Συνέντευξη με τον Frederic Farrucci – Ο «Μοικανός»… δεν είναι σε καμία περίπτωση «Τελευταίος»

Με το «Μοϊκανός», ο Frédéric Farrucci παραδίδει μια βαθιά προσωπική, πολιτική και ηθική ταινία, η οποία ξεφεύγει από τις κλασικές αφηγήσεις του γαλλικού crime cinema για να αγγίξει τον πυρήνα της ανθρώπινης ταυτότητας, της μνήμης και της προδοσίας. Βαθιά ριζωμένος στο τοπίο και το ήθος της Κορσικής, ο Μοικανός προσομοιάζει σε σύγχρονο αρχαίο δράμα, όπου η οικογένεια και η βία είναι συνδεδεμένες με δεσμούς αίματος και τιμής.

Ο Farrucci επιστρέφει στον τόπο καταγωγής του και χτίζει έναν κόσμο που βρίσκεται σε διαρκές μεταίχμιο: ανάμεσα στην παλιά Κορσική της παράδοσης και της σιωπηλής μαφίας και στη νέα, ταραγμένη Κορσική των εσωτερικών συγκρούσεων, της πολιτικής διαφθοράς και των πολιτισμικών μετασχηματισμών. 

Συνέντευξη: Αλέξανδρος Ρωμανός Λιζάρδος

Με οικονομία στα εκφραστικά μέσα αλλά τεράστιο έλεγχο στη δραματουργική ένταση, παρουσιάζεται μια ιστορία εκδίκησης, ενοχής και εξιλέωσης, όπου κάθε βλέμμα και κάθε σιωπή βαραίνουν περισσότερο από οποιονδήποτε διάλογο.

Η δύναμη της ταινίας έγκειται στην αίσθηση εγκλωβισμού. Ο “Τόπος” παρουσιάζεται όχι ως ειδυλλιακό μέρος, αλλά ως κλειστός μικρό-κόσμος, όπου το παρελθόν δεν επιτρέπει στο παρόν να υπάρξει. Ο ήρωας, κάποτε ακτιβιστής και πλέον εξόριστος από τη δική του κοινότητα, επιστρέφει για να θάψει τον πατέρα του και βρίσκει τον εαυτό του αντιμέτωπο με τις σκιές μιας ταυτότητας που δεν του ανήκει πια, αλλά και δεν μπορεί να αποτινάξει.

Στο πλαίσιο των προωθητικών συναντήσεων που διοργανώνει η Unifrance για την προώθηση του Γαλλικού Κινηματογράφου, συναντήσαμε τον σκηνοθέτη και μας έδωσε αποκλειστική συνέντευξη.

Α.Ρ.Λ.: Η ταινία σας μιλά για την Κορσική, για την ιστορία της, και για την προσπάθεια ομογενοποίησης του τοπίου μέσω της τουριστικής ανάπτυξης […] κλπ. Το τοπίο και η ταυτότητα είναι αλληλένδετα σα να είναι χαρακτήρες. Είναι κάτι που εισπράτει ανάλογα το κοινό; 

F.F.: Ομολογουμένως ναι. Και έχω ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα από τη χώρα σας. Είχα μείνει έκπληκτος γιατί έμοιαζε σαν να μιλούσαμε την ίδια γλώσσα. Όλες οι εμπειρίες που άκουσα από το κοινό στη Θεσσαλονίκη ήταν παρόμοιες με αυτές που έχω ακούσει στην Κορσική. Είχαμε τις ίδιες ανησυχίες: για τον τουρισμό, για την καταστροφή του τοπίου, για τη διαβίωση. Και φυσικά για τον καπιταλισμό και τον νεοφιλελευθερισμό που σαρώνουν τα πάντα στο πέρασμά τους.

Α.Ρ.Λ.: Επιτρέψτε μου να κάνω μια κάπως παράξενη ερώτηση. Πώς ορίζετε εσείς τον ήρωα και πώς φαντάζεστε τους ήρωες του σήμερα;

F.F.: Μου αρέσουν οι ήρωες που δεν είναι ήρωες. Καθημερινοί άνθρωποι που σε κάποιες στιγμές αντιδρούν με ηρωισμό. Ήθελα έναν άνθρωπο που, όταν βρεθεί μπροστά σε μια κατάσταση, να πει “όχι”, γιατί οποιαδήποτε άλλη απάντηση θα σήμαινε την εξαφάνισή του, και τη δική του και του τρόπου ζωής του. Ήθελα έναν τοπικό ήρωα, έναν απλό ήρωα.

