Φόρτωση Text-to-Speech…
Βασίλειον της Ελλάδος. Δάνειον 5% 1898. Δραχμών 76.354.000. Τίτλος δέκα ομολογιών εις τον φέροντα εκ δραχμών 100 εκάστη. Μεγέθυνση του ομολόγου σε κορνίζα τοποθετημένη σε περίοπτη θέση στο μικρό χολ αναμονής στο γραφείο του υφυπουργού Οικονομικών Θάνου Πετραλιά, στο μέγαρο του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους. Μας υπενθυμίζει την κυκλικότητα του χρόνου. Ολα επαναλαμβάνονται. Εθνικά δάνεια, χρεοκοπίες, επιστροφή στην ανάπτυξη.
Ταμπού και τοτέμ
Δύο ξυλόγλυπτα αντικείμενα βρίσκονται σε μια αίθουσα στον 3ο όροφο του ηλικιωμένου, αλλά αυστηρού μεγάρου του Γενικού Λογιστηρίου που ολοκληρώθηκε το 1934 και σχεδιάστηκε από τον Εμμανουήλ Λαζαρίδη, τον ίδιο αρχιτέκτονα που σχεδίασε και το Μνημείο του Αγνωστου Στρατιώτη. Τα δύο αντικείμενα είναι το θησαυροφυλάκιο του κράτους και το έπιπλο γραφείου του Χαρίλαου Τρικούπη.
Ο Πετραλιάς φέρνει τον επισκέπτη στη στοιχειωμένη αίθουσα. Φοράει λευκό πουκάμισο και μπλε γραβάτα και υπενθυμίζει με σιγανή φωνή, σαν δέηση αποτρεπτική, το «δυστυχώς επτωχεύσαμεν». Η ατμόσφαιρα είναι ψυχρή. Η ψύχρα οφείλεται στην παρουσία του φαντάσματος του Τρικούπη, αλλά και στον δυνατό κλιματισμό. Κάποιες συσκέψεις πραγματοποιούνται σε αυτή την αίθουσα, ιδίως όταν πρέπει να πειστούν οι απεσταλμένοι άλλων υπουργείων να συγκρατήσουν τα δαπανηρά οράματα των προϊσταμένων τους.
Από το 2009 όσοι ανέλαβαν επικεφαλής στο Γενικό Λογιστήριο, ο Φίλιππος Σαχινίδης, ο Χρήστος Σταϊκούρας, ο Γιώργος Χουλιαράκης, ο Θεόδωρος Σκυλακάκης και τώρα ο Θάνος Πετραλιάς, συμπεριφέρονται στις ιδιωτικές συζητήσεις τους περίπου σαν ιππότες του Μεσαίωνα, σαν σταυροφόροι άκαμπτοι μέσα στη μεταλλική πανοπλία τους, ορκισμένοι να επιτρέψουν «δημοσιονομικές παρεκκλίσεις» μόνο πάνω από το πτώμα τους. Τέτοιο είναι το τραύμα της κρίσης, νωπό ακόμη για όλους.
Αταλί και «Πετραλί»
«Δεν χρειάζομαι κομπιούτερ γιατί έχω τον Ζακ Αταλί, είπε ο Μιτεράν, το ίδιο λέμε ο πρωθυπουργός κι εγώ για τον Θάνο Πετραλιά», δήλωσε ο Κυριάκος Πιερρακάκης άρτι αφιχθείς από τη ΔΕΘ, παρομοιάζοντας τον Πετραλιά με τον Γάλλο διανοούμενο και συγγραφέα. Υπουργός και υφυπουργός γνωρίζονται από το ηρωικό 2001 όταν ήταν και οι δύο φοιτητές στην ΑΣΟΕΕ γεμάτοι όνειρα για τη νέα Ελλάδα της ΟΝΕ και του ευρώ.
