναι ένας μονόχωρος ξυλόστεγος ναός, που καταλήγει στην ανατολική πλευρά του σε ημικυκλική, βαθμιδωτή κόγχη, ενώ στη δυτική πλευρά του διαμορφώνεται ευρύχωρος νάρθηκας. Στο νότιο τοίχο του προσαρμόστηκε το 16ο αιώνα το παρεκκλήσι του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου. Το τοπίο γύρω από το μικρό μοναστήρι είναι ειδυλλιακό με πλούσια βλάστηση και υπεραιωνόβια πλατάνια.
Παναγία Κρημνιώτισσα (Σαμοθράκη)
Μοιάζει να αιωρείται και να θέλει να σηκωθεί από τον βράχο για να βρεθεί απέναντι, στην Ίμβρο. Η Παναγία Κρημινώτισσα όπως μαρτυρά και το όνομά της είναι γαντζωμένη σε έναν απότομο βράχο, στα 311 μέτρα, πάνω από τον όρμο της Παχιάς Άμμου στη Σαμοθράκη. Η μικρή εκκλησία εντυπωσιάζει όχι μόνο λόγω του σημείου στο οποίο βρίσκεται με θέα το απέραντο γαλάζιο του Αιγαίου, αλλά και της παράδοσης γύρω από την εικόνα της Παναγίας. Σύμφωνα λοιπόν με αυτήν, η εικόνα που φυλάσσεται στο ξωκκλήσι είχε ριχτεί στη θάλασσα από χριστιανούς κατοίκους της Μικράς Ασίας, για να σωθεί από τις λεηλασίες των εικονομάχων. Ήταν γύρω στο 1700, όταν ένα καράβι, πλέοντας στα νερά γύρω από τη Σαμοθράκη, κινδύνεψε να βυθιστεί εξαιτίας της σφοδρής θαλασσοταραχής. Τότε ο καπετάνιος διέκρινε στα νερά την εικόνα και έδωσε εντολή να την ανεβάσουν στο πλοίο. Αμέσως η φουρτούνα κόπασε. Το ίδιο βράδυ, η Παναγία εμφανίστηκε στον καπετάνιο στον ύπνο του και του ζήτησε να την πάει στη Σαμοθράκη, όπως και έγινε. Ο ιερέας του νησιού τοποθέτησε την εικόνα στην εκκλησία, όμως κάθε βράδυ η εικόνα έφευγε και οι κάτοικοι την έβρισκαν στον ψηλό βράχο. Δεν άργησαν να καταλάβουν την επιθυμία της κι έτσι έχτισαν το παρεκκλήσι που κοσμεί σήμερα τον κρημνό.
Παναγία Οξυλιθιώτισσα (Εύβοια)
Είναι η μόνη εκκλησία σε όλη τη χώρα -πιθανόν και μια σπάνια περίπτωση έξω από τα ελληνικά σύνορα- που έχει χτιστεί στον κώνο ενός ανενεργού ηφαιστείου. Η Παναγία Πετριώτισσα ή Παναγία Χατηριάνισσα βρίσκεται στο χωριό Οξύλιθος της Εύβοιας και είναι χτισμένη και αγιογραφημένη στα τέλη του 13ου αιώνα. Πλήθος πιστών ανηφορίζουν σήμερα στα βράχια της Τούρλας για τη θεία λειτουργία και το μεγάλο πανηγύρι. Από τις πλαγιές του ανενεργού πια ηφαιστείου του Οξύλιθου, η Παναγιά και οι προσκυνητές της αγναντεύουν τη θάλασσα που απλώνεται μπροστά από το ομώνυμο χωριό. Ο Οξύλιθος πήρε την ονομασία του από τις λέξεις oξύς-λίθος, από τη μυτερή πέτρα που υπάρχει στην κορυφή του βράχου. Η παράδοση λέει πως στα βράχια του ηφαιστείου ασκήτευσε ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης και έγραψε και το περίφημο βιβλίο: «Συμβουλευτικό εγχειρίδιο ή Περί φυλακής των πέντε αισθήσεων» προς τον τότε Επίσκοπο Ευρίπου (Χαλκίδος) και ξάδερφό του Ιερόθεο κι ακόμη πως στην Αγία Τράπεζα της ταπεινής εκκλησίας λειτουργούσε συχνά και ο Άγιος Νεκτάριος, ως Ιεροκήρυκας της Καρυστίας. Στην Παναγία Οξυλιθιώτισσα φυλάσσεται η θαυματουργή εικόνα των Αγίων Ιωακείμ και Άννας, σε μια σπάνια μορφή τεχνοτροπίας και αγιογράφησης. Όσον αφορά το ηφαίστειο του Οξύλιθου, οι μελέτες των πετρωμάτων από Έλληνες και Ιταλούς επιστήμονες έδειξαν πως δημιουργήθηκε πριν από 11.000.000 χρόνια περίπου.