Αγαπώ πολύ μια συγκεκριμένη ταινία του Melville (…), που δείχνει ανθρώπους που αντιστέκονται στους Ναζί στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Είναι άνθρωποι φοβισμένοι, αληθινοί. Αυτό για μένα είναι ανθρώπινο.

Α.Ρ.Λ.: Στην ταινία βλέπουμε την κοινότητα να απειλείται είτε από εταιρείες είτε από εταιρείες που σχετίζονται με τη μαφία. Υπάρχουν πολλές πρόσφατες ταινίες που πραγματεύονται τέτοια θέματα, όπως η “Anna”, το “Evil Doesn’t Exist” ή το “As Βestas”. Πιστεύετε ότι η βίαιη “ανάπτυξη” εμπνέει πλέον έναν νέο κινηματογραφικό προβληματισμό;

F.F.: Ίσως. Δεν το είχα σκεφτεί έτσι. Για μένα, η πολιτική είναι το βασικό κίνητρο για να δουλέψω πάνω σε μια ταινία. Αν δεν υπάρχει πολιτική διάσταση, δεν έχω την ενέργεια να αφιερωθώ. Όταν διαλέγω ένα θέμα, σκέφτομαι τι με πληγώνει, τι με απασχολεί ως πολίτη και ως άνθρωπο. Αν μέσα από το σινεμά μπορέσει ο κόσμος να προβληματιστεί, τότε είμαι ευτυχής.

Α.Ρ.Λ.: Εφόσον σας ενδιαφέρει η πολιτική, θα ήθελα να σχολιάσετε κάτι που διάβασα πρόσφατα. Σκέφτονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση να απαγορεύσουν τα social media για τους κάτω των 16, όπως έγινε ήδη στην Αυστραλία. Ποια είναι η άποψή σας;

F.F.: Είναι περίπλοκο. Στην ταινία μου, τα social media χρησιμοποιούνται με έναν σχεδόν ουτοπικό τρόπο. Μακάρι να λειτουργούσαν έτσι: να συσπειρώνουν τους ανθρώπους γύρω από κάποιον που παλεύει μόνος. Αυτό είναι περισσότερο ένα όνειρό μου, όχι η πραγματικότητα. Είμαι γενικά αντίθετος στην απαγόρευση. Όμως δεν είμαι και ενθουσιασμένος με τον τρόπο που χρησιμοποιούνται σήμερα. Τα θέματα που αναδεικνύονται μέσω αυτών δεν είναι πάντα τα πιο ουσιώδη.

Α.Ρ.Λ.: Μου άρεσε η προσέγγισή σας και μου απαντήσατε ουσιαστικά. Επιτρέψτε μου άλλη μια ερώτηση πάνω στο ίδιο θέμα. Στην ταινία, ο ήρωας γίνεται γνωστός σε χρόνο μηδέν μέσω των social media. Η εικόνα του παντού, ένα τραγούδι τον υμνεί. Γιατί πιστεύετε πως στην πραγματικότητα οι άνθρωποι δεν χρησιμοποιούν τόσο θετικά τη δύναμή τους;

F.F.: Πολύ δύσκολη ερώτηση. Νομίζω πως χρειάζεται να ξαναχτίσουμε την έννοια της κοινωνίας. Ο καπιταλισμός και ο νεοφιλελευθερισμός κατέστρεψαν την έννοια της συλλογικότητας, μας έκαναν να σκεφτόμαστε μόνο ως μονάδες. Η ελπίδα μου είναι οι νέοι —του σήμερα και του αύριο— να καταφέρουν να ξανασκεφτούν την κοινωνία και να ξαναχτίσουν κάτι πλούσιο και ουσιαστικό.

Α.Ρ.Λ.: Πολλοί κριτικοί συγκρίνουν την ταινία σας με άλλες: άλλοι είδαν έναν οραματικό “Φυγά” (The Fugitive), άλλοι είπαν ότι είναι σαν να έκανε western o Tarantino. Τελικά όταν κάτι είναι πρωτότυπο, προσπαθούμε να το βάλουμε σε κουτιά για να νιώσουμε ασφαλείς. Πώς το βιώνετε αυτό;

F.F.: Με ευχαριστεί που ο κόσμος αισθάνεται την ανάγκη να μιλήσει για την ταινία. Αν για να το κάνουν αυτό χρειάζεται να τη συγκρίνουν με άλλα έργα ή είδη, δεν με πειράζει καθόλου. Είμαι χαρούμενος που τους ωθεί να μιλήσουν, να προβληματιστούν.

