Ενεργό ως εστία που συνεχίζει να προκαλεί δονήσεις νότια της Κρήτης, το γεωπολιτικό «ρήγμα» της πλούσιας σε πετρέλαιο Λιβύης δείχνει να υποτροπιάζει.
Μέσα σε διάστημα ολίγων εβδομάδων, έγιναν πολλά: Ο Σαντάμ Χαφτάρ, υιός του στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ, επισκέφθηκε τις ΗΠΑ και εν συνεχεία τη Ρωσία. Στην Ουάσιγκτον συναντήθηκε -στα τέλη Απριλίου- με τον Μασάντ Μπούλος, σύμβουλο του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, τον ΥΦΥΠΕΞ Τιμ Λέντερκινγκ και τον ειδικό απεσταλμένο των ΗΠΑ για τη Λιβύη Ρίτσαρντ Νόρλαντ (ο οποίος, ειρήσθω εν παρόδω, συνταξιοδοτείται στα τέλη Μαΐου). Στη Μόσχα από την άλλη πλευρά, ο Σαντάμ δεν πήγε μόνος αλλά μαζί με τον πατέρα του, Χαλίφα Χαφτάρ. Πατήρ και υιός Χαφτάρ είχαν επαφές στις αρχές Μαΐου στη ρωσική πρωτεύουσα με τον υπουργό Αμυνας Αντρέι Μπελούσοφ, τον γραμματέα του ρωσικού Συμβουλίου Ασφαλείας (και πρώην υπουργό Αμυνας) Σεργκέι Σοϊγκού καθώς και με τον ίδιο τον πρόεδρο Πούτιν, μεταξύ άλλων.
Υπενθυμίζεται ότι ο Χαλίφα Χάφταρ, ως επικεφαλής του Λιβυκού Εθνικού Στρατού (LNA) και βασικός πυλώνας στήριξης της Κυβέρνησης Εθνικής Σταθερότητας (GNS), συνεχίζει να ελέγχει την ανατολική Λιβύη (Βεγγάζη, Τομπρούκ), αποτελώντας το αντίπαλο δέος στη διεθνώς αναγνωρισμένη Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας (GNU) του Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπέιμπα που ελέγχει την Τρίπολη.
Σημαντική σημείωση: ο Ιμπραχίμ Ντμπέιμπα, ανιψιός του Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπέιμπα και σύμβουλος εθνικής ασφαλείας στην Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας (GNU) της Τρίπολης, φέρεται να είχε -κaι εκείνος- επαφές με τους Αμερικανούς τις περασμένες εβδομάδες: όχι μόνο με τον επιτετραμμένο των ΗΠΑ Τζέρεμι Μπερντ στην Τρίπολη, αλλά και με τον σύμβουλο του Τραμπ, Μασάντ Μπούλος, στην Ντόχα του Κατάρ.
Από τη μία πλευρά λοιπόν, την ανατολική, έχουμε την Κυβέρνησης Εθνικής Σταθερότητας (GNS) με πρωθυπουργό τον Οσάμα Χαμάντ, με την οποία συμπαρατάσσονται η Βουλή των Αντιπροσώπων (HoR) του Ακίλα Σάλεχ και ο Λιβυκός Εθνικός Στρατός (LNA) του Χαφτάρ και των υιών του.
Ενώ από την άλλη πλευρά, τη δυτική, έχουμε την Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας (GNU) με πρωθυπουργό τον Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπέιμπα, η οποία παρουσιάζεται ως η επισήμως αναγνωρισμένη από τη διεθνή κοινότητα.
Το εν λόγω δίπολο έχει παγιωθεί επί του πεδίου εδώ και χρόνια, με τον Ντμπέιμπα να υποστηρίζεται κυρίως από την Τουρκία του Ερντογάν και τον Χαφτάρ στον αντίποδα από χώρες όπως είναι η Ρωσία του Πούτιν, η Αίγυπτος του Σίσι και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Τα νέα δεδομένα
Στο λιβυκό μέτωπο και στα άλλα μέτωπα που απολήγουν σε αυτό, έχουν, όμως, σημειωθεί, εκτός των άλλων, και ορισμένες αξιοσημείωτες μεταβολές το τελευταίο διάστημα:
- Μετά την πτώση του καθεστώτος του Μπασάρ αλ Ασαντ στη Συρία τον περασμένο Δεκέμβριο, οι Ρώσοι άρχισαν να μεταφέρουν δυνάμεις από τη δυτική Συρία (Ταρτούς, Χμεϊμίμ-Λατάκεια) στην ανατολική Λιβύη (αλ-Καντίμ), ενισχύοντας σημαντικά την παρουσία τους στη βόρεια Αφρική, την οποία προσεγγίζουν κατά τρόπο διττό: αφενός ως μεσογειακή βάση και αφετέρου ως δίοδο προς την περιοχή του Σαχέλ όπου έχουν παλαιόθεν αναπτύξει δράση Ρώσοι μισθοφόροι (της Wagner που έγινε Africa Corps).
- Οι Τούρκοι, που άλλοτε στήριζαν την κυβέρνηση της Τρίπολης και τον Ντμπέιμπα, θα άρχιζαν -κι εκείνοι- να κάνουν μπίζνες με την οικογένεια Χαφτάρ στα ανατολικά, αξιοποιώντας ως «ευκαιρία» την ανάγκη ανοικοδόμησης των περιοχών που είχαν πληγεί από την κακοκαιρία Daniel το 2023 στην Ντέρνα.
- Η Τουρκία του Ερντογάν προχώρησε, εν τω μεταξύ, στην αποκατάσταση των σχέσεών της με την Αίγυπτο και τα Εμιράτα.
