Να τεθούν υπό αμερικανικό έλεγχο ως πύλες εισόδου προς την Ευρώπη τα ελληνικά λιμάνια είναι ο στόχος της Ουάσιγκτον, τον οποίο θα μεταφέρουν στις «αποσκευές» τους τα νέα στελέχη της πρεσβείας των ΗΠΑ στην Αθήνα. Στο στόχαστρο είναι η Θεσσαλονίκη, αλλά και ο Πειραιάς, για τον οποίο αναμένεται να ασκηθούν πιέσεις προκειμένου να δημιουργηθούν συνθήκες ακόμη και αποχώρησης της COSCO. Το αμερικανικό ενδιαφέρον παραμένει ζωηρό και για την Αλεξανδρούπολη, η οποία λογίζεται όχι πλέον ως δίοδος προς την Ουκρανία, αλλά ως δυνητικός κόμβος του εμπορικού διαδρόμου Ινδίας, Μέσης Ανατολής, Ευρώπης (India, Middle East, Europe Corridor – IMEC). Το μεγαλόπνοο αυτό εγχείρημα, που παρακάμπτει την Κίνα, εξηγεί και το αμερικανικό ενδιαφέρον για τις ελληνικές λιμενικές υποδομές. Το διπλωματικό πόκερ έχει αρχίσει να αποτυπώνεται και στις διεργασίες εντός του ΟΛΠ και του ΟΛΘ.
ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΗ ΝΕΔΟΥ
Τον Δεκέμβριο του 2024, όταν ο Ντόναλντ Τραμπ γνωστοποίησε την πρόθεσή του να ανακοινώσει την τοποθέτηση της Κίμπερλι Γκίλφοϊλ στη θέση της πρέσβειρας των ΗΠΑ στην Αθήνα, λίγοι ήταν εκείνοι που αντιλαμβάνονταν τη σημασία της χειρονομίας του σημερινού Αμερικανού προέδρου. Η κ. Γκίλφοϊλ αποτελεί οργανικό τμήμα του ιδεολογικού πυρήνα της ομάδας Τραμπ και έρχεται στην Αθήνα με πολύ συγκεκριμένη εντολή: Να κρατήσει την Ελλάδα μακριά από την επιρροή χωρών τις οποίες η Ουάσιγκτον θεωρεί αντιπάλους.
Η κ. Γκίλφοϊλ φθάνει μέχρι τα τέλη Ιουλίου (ή λίγο αργότερα, εντός Αυγούστου), και το ηγετικό δίδυμο της πρεσβείας στην Αθήνα θα συμπληρώνει ως επιτετραμμένος ο Τζος Χακ, γνώστης της περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου, αλλά και με εμπειρία από πόστα στη Σαγκάη, στο Χονγκ Κονγκ και στην Ταϊβάν (στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ έχει διατελέσει διευθυντής γραφείου νοτιοευρωπαϊκών υποθέσεων αλλά και στο Γραφείο Κινεζικών και Κορεατικών Υποθέσεων).
Η εντολή με την οποία καταφθάνει η κ. Γκίλφοϊλ στην Αθήνα είναι ο άμεσος περιορισμός της κινεζικής επιρροής και, κυρίως, η δημιουργία αναχωμάτων στην επέκτασή της. Το σκληρό παιχνίδι αναμένεται να διαδραματιστεί στον τομέα των λιμενικών υποδομών, καθώς οι Αμερικανοί θέλουν να αποκτήσουν το λιμάνι της Θεσσαλονίκης, το οποίο έχει επιλεγεί και ως βασικό σημείο εισόδου στην Ευρώπη τού υπό σχεδίαση εμπορικού διαδρόμου Ινδίας, Μέσης Ανατολής, Ευρώπης (India Middle East Europe Corridor – IMEC).
Στον φάκελο της νέας πρέσβειρας φέρεται ότι περιλαμβάνεται και άσκηση πιέσεων προς την Αθήνα, ώστε να δημιουργήσει συνθήκες ακόμη και ενδεχόμενης αποχώρησης του κινεζικού κολοσσού CΟSCO από το λιμάνι του Πειραιά. Η ενασχόληση των Αμερικανών με το λιμάνι του Πειραιά είναι, ούτως ή άλλως, εντατική για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα. Μάλιστα Αμερικανοί αξιωματούχοι είναι επιφορτισμένοι με τη στενή παρακολούθηση όλων όσα αφορούν το λιμάνι του Πειραιά, τόσο για λογαριασμό της πρεσβείας των ΗΠΑ στην Αθήνα, όσο και για εκείνη της Αντιπροσωπείας της Ουάσιγκτον στην Ε.Ε., στις Βρυξέλλες.