Ο Πετραλιάς συζητήθηκε τις τελευταίες ημέρες ως βασικός αρχιτέκτονας, μαζί με τον Πιερρακάκη, του πακέτου μέτρων που ανακοίνωσε ο πρωθυπουργός στη ΔΕΘ. Τα μέτρα έλαβαν εγκώμια, κυρίως για την ενίσχυση της μεσαίας τάξης και των οικογενειών με παιδιά και για τη φορολογική μεταρρύθμιση που σηματοδοτούν. Ισχυρές είναι όμως και οι φωνές όσων θα ήθελαν έναν παράδεισο από παροχές. Μήπως παραείναι σφιχτοχέρηδες στο υπουργείο Οικονομικών;
Η ζωή του Θάνου Πετραλιά χωρίζεται σε τρία μεγάλα κεφάλαια μέχρι στιγμής. Το πρώτο κεφάλαιο αρχίζει από τον Σεπτέμβριο του 1981, όταν γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Νέα Φιλοθέη Αμαρουσίου. Εκεί πήγε γυμνάσιο και λύκειο, σε δημόσια σχολεία. Δευτερότοκος υιός του Γιάννη Πετραλιά, ενός από τους πρώτους επιστήμονες πληροφορικής στην Ελλάδα και στελέχους του ΥΠΕΞ, και της Λίας Πετραλιά, ανωτάτου τραπεζικού στελέχους. Είναι επίσης μακρινός ανιψιός της Φάνης Πάλλη-Πετραλιά, η οποία τον επαινεί στις συζητήσεις της σε τακτική βάση. Στο λύκειο συνειδητοποίησε την κλίση του στα μαθηματικά και στα οικονομικά. Το 1999 πέρασε στην ΑΣΟΕΕ. Κάθε έτος έβγαινε πρώτος κερδίζοντας υποτροφίες. Αποφοίτησε πρώτος το 2003. Αμέσως μετά έκανε ένα μεταπτυχιακό στα Εφαρμοσμένα Οικονομικά και Χρηματοοικονομικά και το 2005 άρχισε το διδακτορικό του.
Αλγόριθμοι, αλλά όχι για κάλπη
Θέλεις να προβλέψεις ένα γεγονός; Από πόσες και ποιες μεταβλητές εξαρτάται αυτό το γεγονός; Πόση βαρύτητα έχει η καθεμία μεταβλητή στη διαμόρφωση του γεγονότος, δηλαδή του τελικού αποτελέσματος; Αν προσδιορίσεις τα παραπάνω μπορείς να φτάσεις πολύ κοντά σε μια ασφαλή πρόβλεψη. Αυτή είναι η λεγόμενη Μπεϊζιανή Στατιστική (Bayesian Statistics) και ο Πετραλιάς βούτηξε μέσα σε αυτήν για τα επόμενα πέντε χρόνια. Αραγε μπορεί σήμερα να αξιοποιήσει τους αλγορίθμους που έχει κρυμμένους στο λάπτοπ του για να προβλέψει αν η Ν.Δ. θα κερδίσει τις επόμενες εκλογές; Δεν θα το πει σε κανέναν, ακόμη κι αν το ξέρει. Ισως μόνο στον πρωθυπουργό και στον φίλο του, τον υπουργό Οικονομικών.
Η πανδημία ήταν χειρότερη από πόλεμο, γιατί ακόμη και στον πόλεμο η οικονομία λειτουργεί. Εμείς την κλείσαμε και την ανοίξαμε επτά φορές.
Η ζωή του εκείνη την εποχή δεν είχε μόνο στατιστική, είχε και χέβι μέταλ, είχε και Βασίλη Καρρά. Μη νομίζετε ότι οι διάνοιες ακούνε μόνο Μότσαρτ. Ο Πετραλιάς ακούει μέχρι σήμερα από AC/DC έως Καρρά. Παίζει ακουστική κιθάρα και στα φοιτητικά του χρόνια συμμετείχε σε συγκροτήματα. Μια άλλη αδυναμία του ως πιτσιρικά ήταν να τρέχει σε αγώνες καρτ. Το πάθος με τα αυτοκίνητα παραμένει μέχρι σήμερα δίπλα στο πάθος για τα λάπτοπ και τα στατιστικά μοντέλα.
