Σύμφωνα με τον FAO και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, προβιοτικά ονομάζονται οι ζωντανοί μικροοργανισμοί που, όταν χορηγούνται σε επαρκείς ποσότητες, προσφέρουν οφέλη στην υγεία του ξενιστή. Συχνά συναντώνται σε προϊόντα γαλακτοκομικής ζύμωσης όπως το γιαούρτι, το κεφίρ, το ξινόγαλα, το amasi και άλλα.
Αγορά και τάσεις προβιοτικών στα γαλακτοκομικά
Η παγκόσμια αγορά λειτουργικών τροφίμων γνωρίζει ραγδαία ανάπτυξη λόγω της αυξανόμενης συνείδησης για την υγεία. Η πανδημία ενίσχυσε περαιτέρω τη ζήτηση προϊόντων που προάγουν την ανοσία.
Με περισσότερες πανδημίες που αναμένεται να ακολουθήσουν σε συνδυασμό με την αλλαγή του κλίματος και την εξάντληση των θρεπτικών συστατικών στα βασικά τρόφιμα, τα λειτουργικά τρόφιμα αναδύονται ως η καλύτερη στρατηγική για την ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος και την καταπολέμηση παθήσεων.
Παράγοντες που τροφοδοτούν περαιτέρω το ενδιαφέρον των καταναλωτών για λειτουργικά τρόφιμα είναι η ταχεία πρόοδος στην επιστήμη και στην τεχνολογία, η αύξηση του κόστους υγειονομικής περίθαλψης, η γήρανση και η αύξηση του ενδιαφέροντος για την επίτευξη ευεξίας μέσω της διατροφής.
Αναφορικά με τα προβιοτικά προϊόντα, όπως τα γαλακτοκομικά προϊόντα, παρουσιάζουν αυξημένη τάση, η οποία αναμένεται να συνεχιστεί τα επόμενα χρόνια, λόγω της συνεχούς καινοτομίας στον τομέα των τροφίμων. Σύμφωνα με τον FAO, ο τομέας προβιοτικών ποτών με βάση τα γαλακτοκομικά προϊόντα είναι ηγετικός στην αγορά προβιοτικών.
Στην Ευρώπη, το μεγαλύτερο κομμάτι των προβιοτικών προϊόντων περιλαμβάνει τα γιαούρτια και τα επιδόρπια με πωλήσεις πάνω από 1 δισεκατομμύριο ευρώ και ακολουθούν τα γάλατα. Από τις σημαντικότερες εφαρμογές είναι ένα «daily-dose» ρόφημα 65-125 ml (γάλα, ρόφημα γιαουρτιού με γεύση), το οποίο φαίνεται να έχει σταθερότητα κατά την αποθήκευση, περιλαμβάνει γνωστά και μελετημένα στελέχη προβιοτικών και ενισχύεται με ενεργά συστατικά όπως πρεβιοτικά, φυτοστερόλες, στανόλες και αντιοξειδωτικά. Προϊόντα όπως το παγωτό, το τυρί, δεν παρουσάζουν σημαντική θέση στη συγκεκριμένη αγορά της Ευρώπης. Μια σχετικά νέα και πολλά υποσχόμενη κατηγορία τροφίμων με προβιοτικά είναι τα γάλατα για τα βρέφη
Ευρωπαϊκό νομικό πλαίσιο για τα προβιοτικά
Παρά τη διαδεδομένη χρήση του όρου «προβιοτικό», η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει θεσπίσει επίσημο ορισμό ή νομοθεσία. Η EFSA έχει εγκρίνει μόνο τους ισχυρισμούς που σχετίζονται με τη βελτίωση της πέψης της λακτόζης μέσω ζωντανών καλλιεργειών γιαουρτιού σε άτομα με δυσανεξία και κανέναν άλλον ισχυρισμό, λόγω έλλειψης επαρκών επιστημονικών στοιχείων που να αποδεικνύουν τα οφέλη για την υγεία.