Σε αποστολή – Η εντολή με την οποία καταφθάνει η κ. Γκίλφοϊλ στην Αθήνα είναι ο άμεσος περιορισμός της κινεζικής επιρροής και, κυρίως, η δημιουργία αναχωμάτων στην επέκτασή της.
Στο πλαίσιο του ίδιου σχεδιασμού διατηρείται ζωηρό το αμερικανικό ενδιαφέρον για το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης, το οποίο δεν υπολογίζεται πια τόσο ως σταθμός μεταφοράς στρατιωτικού υλικού προς την Ουκρανία, όσο ως «βάση» του IMEC.
Το συγκεκριμένο πρότζεκτ βρίσκεται στην ατζέντα που προωθούν η Αθήνα, η Ιερουσαλήμ και η Λευκωσία από κοινού προς τις ΗΠΑ, καθώς λόγω και των γεωστρατηγικών συμφερόντων της Ινδίας, κυρίως εξαιτίας της αντιπαλότητας με το Πακιστάν, παρακάμπτει εκ των πραγμάτων την Τουρκία.
Αναβάθμιση με αντίτιμο
Η υλοποίηση του ινδικού «Διαδρόμου» με ευρωπαϊκές πύλες τα ελληνικά λιμάνια, θα σημάνει τη γεωπολιτική αναβάθμιση της Ελλάδας. Το «αντίτιμο» που θα πρέπει να επωμιστεί σε αυτή την περίπτωση η Αθήνα είναι, σύμφωνα με ελληνικές διπλωματικές πηγές, το κόστος της «αποσύνδεσης» από τους Κινέζους.
Ο IMEC είχε βρεθεί και στο επίκεντρο των συζητήσεων που είχαν οι πρωθυπουργοί Κυριάκος Μητσοτάκης και Ναρέντρα Μόντι στις εκ του σύνεγγυς επαφές τους στην Αθήνα (Αύγουστος 2023) και στο Νέο Δελχί (Φεβρουάριος 2024). Το γεγονός ότι οι Ινδοί έχουν στρατηγική εταιρική σχέση με την Ελλάδα και τη Γαλλία ταυτόχρονα (και με τη Γερμανία για άλλους λόγους) εξηγεί και την άριστη συνεννόηση Αθηνών και Παρισίων πάνω στο θέμα του IMEC, παρότι και η Γαλλία διεκδικεί το λιμάνι εισόδου στη Δυτική Ευρώπη να είναι η Μασσαλία.
Συμφέροντα – Το πρότζεκτ IMEC προωθούν Ελλάδα, Ισραήλ και Κύπρος από κοινού προς τις ΗΠΑ, καθώς λόγω της αντιπαλότητας του Νέου Δελχί με το Πακιστάν, μοιραία παρακάμπτεται και η Τουρκία.
Δεν πρέπει να λησμονείται ότι ευθέως ανταγωνιστική σχέση απέναντι στις προτάσεις Ελλάδας και Γαλλίας, οι οποίες μπορεί να γίνουν και συμπληρωματικά (η Μασσαλία για τη Δυτική Ευρώπη και η Θεσσαλονίκη για την Ανατολική και Κεντρική), έχει η Ιταλία, η οποία προωθεί τρία δικά της λιμάνια στον νότο της χώρας. Πάντως, Αθήνα και Νέο Δελχί εργάζονται ήδη σε συγκεκριμένες κατευθύνσεις.
Οι Ινδοί έχουν προτείνει –και η Αθήνα δεν διαφωνεί– την ανταλλαγή πληροφοριών για την κίνηση των εμπορικών πλοίων (white shipping) προκειμένου να ενισχυθεί η συναντίληψη στον τομέα της ασφάλειας της ναυσιπλοΐας. Σε αυτόν τον τομέα, μάλιστα, οι Ινδοί έχουν προτείνει στην Ελλάδα την από κοινού ανάπτυξη ενός ραντάρ επιτήρησης του θαλάσσιου χώρου.
Πάντως και πέρα από τον IMEC, η Αθήνα προσαρμόζεται στις απαιτήσεις της Ουάσιγκτον και σε άλλα πεδία. Οπως για παράδειγμα προ τριμήνου, όταν η Αθήνα απέρριψε το αίτημα του Πεκίνου για επισκέψεις και ελλιμενισμό κινεζικών πολεμικών σε ελληνικά λιμάνια.