Παναγία η Γοργόνα (Λέσβος)
Κι όμως η Παναγιά η γοργόνα, «η πιο αλλόκοτη μέσα στην Ελλάδα και σ’ όλο τον κόσμο της χριστιανοσύνης», κατά τον Μυριβήλη, υπάρχει. Και βρήκε χώρο για να σταθεί και να τιμηθεί, ψηλά σε έναν βράχο στο γραφικό ψαροχώρι της Λέσβου, Σκάλα Συκαμιάς. Πήρε φυσικά το όνομά της από μια εικόνα, που παρουσιάζει την Παναγία από τη μέση και πάνω γυναίκα κι από τη μέση και κάτω με ουρά γοργόνας. Άγνωστο γιατί ο ανώνυμος αγιογράφος τη φαντάστηκε έτσι, ίσως επειδή ήταν σε θαλασσινό χώρο. Η αγιογραφία αυτή ήταν επίσης η πηγή έμπνευσης για τον Στρατή Μυριβήλη, που έγραψε το μυθιστόρημα, «Η Παναγία η γοργόνα», το 1949, με θέμα τους πρόσφυγες που μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή έφτασαν στη Σκάλα Συκαμιάς και τον αγώνας τους να ριζώσουν στον νέο τόπο.
Παναγία του Χάρου (Λειψοί)
Μοναχοί από την Πάτμο έχτισαν το 1600 ένα μικρό, βυζαντινό εκκλησία στους Λειψούς. Το ονόμασαν «Παναγία του Χάρου» εξαιτίας του κειμηλίου που φιλοξενούσε. Μια εικόνα της Παναγίας που δεν κρατά τον Χριστό στην αγκαλιά της όπως συνηθίζεται, αλλά τον Σταυρό με τον Ιησού επάνω του. Είναι μια μοναδική απεικόνιση που δείχνει τον θρήνο της μητέρας και το μαρτύριο που πέρασε παραλαμβάνοντας το παιδί της νεκρό ύστερα από ένα απίστευτα σκληρό και ατιμωτικό μαρτύριο.
Σύμφωνα με τις μαρτυρίες, τον Απρίλιο του 1943 μια νεαρή κοπέλα, τοποθέτησε στην εικόνα της Παναγίας λευκούς κρίνους ως προσφορά στην Παναγία. Κανείς δεν γνωρίζει τι ήθελε να ζητήσει εκείνη την ταραγμένη περίοδο από την Παναγία. Με το πέρασμα των ημερών, όπως ήταν φυσικό οι κρίνοι μαράθηκαν. Τρεις μήνες μετά, τον Ιούλιο του 1943 κάποιοι επισκέπτες διαπίστωσαν πως οι μαραμένοι κρίνοι είχαν αρχίσει να πρασινίζουν και ουσιαστικά να ξαναζωντανεύουν. Στις 23 Αυγούστου, οπότε και γιορτάζει ο συγκεκριμένος ναός -στα Εννιάμερα της Παναγίας- οι κρίνοι είχαν νέα μπουμπούκια. Άνθρωποι που επισκέπτονται το μικρό εκκλησάκι της Παναγίας για να προσκυνήσουν και να θαυμάσουν την ξεχωριστή αυτή εικόνα της Παναγίας, λένε πως το θαύμα αυτό επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο την ίδια περίοδο.
