Γράφει η Βέλια Νουρλόγλου | Mindset Coach & Relationships Strategist
Μια υγιής σχέση χτίζεται πάνω στην ειλικρινή επικοινωνία. Κι όμως, κανείς δεν μας δίδαξε ποτέ πώς να επικοινωνούμε πραγματικά. Eυτυχώς, ποτέ δεν είναι αργά να μάθουμε.
Advertisment
Σε πόσες συζητήσεις με τον/τη σύντροφό μας νιώθουμε ότι μιλάμε διαφορετικές γλώσσες; Έχει συμβεί σε όλους: προσπαθούμε να εξηγήσουμε πώς νιώθουμε, όμως το μήνυμα χάνεται κάπου ανάμεσα στις λέξεις. Το αποτέλεσμα; Παρεξηγήσεις, αποστάσεις ή μια απογοητευτική σιωπή. Κι αν αναρωτιόμαστε «πώς να επικοινωνήσουμε καλύτερα στη σχέση μας;», δεν είμαστε οι μόνοι. Η αποτελεσματική επικοινωνία είναι ο ακρογωνιαίος λίθος μιας υγιούς σχέσης, όμως λίγοι από εμάς την έχουμε διδαχθεί. Τα καλά νέα είναι ότι μπορούμε να την μάθουμε και έτσι να μεταμορφώσουμε τη σχέση μας.
Γιατί δυσκολευόμαστε να επικοινωνήσουμε;
Στην κουλτούρα μας, μεγαλώσαμε χωρίς «μαθήματα επικοινωνίας». Κανείς δεν μας έδειξε πώς να εκφράζουμε τα συναισθήματά μας ή να ακούμε τον άλλον με πραγματική προσοχή. Συχνά πιστεύουμε μύθους όπως: «Αν μ’ αγαπάει, θα καταλάβει από μόνος του τι νιώθω». Στην πραγματικότητα, αυτό απλά δεν ισχύει. Η αγάπη χρειάζεται λέξεις κι η σιωπή σκοτώνει την επικοινωνία. Αντί λοιπόν να κατηγορούμε τον εαυτό μας ή τον σύντροφό μας για τις δυσκολίες, πρέπει να καταλάβουμε πως:
- Δεν φταίμε που δεν έχουμε μάθει να επικοινωνούμε. Ποτέ κανείς δεν μας το δίδαξε επίσημα, όπως μας δίδαξαν μαθηματικά ή ιστορία. Πώς να ξέρουμε κάτι που δεν μάθαμε;
- Κουβαλάμε μοτίβα από το παρελθόν. Ο τρόπος που είδαμε τους γονείς μας να επικοινωνούν (ή να μην επικοινωνούν) επηρεάζει βαθιά τον τρόπο που σχετιζόμαστε σήμερα. Αν μεγαλώσαμε σε περιβάλλον όπου οι δύσκολες συζητήσεις αποφεύγονταν, πιθανότατα κλεινόμαστε κι εμείς ή “σκάμε” αντί να μιλάμε.
- Ο φόβος της σύγκρουσης μάς κλειδώνει. Πολλοί αποφεύγουν να πουν την αλήθεια τους για να μη μαλώσουν. Έτσι όμως τα προβλήματα σαρώνονται κάτω από το χαλί και μεγαλώνουν.
- Η έλλειψη αυτογνωσίας θολώνει το μήνυμα. Αν δεν έχουμε καταλάβει καλά οι ίδιοι τι νιώθουμε ή τι χρειαζόμαστε, πώς να το επικοινωνήσουμε καθαρά στον άλλον;
Συνοψίζοντας, η δυσκολία στην επικοινωνία δεν σημαίνει ότι κάτι πάει στραβά με εμάς ή ότι η σχέση είναι καταδικασμένη. Είναι ένδειξη ότι υπάρχει ένα κενό δεξιοτήτων ένα κενό που μπορεί να καλυφθεί.