Αυτό δημιουργεί σύγχυση στους καταναλωτές και περιορίζει την προβολή των προϊόντων. Πόσο μάλλον όταν οι κανονισμοί επισήμανσης, ειδικά στην Ευρωπαϊκή Ένωση, έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην ανάπτυξη μιας αγοράς
Σήμανση προβιοτικών γαλακτοκομικών προϊόντων
Στην εγχώρια αγορά, η αναφορά στα προβιοτικά είναι συχνά ασαφής ή απουσιάζει, σε αντίθεση με το εξωτερικό, όπου η ένδειξη είναι ευδιάκριτη και ενισχύει την αξιοπιστία του προϊόντος.
Στα παραδοσιακά ελληνικά προβιοτικά προϊόντα (γιαούρτι, κεφίρ, ξινόγαλα) που διατίθονται εγχώρια, η ένδειξη ότι περιέχονται προβιοτικοί μικροοργανισμοί είναι συχνά διακριτικά τοποθετημένη ή και σε ορισμένες περιπτώσεις δεν εμφανίζεται ευκρινώς.
Αντίστοιχα προϊόντα που διατίθονται στη διεθνή αγορά, φροντίζουν να τονίσουν την παρουσία των προβιοτικών με έντονα, ευδιάκριτα γράμματα μεγάλου μεγέθους ή διαφορετικού χρωματισμού.
Παρόλο που έχουν κυκλοφορήσει πολλά προϊόντα με την ετικέτα προβιοτικά, δεν έχουν αξιολογηθεί όλα τα στελέχη των μικροοργανισμών σε ανθρώπινες κλινικές έρευνες. Επίσης, σε μερικές περιπτώσεις δεν υπάρχει ταυτοποίηση του στελέχους του μικροοργανισμού, με αποτέλεσμα να μην αναγράφονται στην ετικέτα του προϊόντος.
Η ευεργετική δράση των προβιοτικών στη διατροφή του ανθρώπου και των ζώων
Διάφορες μελέτες έχουν συσχετίσει την παρουσία προβιοτικών με την ανθρώπινη υγεία. Συμβάλλουν στην πρόληψη, στη διαχείριση και στην αντιμετώπιση διαφόρων ασθενειών και διαταραχών. Eίτε ως μεμονωμένη θεραπεία είτε συνεργατικά με την χορηγηθείσα φαρμακευτική αγωγή (γαστρεντερικές λοιμώξεις, ελικοβακτήριο του πυλωρού, φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου, διάρροια, χοληστερόλη, σακχαρώδης διαβήτης, ανοχή στη λακτόζη, ουρογεννητικές λοιμώξεις, ακόμη και στον καρκίνο).
Οι προβιοτικοί μικροοργανισμοί είναι στελέχη βακτηρίων των οικογενειών Lactobacillus, Lactococcus, Streptococcus, Enterococcus, Pediococcus, Bifidobacterium και Propionibacterium, καθώς και ζύμες.
Η δράση τους στον ανθρώπινο οργανισμό και την υγεία είναι για κάθε στέλεχος προβιοτικού οργανισμού διαφορετική. Έρευνες έχουν δείξει ότι:
- Κάποια στελέχη του Lactobacillus μειώνουν τη χοληστερόλη.
- Ορισμένοι προβιοτικοί οργανισμοί περιορίζουν την ενζυμική δραστηριότητα των μη ωφέλιμων μικροοργανισμών του εντερικού σωλήνα.
- Συμβιωτική καλλιέργεια λακτοβακίλλων και ζυμών δύναται να καταστρέψει το ελικοβακτήριο του πυλωρού με την παραγωγή αντιμικροβιακών ουσιών.
- Ανακουφίζουν από τα συμπτώματα της δυσανεξίας της λακτόζης
- Ελέγχουν λοιμώξεις του ουροποιητικού και γεννητικού συστήματος που δημιουργούνται από παθογόνους μικροοργανισμούς
- Συμβάλουν στη σύνθεση και την αφομοίωση βιταμινών του συμπλέγματος Β και της βιταμίνης Κ.
- Προστίθενται στην τροφή των ζώων για την ενίσχυση της ανάπτυξης τους έναντι της χρήσης αντιβιοτικών.
Πληροφορίες από: europa.eu
