Η αρχή θα γίνει από το Δημόσιο και τα πανεπιστήμια. Σε αυτά τα εμβληματικά «ταμπού» της Μεταπολίτευσης η κυβέρνηση θα κατευθύνει το αναθεωρητικό της εγχείρημα. Σκοπός δεν είναι μόνο να «απαλλαγεί» το Σύνταγμα από παρωχημένες ρυθμίσεις, όπως η μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων και το κρατικό μονοπώλιο στην ανώτατη εκπαίδευση.
Σκοπός είναι να χαράξει εκ νέου η κυβέρνηση τις διαχωριστικές γραμμές που τη χωρίζουν από την αντιπολίτευση, φέρνοντάς την αντιμέτωπη με μεταρρυθμιστικά διλήμματα.
Μέσα σε αυτό το στρατηγικό πλαίσιο, έχουν ήδη αρχίσει να συζητούνται και ιδέες πιο αιρετικές από αυτές που έχουν δει το φως της δημοσιότητας. Συνεργάτες του πρωθυπουργού εξηγούν ότι η πρόταση της Ν.Δ. για το Σύνταγμα διαμορφώνεται με το σκεπτικό να «ενσωματώσει εμπειρίες και διδάγματα της τελευταίας 15ετίας, κατά την οποία η χώρα πέρασε από σαράντα κύματα».
1. Δημοσιονομικός «κόφτης»
Ο ίδιος ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει πει ότι «η Ελλάδα δεν θα επιστρέψει στο 2015. Δεν θα επιτρέψω επιστροφή στην επιτήρηση». Η φράση αυτή απηχεί έναν προβληματισμό που αναπτύσσεται πολύ ζωηρά στο περιβάλλον του πρωθυπουργού. Στο γραφείο του έχει πέσει η πρόταση να εισαχθεί στο Σύνταγμα διάταξη που θα απαγορεύει έλλειμμα άνω του 3%. Η ρύθμιση μπορεί να προβλέπει πως, εφόσον μια κυβέρνηση ξεπεράσει το όριο και άρα βάλει σε μελλοντικό κίνδυνο τη δημοσιονομική σταθερότητα, τότε το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους δεν θα μπορεί να εκταμιεύσει χρήματα. Η σκέψη θεωρείται ότι «μπλοκάρει» λαϊκιστικά κινήματα που με μεγάλη ευκολία προχωρούν σε ακοστολόγητες προτάσεις, εκτιμάται όμως από τους επικριτές της ότι δημιουργεί ανελαστικό πλαίσιο για τις περιπτώσεις εκτάκτων αναγκών, όπως π.χ. οι φυσικές καταστροφές.
Κάλπες – Στο τραπέζι είναι και η συνταγματική καθιέρωση της τετραετίας, ώστε να αποφευχθούν οριστικά οι εκλογικοί αιφνιδιασμοί, όμως τι θα συμβεί εάν προκύψει έκτακτη κατάσταση και η χώρα πρέπει να πάει σε εκλογές;
2. «Κλειδωμένες» τετραετίες
Μια άλλη σκέψη που έχει πέσει στο τραπέζι είναι η συνταγματική καθιέρωση σταθερού τετραετούς εκλογικού κύκλου. Ο πρωθυπουργός έχει δείξει ότι είναι υπέρμαχος των σταθερών εκλογικών κύκλων –κάνοντάς το πράξη το 2023 κόντρα σε όλες τις προβλέψεις– και υπάρχει ήδη μια ζύμωση για συνταγματική καθιέρωση της τετραετίας, ώστε η εκάστοτε πλειοψηφία να μην μπαίνει στον πειρασμό του εκλογικού αιφνιδιασμού και η δημόσια ζωή να μην αναλώνεται στη σεναριολογία για τον χρόνο των εκλογών. Και αυτή η σκέψη ενσωματώνει την πολιτική εμπειρία της περιπέτειας πριν από το 2019, οπότε η χώρα μπήκε σε ένα σπιράλ πολιτικής αστάθειας με αλλεπάλληλες αναμετρήσεις. Το συγκεκριμένο θέμα, πάντως, δεν είναι ούτε απλό ούτε εύκολο. Τι θα συμβεί στην περίπτωση που υπάρχει έκτακτη κατάσταση και η χώρα πρέπει να πάει σε έκτακτες εκλογές, τις οποίες θα απαγορεύει το Σύνταγμα; Είτε αυτό αφορά ένα εθνικό θέμα ή μια εθνική κρίση, είτε αφορά, κυρίως, την απώλεια της δεδηλωμένης για μια κυβέρνηση. Μπορεί η χώρα να κυβερνηθεί από υπηρεσιακή κυβέρνηση μέχρι να κλείσει ο κύκλος της τετραετίας; Είναι ερωτήματα που αποτελούν ακόμη πεδίο προβληματισμού για τους επιτελείς της κυβέρνησης.