Α.Ρ.Λ.: Ένα από τα προβλήματα του ευρωπαϊκού σινεμά σήμερα είναι ότι πολλές χώρες δεν διανέμουν ξένες ταινίες στις αίθουσες. Στην Ιταλία και στην Ισπανία προτιμούν τις πλατφόρμες και τις μεταγλωττίσεις. Κάποιοι δεν τις λένε καν «ταινίες», αλλά «περιεχόμενο». Το σχόλιό σας;

F.F.: Είναι τραγωδία. Εμείς κάνουμε ταινίες για τις αίθουσες. Θέλουμε οι άνθρωποι να πάνε σε αυτόν τον υπέροχο χώρο, το σινεμά, να αφεθούν και να ζήσουν ένα γεγονός. Όταν βλέπεις μια σειρά στον υπολογιστή ή ακόμα και σε μεγάλη οθόνη, δεν είναι το ίδιο. Όταν πηγαίνεις στον κινηματογράφο, κάνεις μια συνειδητή πράξη, πας να ζήσεις κάτι. Και κάθε φορά που πηγαίνω, το νιώθω σαν γεγονός. Εκεί δέχεσαι μια συγκεκριμένη κινηματογραφική γλώσσα. Είναι ο μόνος τρόπος για μένα να βλέπω ταινίες. Είμαι τόσο χαρούμενος που στην Ελλάδα, όπως και στη Γαλλία, κρατάμε αυτή την παράδοση ζωντανή.

Α.Ρ.Λ.: Πως θα περιγράφατε στο ελληνικό κοινό, την ταινία σας, αποφεύγοντας να μιλήσετε με κλισέ;

F.F.:
Το “Le Mohican” (Ο Μοϊκανός) είναι η ιστορία ενός καλού βοσκού που μεγαλώνει τα κατσίκια του στις ακτές της Κορσικής. Εκεί, σε μια περιοχή που θα μπορούσαν να χτιστούν γήπεδα γκολφ, πολυτελή ξενοδοχεία και βίλες με πισίνες — όλα αυτά που προσελκύουν πλούσιους τουρίστες το καλοκαίρι και δημιουργούν ερημωμένες περιοχές τον χειμώνα. Μια μέρα τον επισκέπτεται ένας άνθρωπος που θέλει να χτίσει κάτι τέτοιο στη γη του. Ο βοσκός απαντά “όχι”. Και η ταινία αφηγείται τις συνέπειες αυτού του “όχι”. Ελπίζω να έρθετε να τη δείτε στη μεγάλη οθόνη. 

Ο Farrucci δεν υποκύπτει ποτέ στην ευκολία του φολκλόρ. Δεν “εξωτικοποιεί” την Κορσική ούτε την υποτάσσει σε τουριστικά κλισέ. Την κινηματογραφεί με σκληρότητα αλλά και στοργή, σαν κάποιος που γνωρίζει ότι αυτό το τοπίο γεννά τόσο ομορφιά όσο και βία. Η φωτογραφία, το μοντάζ και ο ήχος συνθέτουν ένα έργο με ρυθμό που σου κόβει την ανάσα — η ταινία κινείται με αργούς ρυθμούς, αλλά κάθε της σκηνή κουβαλά ένταση, μυστήριο, προοικονομία.

“Ο Μοικανός” είναι από εκείνες τις ταινίες που, ενώ φαίνονται μικρές σε κλίμακα, ξεχειλίζουν από θεματική ουσία. 

Τι σημαίνει να ανήκεις κάπου; Τι χρωστάμε στο παρελθόν μας; Μπορεί η συγχώρεση να υπάρξει χωρίς δικαιοσύνη; 

Και σε όλα αυτά, ο Frédéric Farrucci δείχνει όχι μόνο το σκηνοθετικό του βάθος, αλλά και το ηθικό του θάρρος. Είναι ξεκάθαρο πλέον πως δεν έχουμε να κάνουμε απλώς με έναν πολλά υποσχόμενο σκηνοθέτη, αλλά με μια από τις πιο ώριμες και στιβαρές φωνές του σύγχρονου γαλλικού σινεμά.