Υπάρχει μια ετικέτα που κολλά εύκολα αλλά ξεκολλά δύσκολα: τεμπελιά. Είναι η κατηγορία που συνοδεύει τη στασιμότητα, την αργοπορία, την απουσία δράσης. Μα τι θα γινόταν αν, πίσω από τη φαινομενική αδράνεια, δεν υπήρχε τεμπελιά αλλά κάτι άλλο; Κάτι πιο σιωπηλό, πιο υπόγειο και σίγουρα πιο επώδυνο – η έλλειψη εμπιστοσύνης στον εαυτό.
Η τεμπελιά ως επιφαινόμενο
Η «τεμπελιά» συχνά δεν είναι επιλογή αλλά σύμπτωμα. Πρόκειται για μια βαθύτερη ρωγμή, την πεποίθηση ότι «δεν θα τα καταφέρω», «δεν έχει νόημα να προσπαθήσω», ή και «αργά ή γρήγορα θα αποτύχω». Όταν αυτή η φωνή γίνει εσωτερική πραγματικότητα, η αδράνεια μοιάζει ασφαλέστερη από την προσπάθεια.
Advertisment
Και τότε, η φαινομενική αδράνεια είναι στην πραγματικότητα μια προσεκτική επιλογή προστασίας. Ένα είδος συναισθηματικής επιβίωσης, όπου η στασιμότητα μοιάζει λιγότερο επώδυνη από μια πιθανή ήττα.
Όταν η αποτυχία αποτελεί βεβαιότητα
Για πολλούς ανθρώπους, η αναβλητικότητα δεν προκύπτει από τεμπελιά, αλλά από ένα είδος εσωτερικής προφητείας. Ένας μηχανισμός προστασίας που λέει, «αν δεν προσπαθήσω, δεν θα χρειαστεί να διαψευστώ». Σε αυτό το πλαίσιο, η αναβλητικότητα γίνεται ασπίδα απόρριψης. Κανείς δεν μπορεί να αποτύχει σε κάτι που δεν ξεκίνησε ποτέ.
Η αποτυχία, όταν εσωτερικεύεται ως ταυτότητα και όχι ως περιστατικό, γίνεται μονόδρομος. Δεν είναι ότι κάποιος δεν θέλει να προσπαθήσει. Είναι ότι πιστεύει βαθιά πως η προσπάθεια θα οδηγήσει αναπόφευκτα στην επιβεβαίωση των φόβων του. Κι έτσι η στασιμότητα, όσο απογοητευτική κι αν είναι, γίνεται η μόνη ανεκτή επιλογή.
Advertisment
Η εμπιστοσύνη δεν είναι δεδομένη — είναι καλλιεργήσιμη
Είναι εύκολο να πιστέψει κανείς ότι η αυτοπεποίθηση είναι ένα εφόδιο που κάποιοι έχουν και άλλοι όχι. Στην πραγματικότητα, η εμπιστοσύνη στον εαυτό είναι δεξιότητα. Χτίζεται μέσα από μικρές, επαναλαμβανόμενες πράξεις. Όταν τηρείς μια υπόσχεση που έδωσες στον εαυτό σου, όταν ολοκληρώνεις κάτι μικρό, όταν ζητάς βοήθεια αντί να σιωπάς.
Η αυτοεκτίμηση δεν έρχεται πριν την πράξη. Έρχεται μετά. Είναι το αποτέλεσμα της συνάντησης με την πράξη, όχι η προϋπόθεση για να ξεκινήσει. Όπως δεν μαθαίνει κάποιος να εμπιστεύεται ένα παιδί αν δεν το αφήσει πρώτα να κάνει λάθη, έτσι και η εμπιστοσύνη στον εαυτό δεν χτίζεται στη σκέψη, αλλά στην εμπειρία.
Τι μπορώ να κάνω όταν δεν εμπιστεύομαι τον εαυτό μου;
- Παρατήρηση χωρίς επίκριση: Αντί να ρωτάς «γιατί δεν κάνω τίποτα;», ρώτα «τι φοβάμαι ότι θα συμβεί αν προσπαθήσω;»
- Μικρές νίκες: Μία ενέργεια. Ένα e-mail. Μια λίστα. Μία απόφαση. Αυτές οι φαινομενικά ασήμαντες πράξεις λειτουργούν σαν υπενθυμίσεις ότι μπορείς.
- Αναθεώρηση των προσδοκιών: Δεν χρειάζεται κάθε αρχή να είναι μεγαλειώδης. Το «αρκετά καλό» είναι συχνά ο πιο ρεαλιστικός και θεραπευτικός στόχος.
- Μίλα σε κάποιον που σε βλέπει αλλιώς: Όταν η εσωτερική φωνή είναι επικριτική, χρειάζεται μια εξωτερική φωνή που θυμίζει ποιος είσαι.
- Καταγραφή μικρών επιτυχιών: Κράτα ένα ημερολόγιο με ό,τι ολοκληρώνεις, ακόμα κι αν φαίνεται ασήμαντο. Η συσσώρευση αποδείξεων λειτουργεί ως σταδιακός επαναπρογραμματισμός της αυτοεικόνας.
- Περιόρισε τις συγκρίσεις: Το μονοπάτι σου δεν χρειάζεται να μοιάζει με κανενός άλλου. Η πρόοδος μετριέται εσωτερικά, όχι κοινωνικά.
Η επιβίωση της φλόγας
Η απουσία εμπιστοσύνης δεν σημαίνει ότι κάποιος δεν θέλει να προσπαθήσει ή ότι δεν είναι άξιος. Σημαίνει ότι κάπου στη διαδρομή, έμαθε να περιμένει αποτυχία, να πιστεύει ότι δεν αξίζει να ξεκινήσει, επειδή δεν θα μπορέσει να συνεχίσει. Αλλά αυτός ο κύκλος δεν είναι αμετάκλητος.
Κάθε φορά που επιλέγεις να δώσεις μια ευκαιρία στον εαυτό σου — μια μικρή υπόσχεση, μια μικρή πράξη, ένα μικρό βήμα — κάνεις κάτι επαναστατικό. Διαρρηγνύεις τον φαύλο κύκλο της αυτο-αμφιβολίας.
Και τότε, αυτό που μοιάζει με τεμπελιά, αποδεικνύεται πως ήταν αυτοπροστασία. Όχι αδυναμία. Αλλά μια προσωρινή άμυνα που μπορεί να μαλακώσει. Η φλόγα δεν έσβησε ποτέ. Απλώς έκρυβε τον εαυτό της από τον άνεμο.
Γιατί κάποιες φορές, η αδράνεια, είναι η σιωπηλή γλώσσα ενός εαυτού που δεν νιώθει έτοιμος να εκτεθεί.