Πώληση-έκπληξη
Αξίζει να σημειωθεί, τέλος, ότι οι εξελίξεις αυτές καταγράφονται την ίδια στιγμή που το Πεκίνο αντιδρά έντονα στην απόφαση της εδρεύουσας στο Χονγκ Κονγκ CK Hutchison, η οποία ελέγχεται από τον δισεκατομμυριούχο Li Ka-shing, να πουλήσει το μεγαλύτερο μέρος των παγκόσμιων λιμενικών δραστηριοτήτων της, αξίας 22,8 δισ. δολαρίων, συμπεριλαμβανομένων περιουσιακών στοιχείων κατά μήκος της στρατηγικής σημασίας διώρυγας του Παναμά, σε μια κοινοπραξία στην οποία συμμετέχουν το αμερικανικό επενδυτικό κεφάλαιο BlackRock και επενδυτικό σχήμα συμφερόντων της ιταλικής οικογένειας Απόντε που ελέγχει τη μεγαλύτερη ναυτιλιακή μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων στον κόσμο MSC.
Τα «βουβά κύματα» σε ΟΛΠ και ΟΛΘ
ΤΟΥ ΗΛΙΑ ΜΠΕΛΛΟΥ
Η αλλαγή στάσης της κυβέρνησης απέναντι στους διαχειριστές των δύο μεγαλύτερων λιμανιών της χώρας, της COSCO Shipping στον Πειραιά και του ομίλου Ιβάν Σαββίδη στη Θεσσαλονίκη, εκδηλώνεται ήδη εδώ και δυόμισι μήνες με σειρά πρωτοβουλιών που εκπέμπουν το μήνυμα πως από δω και πέρα θα υπάρχει αυστηρός έλεγχος σε όλες τις συμβατικές υποχρεώσεις τους και τη συμμόρφωσή τους με το ευρωπαϊκό και εθνικό ρυθμιστικό πλαίσιο. Πολιτική την οποία προάγει ανοιχτά πλέον και η Ευρωπαϊκή Eνωση, όπως προκύπτει από πρόσφατες δηλώσεις του αρμόδιου Ευρωπαίου επιτρόπου.
Η αλληλουχία των γεγονότων των τελευταίων μηνών δεν αφήνει πολλές αμφιβολίες ότι τα πράγματα αλλάζουν. Τον Μάρτιο ο υπουργός Ναυτιλίας Βασίλης Κικίλιας ζήτησε ανοιχτά και επιτακτικά τη βελτίωση των υποδομών που εξυπηρετούν την ακτοπλοΐα στο λιμάνι του Πειραιά και τόνισε την ανάγκη να προχωρήσουν όλες οι επενδύσεις άμεσα. Συναντήθηκε μάλιστα τόσο με τον πρέσβη της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας όσο και με τη διοίκηση του ΟΛΠ στο υπουργείο, όπου τους διεμήνυσε ότι είναι κρίσιμο η κινεζική πλευρά να προχωρήσει με ταχείς ρυθμούς στις αναγκαίες επενδύσεις.
Από την πλευρά του, ο πρέσβης Fang Qiu επισήμανε ότι όσα ανέφερε ο υπουργός πρέπει να ληφθούν υπόψη από την κινεζική πλευρά και σημείωσε ότι στο πλαίσιο της επένδυσης της COSCO, η επιθυμία του Πεκίνου για διαρκή ανάπτυξη και βελτίωση των υποδομών παραμένει σταθερή. Hταν η πρώτη τέτοια δημόσια παρέμβαση ελληνικής κυβέρνησης προς την COSCO από τότε που o κινεζικός όμιλος απέκτησε την πλειοψηφία του μετοχικού κεφαλαίου του ΟΛΠ.
Για αυστηροποίηση των ελέγχων υλοποίησης των συμβατικών υποχρεώσεων των παραχωρησιούχων γίνεται λόγος από την πλευρά της κυβέρνησης
Σημειώνεται πως στην εισηγμένη εξακολουθεί να συμμετέχει με ποσοστό 7,14% το Δημόσιο.
Ενα μήνα μετά, λίγα εικοσιτετράωρα πριν από τη σύγκληση της ετήσιας τακτικής γενικής συνέλευσης του Οργανισμού Λιμένος Θεσσαλονίκης, το Υπερταμείο, μέτοχος με 7,2% στην παραχωρησιούχο που διαχειρίζεται τις δημόσιες υποδομές του λιμανιού της συμπρωτεύουσας, ανέλαβε πρωτοβουλία: Ζήτησε την αναβολή της γενικής συνέλευσης προκειμένου να ενημερωθεί για όλα τα θέματα.
Ως αποτέλεσμα, η πλευρά του βασικού μετόχου του ΟΛΘ, του ομίλου Σαββίδη, ήρθε σε επαφή με το Υπερταμείο προκειμένου να διαπιστώσει τους λόγους αυτής του της ενέργειας. Και στις επαφές που πραγματοποιήθηκαν, διαπίστωσε ότι το Δημόσιο αξιώνει την ταχύτερη δυνατή υλοποίηση των δεσμευτικών επενδύσεων, που για διάφορους λόγους, όχι απαραίτητα υπαιτιότητας του επενδυτή, δεν έχουν προχωρήσει εδώ και επτά χρόνια.