Advertisment
Τα σημάδια της προβληματικής επικοινωνίας
Πώς θα αναγνωρίσουμε ότι η επικοινωνία στη σχέση μας χρειάζεται βελτίωση; Ας δούμε μερικά κοινά σημάδια:
- Επαναλαμβανόμενες παρεξηγήσεις: Λέει ο ένας κάτι, ο άλλος καταλαβαίνει κάτι διαφορετικό. Κάθε τόσο καταλήγει να γίνεται καβγάς για “το ίδιο θέμα” ξανά και ξανά, χωρίς να βρίσκεται λύση.
- Συζητήσεις που γίνονται καβγάδες: Κάθε δύσκολη κουβέντα (για οικονομικά, οικογένεια, σχέδια κ.λπ.) ανάβει γρήγορα τα αίματα. Αντί να λύσουμε το πρόβλημα, καταλήγουμε να πληγώνουμε ο ένας τον άλλον με λόγια.
- Σιωπή και απόσταση: Ίσως έχουμε πάψει να μιλάμε για τα “δύσκολα” εντελώς. Υπάρχει μια φαινομενική ηρεμία, αλλά στην πραγματικότητα πολλά μένουν ανείπωτα. Αυτή η συναισθηματική απόσταση είναι επικίνδυνη – υπονομεύει την οικειότητα.
- “Δεν αισθάνομαι ότι με καταλαβαίνει”: Αυτό το συναίσθημα δείχνει ότι η σύνδεση μέσω του λόγου έχει χαθεί. Μπορεί να περνάμε χρόνο μαζί, αλλά αισθανόμαστε μόνοι με τα συναισθήματά μας, σαν ο άλλος να μην τα ακούει ή να μην τα συμμερίζεται.
- Φόβος ή δισταγμός να μιλήσουμε: Αν πιάνουμε τον εαυτό μας να σκέφτεται «δεν αξίζει, καλύτερα να μην πω τίποτα», τότε σίγουρα η επικοινωνία χρειάζεται δουλειά. Σε μια υγιή σχέση και οι δύο αισθανόμαστε ότι μπορούμε να εκφραστούμε χωρίς να τιμωρηθούμε ή να υποτιμηθούμε.
Αν κάποια από αυτά μας φαίνονται γνώριμα, δεν χρειάζεται να απογοητευόμαστε. Δεν σημαίνει ότι είμαστε “κακοί” ή ότι η σχέση μας είναι “λάθος”. Σημαίνει ότι υπάρχει περιθώριο βελτίωσης και αυτό είναι καλό νέο, γιατί η βελτίωση είναι εφικτή!
Πώς να επικοινωνήσουμε καλύτερα στη σχέση μας
Ήρθε η ώρα για τα πρακτικά βήματα. Αφού αναγνωρίσαμε το πρόβλημα, πώς μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε; Ακολουθούν μερικές συμβουλές και τεχνικές που θα μας βοηθήσουν να βελτιώσουμε άμεσα την επικοινωνία με τον άνθρωπό μας:
- Ακούμε ενεργητικά τον σύντροφό μας. Η επικοινωνία δεν είναι μόνο να μιλάμε είναι και να ακούμε. Όταν ο άλλος μιλά, του δίνουμε όλη μας την προσοχή. Απομακρύνουμε περισπασμούς: κλείνουμε την τηλεόραση, αφήνουμε το κινητό στην άκρη. Τον κοιτάμε στα μάτια και προσπαθούμε να καταλάβουμε τι μας λέει (και τι κρύβεται πίσω από τις λέξεις). Κάνουμε ερωτήσεις επιβεβαίωσης, π.χ. «Λες ότι σε στενοχώρησα όταν ξέχασα το ραντεβού μας, σωστά;». Αυτό δείχνει ότι πραγματικά ακούμε και νοιαζόμαστε να καταλάβουμε.