3. Συνταγματικό Δικαστήριο
Αλλη μια σκέψη που «είναι ενεργή» αποτελεί η θεσμοθέτηση Συνταγματικού Δικαστηρίου. Οι νόμοι που είτε δεν εφαρμόζονται στην πράξη –αλλά αυτό είναι άλλο θέμα συζήτησης– είτε μπορεί να καταπέσουν ως αντισυνταγματικοί στο ΣτΕ αποτελούν μια πληγή για τη χώρα, που γεννάει διαρκώς, σαν Λερναία Υδρα, έξτρα γραφειοκρατία και χρονοβόρο ταλαιπωρία. Μπορεί ένα Συνταγματικό Δικαστήριο να αποφασίζει για τη συνταγματικότητα των νόμων και άπαξ και βγάλει απόφαση να «τελειώνει το ζήτημα». Η πρόταση είναι στο συρτάρι του κ. Μητσοτάκη.
4. Η ευθύνη υπουργών και η Δικαιοσύνη
Την ίδια ώρα, η επικείμενη αναθεώρηση θα περιλαμβάνει μια σειρά αλλαγών που έχουν ήδη γίνει γνωστές. Τα μη κρατικά πανεπιστήμια με την αναθεώρηση του αναχρονιστικού άρθρου 16 είναι απάντηση σε ένα αίτημα των καιρών, όπως και η αλλαγή του άρθρου 86 περί ευθύνης υπουργών. Μάλιστα, σύμφωνα με πληροφορίες, κατά την πρόσφατη επίσκεψη των κ. Παύλου Μαρινάκη και Ακη Σκέρτσου στις Βρυξέλλες, όπου είχαν συνάντηση με τον επίτροπο Δημοκρατίας, Δικαιοσύνης, Κράτους Δικαίου και Προστασίας των Καταναλωτών, Μάικλ Μακγκράθ, του έδωσαν ένα σημείωμα που περιείχε το θέμα του άρθρου 86, το οποίο έχει ανοίξει ήδη δημοσίως ο πρωθυπουργός, μιλώντας για την αναθεώρησή του. Και το θέμα της άρσης της μονιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων άνοιξε την περασμένη εβδομάδα καθώς ο πρωθυπουργός, μιλώντας στο ραδιόφωνο του ΣΚΑΪ, είπε πως θα εισηγηθεί την αναθεώρηση του άρθρου 103 του Συντάγματος για τη μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων. Και για το εν λόγω ζήτημα ωστόσο υπάρχει εσωτερικό ντιμπέιτ. «Ούτε τώρα υπάρχει μονιμότητα στο Δημόσιο, αφού στο δεύτερο παράπτωμα έχει φύγει κάποιος», εξηγεί υπουργός της κυβέρνησης.
Στο Μέγαρο Μαξίμου ουσιαστικά μιλούν για έναν «επανακαθορισμό των ορίων της μονιμότητας» που σήμερα είναι άκαμπτα. Στο πλαίσιο αυτό, μάλιστα, οι ίδιες πηγές σημειώνουν πως η πλειονότητα των δημοσίων υπαλλήλων δείχνει ότι συμφωνεί να υπάρχει μεγαλύτερη προσαρμοστικότητα από τη σημερινή. Tέλος, στα θέματα που αναμένεται να τεθούν στον διάλογο είναι και ο τρόπος επιλογής της Δικαιοσύνης. Τυχόν πρόβλεψη η ίδια η Δικαιοσύνη να επιλέγει τους δικαστές «έχει προβλήματα», όπως ομολογεί άλλη πηγή, καθώς βάσει Συντάγματος όλες οι εξουσίες στη χώρα απορρέουν από τον λαό.