Τις εξελίξεις αυτές της γενικής συνέλευσης και του διορισμού νέας διοίκησης στον ΟΛΘ παρακολουθούσε στενά και η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς. Σύμφωνα με πληροφορίες, μετά την παροχή των απαραίτητων διαβεβαιώσεων, το Υπερταμείο απέσυρε το αίτημα αναβολής και η τακτική γενική συνέλευση έγινε κανονικά.
Του περιστατικού αυτού όμως είχαν προηγηθεί κινήσεις των Γάλλων συνεταίρων του ομίλου Σαββίδη, της ναυτιλιακής CMA –που είναι μέτοχος μειοψηφίας στο σχήμα που από κοινού με τον εκ Ρωσίας ορμώμενο Eλληνα ομογενή ελέγχει τον ΟΛΘ– για να εξαγοράσουν το ποσοστό του και να αποκτήσουν τον πλήρη έλεγχο του λιμανιού. Μάλιστα φέρονται να βρίσκονταν σε κοινή γραμμή με την οικογένεια Ντρέιφους, η οποία από την πλευρά της κατέθεσε νωρίτερα φέτος και δημόσια πρόταση εξαγοράς του 21% περίπου των μετοχών από το χρηματιστήριο.
Πηγές που επικαλούνται γνώση όσων διημείφθησαν, αναφέρουν ότι επαφές για το θέμα έγιναν, αλλά το τίμημα που φέρεται να ζητήθηκε ήταν δυσθεώρητο, υπερδιπλάσιο της τρέχουσας κεφαλαιοποίησης της εταιρείας. Για τις εξελίξεις αυτές είναι ενήμερη η κυβέρνηση, η οποία ασφαλώς έχει διευκρινίσει σε κάθε ενδιαφερόμενο πως οι συμβατικές υποχρεώσεις του Δημοσίου και το εθνικό και ευρωπαϊκό νομικό και ρυθμιστικό πλαίσιο δεν επιτρέπουν παρέμβαση. Επιτρέπουν ωστόσο την αυστηροποίηση των ελέγχων υλοποίησης των συμβατικών υποχρεώσεων των παραχωρησιούχων και της συμμόρφωσής τους με το νομικό πλαίσιο. Κάτι που, όπως και στον ΟΛΠ, έχει αρχίσει να γίνεται εντατικά.
«Ασφάλεια»
Εν τω μεταξύ, σε μια εξέλιξη που μαρτυρεί, αν όχι συγχρονισμό, ευθυγράμμιση πολιτικής, λίγες μόνο μέρες πριν από την επιστολή του Υπερταμείου προς τον ΟΛΘ, ο Ευρωπαίος επίτροπος Βιώσιμων Μεταφορών και Τουρισμού, στο χαρτοφυλάκιο του οποίου περιλαμβάνονται οι λιμενικές υποδομές, Απόστολος Τζιτζικώστας, από το βήμα του ετήσιου συνεδρίου της European Sea Ports Organisation – ESPO, που έγινε μάλιστα στη Θεσσαλονίκη, έδωσε ξεκάθαρο στίγμα: «Τα λιμάνια μας πρέπει να επανεξετάσουν την ασφάλεια, τόσο τη φυσική όσο και την ψηφιακή, και να εξετάσουν πιο προσεκτικά οποιαδήποτε ξένη παρουσία» (σ.σ. «take a closer look at any foreign presence»), ανέφερε χαρακτηριστικά.
Την ίδια ώρα, εκδηλώνεται και πρωτοβουλία του υπουργού Εξωτερικών Γιώργου Γεραπετρίτη: νομοσχέδιο που βρίσκεται στη Βουλή στοχεύει στην προστασία από τον «κίνδυνο» δυνητικών επενδυτών που φιλοδοξούν να αποκτήσουν τον έλεγχο περιουσιακών στοιχείων ή επιχειρήσεων ζωτικής σημασίας για τη χώρα. Η μία από τις κατηγορίες επενδύσεων που υπάγονται στο νομοσχέδιο είναι οι λιμενικές και οι κρίσιμες υποθαλάσσιες υποδομές. Το νέο πλαίσιο δεν στοχεύει τόσο στον αποκλεισμό επενδύσεων από συγκεκριμένες χώρες, αλλά στην ανάγκη να υπάρχει ξεκάθαρη εικόνα για την πηγή των κεφαλαίων που επενδύονται.