- Ενώ το αμερικανικό πολεμικό ναυτικό «αγκυροβόλησε» τον περασμένο Απρίλιο σε λιβυκά λιμάνια, για πρώτη φορά έπειτα από 56 χρόνια, ελλιμενίζοντας το πολεμικό πλοίο USS Mount Whitney, τη ναυαρχίδα του 6ου Στόλου, στην Τρίπολη και στη Βεγγάζη, και στέλνοντας, μέσω αυτών των κατάπλων, «ένα σαφές μήνυμα προς τη Ρωσία και την Κίνα σχετικά με την αποφασιστικότητα των ΗΠΑ στην περιοχή της Μεσογείου», όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο αμερικανικός ιστοχώρος Stars and Stripes.
- Οσο για τη διοίκηση Τραμπ, εκείνη παρουσιάστηκε, σύμφωνα με ανεπιβεβαίωτα σενάρια που είδαν το φως της δημοσιότητας, να συζητά το ενδεχόμενο να μετεγκατασταθούν στη Λιβύη πληθυσμιακές ομάδες που θα έχουν εκτοπιστεί από άλλες περιοχές (βλ. Παλαιστίνιοι από τη Γάζα) και να είναι μάλιστα πρόθυμη, μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο, να προσφέρει στους Λίβυους ανταλλάγματα, προκειμένου να αποδεχθούν τα όποια τέτοιου τύπου πλάνα μετεγκαταστάσεων τα οποία, ωστόσο όπως προαναφέρθηκε, δεν επιβεβαιώνονται.
USS Mount Whitney conducted two port visits and Tripoli and Benghazi, Libya, in support of enduring U.S.-Libya cooperation and regional security April 20-21, 2025. pic.twitter.com/bdLGwXDr6R
— U.S. Naval Forces Europe-Africa/U.S. 6th Fleet (@USNavyEurope) April 21, 2025
Η δολοφονία που άναψε (ξανά) το φιτίλι
Το θερμόμετρο, ωστόσο, χτύπησε κόκκινο στην Τρίπολη την περασμένη εβδομάδα, όταν έπεσε νεκρός από πυρά ενόπλων ο Αμπντούλ Γκάνι αλ Κίκλι, γνωστός και ως «Γκνέιουα» η «Γκενίουα», ο επονομαζόμενος και «δήμαρχος της Τρίπολης», ο οποίος ηγούνταν της παραστρατιωτικής ομάδας Stability Support Apparatus-SSA που ήταν μια από τις ισχυρότερες στη λιβυκή πρωτεύουσα. Με βάση κάποια από τα σενάρια που είδαν το φως της δημοσιότητας, ο Αλ Κίκλι μπορεί να έπεσε νεκρός από τα πυρά ενόπλων που ανήκαν στην αντίπαλη παραστρατιωτική ομάδα «444 Brigade» (Ταξιαρχία 444) στο τιμόνι της οποίας βρίσκεται ο πολέμαρχος Μαχμούντ Χάμζα. Ειρήσθω εν παρόδω, ο Χάμζα λέγεται πως έχει ανοιχτούς διαύλους με την πλευρά των ΗΠΑ και, ειδικότερα, με αξιωματικούς της AFRICOM με τους οποίους είχε περισσότερες από μία συναντήσεις τα τελευταία χρόνια.
Οι ουκ ολίγες παραστρατιωτικές ομάδες που δρουν στην ευρύτερη περιοχή της Τρίπολης στη δυτική Λιβύη φαίνεται να επιδίδονται πια σε ένα εσωτερικό -εμφυλιοπολεμικού τύπου- ξεκαθάρισμα λογαριασμών, με στόχο την κυριαρχία και με το βλέμμα στραμμένο στην επόμενη μέρα. Κατά μία άποψη, ομάδες όπως οι Ταξιαρχίες 444 (444 Brigade) και 111 (111 Brigade) θα ήθελαν να αποτελέσουν τη βάση ενός μελλοντικού εθνικού στρατού, αλλά για να το επιτύχουν θα πρέπει προηγουμένως να έχουν απορροφήσει ή παραγκωνίσει τις όποιες αντίπαλες ομάδες ενόπλων.
Στο άκουσμα της είδησης του θανάτου του Αλ Κίκλι, πολλοί αναλυτές έσπευσαν να δουν ένα νέο «σημείο καμπής» (Atlantic Council), το οποίο «αλλάζει τις ισορροπίες στη δυτική Λιβύη» (Middle East Monitor) και μπορεί να οδηγήσει ακόμη και στην έξοδο του Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπέιμπα από την εξουσία (the Arab Weekly).
Παραιτήσεις, διαδηλώσεις και στο βάθος… εκλογές
Επί του πεδίου, εντός των λιβυκών συνόρων, οι τελευταίες ημέρες σημαδεύτηκαν από παραιτήσεις υπουργών της GNU και αντικυβερνητικές διαδηλώσεις στα δυτικά, ενώ πλέον πολλαπλασιάζονται οι φωνές όχι μόνον στα ανατολικά αλλά και στα δυτικά που ζητούν την άμεση παραίτηση του Ντμπέιμπα και τη διεξαγωγή εκλογών.
Ο ίδιος ο Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπέιμπα πάντως, προς το παρόν δεν φαίνεται διατεθειμένος να εγκαταλείψει την εξουσία. Αντιθέτως, βγαίνει στην (αντ)επίθεση… ανεβάζοντας ακόμη περισσότερο την ένταση.
Και όλα αυτά, ενώ η ελληνική κυβέρνηση προετοιμάζει δικά της σχέδια προσέγγισης με τη Λιβύη και ενδεχόμενες επισκέψεις εκεί Ελλήνων υπουργών (των κ.κ. Γεραπετρίτη και Βορίδη), με σημείο αναφοράς κυρίως το μεταναστευτικό.