- Χρησιμοποιούμε “μηνύματα-εγώ”. Αντί να ξεκινάμε τις φράσεις με «εσύ πάντα…» ή «εσύ ποτέ…», μιλάμε για το πώς βιώνουμε εμείς την κατάσταση. Για παράδειγμα, λέγοντας «Νιώθω ανασφάλεια όταν δεν μου λες πού πηγαίνεις μετά τη δουλειά» αντί «Εσύ φταις που νιώθω ανασφάλεια, ποτέ δεν λες πού πας». Τα «εσύ-μηνύματα» ακούγονται σαν επίθεση και προκαλούν άμυνα, ενώ τα «εγώ-μηνύματα» εκφράζουν το συναίσθημά μας χωρίς να κατηγορούν ανοίγοντας δρόμο για συζήτηση αντί για καβγά.
- Επιλέγουμε κατάλληλη στιγμή και μέρος. Είναι σημαντικό πότε και πού θα μιλήσουμε για κάτι σοβαρό. Αποφεύγουμε να ανοίξουμε μια δυσάρεστη κουβέντα όταν είμαστε και οι δύο εξουθενωμένοι (π.χ. αργά το βράδυ) ή όταν υπάρχει φασαρία και διάσπαση. Προτιμάμε μια στιγμή ηρεμίας. Λέμε στον σύντροφό μας: «Θέλω να συζητήσουμε κάτι που με απασχολεί. Είναι καλή στιγμή τώρα;». Έτσι προετοιμάζουμε τον άλλον και δείχνουμε σεβασμό στον χρόνο του, αντί να τον αιφνιδιάσουμε.
- Μιλάμε με συγκεκριμένα παραδείγματα. Γενικότητες όπως «δεν με στηρίζεις ποτέ» ή «είσαι αδιάφορη» πληγώνουν και σπάνια οδηγούν σε λύση. Αντί γι’ αυτό, περιγράφουμε συγκεκριμένα τι μας ενόχλησε. Π.χ.: «Χθες, όταν έλεγα πόσο αγχωμένος ήμουν για τη δουλειά και δεν είπες τίποτα, ένιωσα στεναχωρημένος». Έτσι δίνουμε στον άλλον μια εικόνα του τι μας πείραξε, αντί να τον βομβαρδίζουμε με απόλυτες κρίσεις.
- Αποφεύγουμε τον σαρκασμό και τις απόλυτες φράσεις γενίκευσης. Λέξεις του τύπου «Πάντα αυτό κάνεις…» ή «Ποτέ δεν με ακούς…» όχι μόνο δεν είναι ακριβείς (κανείς δεν κάνει πάντα ή ποτέ κάτι), αλλά ρίχνουν λάδι στη φωτιά. Το ίδιο και ο σαρκασμός ή οι ταμπέλες («είσαι ανώριμος», «είσαι εγωιστής»). Προσπαθούμε να κρατήσουμε τον τόνο μας ήρεμο και το μήνυμά μας εστιασμένο στη συμπεριφορά που μας ενοχλεί, όχι στον χαρακτήρα του άλλου.
- Δείχνουμε κατανόηση και ενσυναίσθηση. Η καλή επικοινωνία δεν σημαίνει να πείσουμε τον άλλον ότι εμείς έχουμε δίκιο. Σημαίνει πρώτα να προσπαθήσουμε να δούμε την οπτική του. Λέμε πράγματα όπως: «Καταλαβαίνω ότι νιώθεις πίεση στη δουλειά τελευταία και ίσως γι’ αυτό είσαι απόμακρος. Σε νιώθω». Όταν ο άλλος νιώσει ότι τον ακούμε και τον κατανοούμε, θα μαλακώσει και θα γίνει κι εκείνος πιο δεκτικός στη δική μας πλευρά.
- Ζητάμε βοήθεια αν χρειάζεται. Μερικές φορές, τα ζευγάρια δυσκολεύονται να αλλάξουν τα μοτίβα επικοινωνίας μόνα τους και αυτό είναι αλήθεια, επειδή στην ουσία δεν το διδαχτήκαμε ποτέ. Δεν μας έμαθαν πως να διαχειριζόμαστε τις δύσκολες καταστάσεις. Η συμβουλευτική ζεύγους ή ένα καλά δομημένο πρόγραμμα αυτοβελτίωσης για σχέσεις μπορεί να δώσει νέες προοπτικές και εργαλεία. Δεν είναι ένδειξη αποτυχίας να ζητάμε καθοδήγηση· είναι ένδειξη ότι νοιαζόμαστε αρκετά για τη σχέση ώστε να επενδύσουμε σε αυτήν.
