Από τον πόλεμο στην Ουκρανία, στους εμφύλιους της Αφρικής μέχρι και τους επιθετικούς πολέμους του Ισραήλ στη Μέση Ανατολή, οι πιθανότητες επίλυσης των συγκρούσεων δείχνουν να είναι λίγες. Τι λείπει όμως στο «μίγμα» ώστε να καταστoύν πιο πετυχημένες οι διαπραγματεύσεις και κυρίως πιο βιώσιμη η ειρήνη;
Επιστήμονες από τρία πανεπιστήμια στην Ευρώπη, έχοντας και την υποστήριξη του Ινστιτούτου Ειρήνης των ΗΠΑ (USIP), εξέτασαν πώς αποτρέπεται η επανεμφάνιση εμφυλίων πολέμων, αναλύοντας 14 παρατεταμένες ειρηνευτικές διαδικασίες σε επαναλαμβανόμενους εμφύλιους.
Η έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Sage Journals έδειξε ότι ο ΟΗΕ έδειξε ότι κατά μέσο όρο η ενσωμάτωση μέτρων για τη συμμετοχή των γυναικών στην κοινωνία μετά τη σύγκρουση μέσα σε μια ειρηνευτική συμφωνία υπό τον ΟΗΕ μειώνει την πιθανότητα επανέναρξης της σύγκρουσης κατά 37!
«Ο ΟΗΕ συνεργαζόμενος με τοπικές γυναικείες οργανώσεις, κατόρθωσε να δημιουργεί και να στηρίζει πολυεπίπεδες συμμαχίες δεσμευμένες στην ολοκλήρωση, τη διατήρηση και την εφαρμογή ειρηνευτικών συμφωνιών» λένε οι επιστήμονες σε κοινό τους άρθρο στο The Conversation.
Οι επιστήμονες ελέγξανε στατιστικά τα ευρήματα σε 286 συμφωνίες που συνήφθησαν σε βίαιες συγκρούσεις παγκοσμίως. «Αυτό επιβεβαίωσε ότι –μαζί- η ηγεσία του ΟΗΕ και η ένταξη των γυναικών στην κοινωνία μετά τη σύγκρουση αυξάνουν σημαντικά τις πιθανότητες μια ειρηνευτική συμφωνία να αντέξει για περισσότερο από πέντε χρόνια».
Ανέλυσαν σε βάθος μελέτες περιπτώσεων ειρηνευτικών διαδικασιών στην περιοχή Μπανγκσαμόρο στο νησί Μιντανάο στις Φιλιππίνες, καθώς και στο Μπουρούντι, την Ακτή Ελεφαντοστού, τη Λιβερία και τη Σιέρα Λεόνε.
«Αυτό μας επέτρεψε να διαπιστώσουμε πώς ο ΟΗΕ και οι οργανώσεις με γυναίκες επικεφαλής μπορούν να βοηθήσουν στην πρόληψη της επανεμφάνισης εμφυλίων πολέμων. Διαπιστώσαμε ότι η συμμετοχή των γυναικών μπόρεσε να αναδείξει τις ανάγκες και τις εμπειρίες προηγουμένως περιθωριοποιημένων ομάδων και να τις αντιμετωπίσει στις ειρηνευτικές συμφωνίες».
Για παράδειγμα, η Unifem, το Ταμείο Ανάπτυξης του ΟΗΕ για τις Γυναίκες, χορήγησε το 2000 μια διακομματική γυναικεία διάσκεψη στο περιθώριο των ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων της Αρούσα στο Μπουρούντι. Αυτό εξασφάλισε ότι η επακόλουθη ειρηνευτική συμφωνία περιλάμβανε εκτεταμένες διατάξεις για την ενίσχυση της κοινωνικοοικονομικής ένταξης των γυναικών στην κοινωνία μετά τη σύγκρουση, σημειώνουν οι ειδικοί.
Καλύβες ειρήνης
Έτσι, όταν ο ΟΗΕ και οι οργανώσεις με ηγεσία γυναικών συνεργάζονται, άνθρωποι που διαφορετικά θα είχαν μείνει εκτός της ειρηνευτικής διαδικασίας μπορούν να εμπλακούν στην εφαρμογή της.
Για παράδειγμα στην ανάλυσή τους στο The Conversation οι επιστήμονες αναφέρουν τις «καλύβες ειρήνης» της Λιβερίας (με τη στήριξη της UN Women). Το περίφημο λιβεριανό σύστημα palava hut, είναι μια παράδοση που καλά κρατεί κατά την οποία προσφέρονται χώροι για διάλογο, διαμεσολάβηση διαφορών και ανταλλαγή πληροφοριών. Ο ρόλος των γυναικών σε ένα τέτοιο μοντέλο είναι καθοριστικός.
«Η συνεργασία μεταξύ του ΟΗΕ και οργανώσεων με ηγεσία γυναικών μπορεί επίσης να βοηθήσει στην παροχή έγκαιρης προειδοποίησης και δράσης ως ανταπόκριση σε τοπικές εντάσεις» σημειώνει, τονίζοντας ότι «αυτό μπορεί να αποτρέψει την κλιμάκωσή τους σε αναζωπύρωση της βίαιης σύγκρουσης».
Η δυναμική αυτή ήταν εμφανής στους καίριους ρόλους που διαδραμάτισαν οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών με ηγεσία γυναικών (συχνά με την υποστήριξη του ΟΗΕ) στη δημιουργία μηχανισμών διαλόγου πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την υπογραφή συμφωνιών σε όλες τις ειρηνευτικές διαδικασίες που εξετάσαμε.
Τα ευρήματα της έρευνάς μας παρέχουν έτσι εμπειρική στήριξη σε πολλές από τις επιδιώξεις της ατζέντας του ΟΗΕ για τις γυναίκες, την ειρήνη και την ασφάλεια. Δείχνουν όμως επίσης τους κινδύνους της αδράνειας και, ακόμα χειρότερα, της οπισθοδρόμησης της εύθραυστης προόδου που έχει σημειωθεί στις δεκαετίες από τότε που αυτή η οραματική προσέγγιση υιοθετήθηκε επίσημα.
Ο ΟΗΕ δέχεται πολλή κριτική. Τα ευρήματά μας όμως υποδηλώνουν ότι πιθανόν είναι ο μόνος οργανισμός που μπορεί να αξιοποιήσει τη διπλωματική, χρηματοδοτική και στρατιωτική ισχύ ώστε να βοηθήσει στην ολοκλήρωση και τη βιώσιμη εφαρμογή ειρηνευτικών συμφωνιών.