Η δύναμη της νέας επικοινωνίας
Ακολουθώντας τα παραπάνω βήματα, αρχίζουμε να βλέπουμε αλλαγές. Ίσως μικρές στην αρχή – μια συζήτηση που δεν κατέληξε σε καβγά, μια στιγμή που ο/η σύντροφός μας είπε «σε ακούω, πες μου κι άλλο». Αυτές οι στιγμές είναι πολύτιμες, γιατί δείχνουν ότι οι προσπάθειές μας καρποφορούν.
Όταν η επικοινωνία βελτιώνεται:
- Οι παρεξηγήσεις μειώνονται δραστικά. Αντί για θυμό, λέμε: «Α, έτσι το εννοούσες; Τώρα κατάλαβα».
- Η καθημερινή επαφή γίνεται πιο ζεστή. Μικρά σχόλια, αστεία, τρυφερές κουβέντες πολλαπλασιάζονται όταν διαλύεται το νέφος της έντασης.
- Νιώθουμε περισσότερη ασφάλεια να είμαστε ο εαυτός μας. Κάθε φορά που μιλάμε ανοιχτά και βλέπουμε θετική ανταπόκριση, χτίζουμε αυτοπεποίθηση. Παύουμε να περπατάμε σε λεπτό πάγο, γιατί ξέρουμε πως ακόμα κι αν ραγίσει, μπορούμε να το επισκευάσουμε μαζί.
- Η αγάπη γίνεται πιο χειροπιαστή. Δεν είναι πια ένα αφηρημένο «σ’ αγαπώ» χωρίς αντίκρισμα – τη βλέπουμε και την ακούμε στην πράξη, σε κάθε συζήτηση όπου υπάρχει σεβασμός και κατανόηση. Η εμπιστοσύνη ανθίζει.
Ας συνδεθούμε (ξανά) με τον άνθρωπό μας
Όπως είπαμε, κανείς δεν μας δίδαξε ποτέ πώς να επικοινωνούμε σε μια σχέση αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορούμε να το μάθουμε τώρα. Στην πραγματικότητα, ποτέ δεν είναι αργά για μια νέα αρχή. Είτε είμαστε με τον/τη σύντροφό μας έναν χρόνο, είτε είκοσι χρόνια, η βελτίωση στην επικοινωνία μπορεί να ανανεώσει τη σχέση σαν να ανθίζει ξανά από την αρχή.
Μερικές φορές, αρκεί μια σπίθα διαφορετικής προσέγγισης για να ανάψει ξανά η φλόγα της κατανόησης. Σύμφωνα με έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί από το Ινστιτούτο Gottman όταν έστω και ο ένας αρχίσει να συμπεριφέρεται με έναν διαφορετικό τρόπο και να επικοινωνεί αυθεντικά, σπάει ο φαύλος κύκλος. Είναι σαν να αλλάζουμε βήμα σε έναν χορό: ο άλλος, συνειδητά ή ασυνείδητα, θα ακολουθήσει τον βηματισμό μας.
Δεν φταίμε που δεν ξέρουμε πώς να επικοινωνήσουμε. Κανείς δεν γεννήθηκε “έτοιμος στην επικοινωνία”. Όλα είναι μια διαδικασία μάθησης.
Πηγές & Βιβλιογραφία
- Gottman, John & DeClaire, Joan. The Relationship Cure: A 5 Step Guide to Strengthening Your Marriage, Family, and Friendships (2001).
- Rosenberg, Marshall B. Nonviolent Communication: A Language of Life (3η έκδ., 2003).
- Nichols, Michael P. The Lost Art of Listening: How Learning to Listen Can Improve Relationships (1995).
- Tannen, Deborah. You Just Don’t Understand: Women and Men in Conversation (1990).
- Johnson, Sue. Hold Me Tight: Seven Conversations for a Lifetime of Love (2008).