Το πρώτο κεφάλαιο τελειώνει το 2012, όταν μετά τη στρατιωτική θητεία του έγινε δεκτός ως προσωρινός διδάσκων στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ. «Ηταν Αύγουστος του 2012. Από το παράθυρό μου στο Κέμπριτζ έβλεπα τη βροχή να πέφτει, ενώ στον υπολογιστή μου έβλεπα τους φίλους μου στην Ελλάδα να ανεβάζουν στο Facebook φωτογραφίες από παραλίες». Την ωραία αντίθεση χάλασε ο Θανάσης Σκορδάς, τότε υφυπουργός Ανάπτυξης υπό τον υπουργό Κωστή Χατζηδάκη, που τον προσκάλεσε να επιστρέψει στην Ελλάδα και να αναλάβει την τεχνική διαπραγμάτευση με την τρόικα. «Τη Δευτέρα θα είμαι στην Αθήνα». Μοιραία απόφαση.
Στο μπούνκερ με την τρόικα
Το δεύτερο κεφάλαιο αρχίζει αμέσως μετά στην οδό Νίκης στην Αθήνα, στο υπουργείο Οικονομικών, όπου μαζί με άλλα στελέχη έζησε κλεισμένος σχεδόν για δύο χρόνια, έως τον Ιούνιο του 2014, σε μια καθημερινή βασανιστική διελκυστίνδα με τους εμπειρογνώμονες της τρόικας. Το δράμα της εποχής, μεγεθυμένο από τα κανάλια της συμφοράς, ήταν τα κόκκινα δάνεια, οι πλειστηριασμοί, οι ρυθμίσεις για το γάλα και η περιβόητη εργαλειοθήκη του ΟΟΣΑ. Οι ξένοι χτυπούσαν το παπούτσι πάνω στο τραπέζι και αξίωναν να ξεπουληθούν όλα τα σπίτια που ήταν φορτωμένα με κόκκινα δάνεια.
Εφτυσαν αίμα οι δικοί μας για να τους καλμάρουν και να τους πείσουν ότι αν βγουν τα πάντα στο σφυρί, θα κατακρημνιστούν οι τιμές παρασύροντας τους ετοιμόρροπους τραπεζικούς ισολογισμούς. Το δεύτερο κεφάλαιο συνεχίζεται με τη συμμετοχή του στον διαγωνισμό της Τράπεζας της Ελλάδος για την πρόσληψη 20 επιστημόνων. Χιλιάδες δήλωσαν συμμετοχή, ο Πετραλιάς βγήκε ανάμεσα στους πρώτους.
Το 2016 προσελήφθη ως αναλυτής στη Διεύθυνση Στατιστικής της ΤτΕ. Ισως η κυριότερη επιτυχία του εκεί ήταν η συμβολή του στον εκσυγχρονισμό του ισοζυγίου πληρωμών μέσα από την καταγραφή της συμμετοχής της ναυτιλίας. Ο Πετραλιάς σχεδίασε ένα μοντέλο που ενσωματώνει τα στοιχεία που παρέχουν οι Λόιντς του Λονδίνου σε πραγματικό χρόνο για την κίνηση των πλοίων καθώς πλέουν στους ωκεανούς. Από το βύθισμα, που επίσης καταγράφεται, συνάγονται τα φορτία που μεταφέρουν τα πλοία και άρα η συνολική εμπορική δραστηριότητα, η οποία «μεταφράζεται» στη συμμετοχή της ναυτιλίας στο ισοζύγιο πληρωμών. Το 2018, ο Χατζηδάκης του ζήτησε να συμβάλει στην εκπόνηση του προεκλογικού προγράμματος της Ν.Δ.
Ο τελευταίος λογαριασμός
Το τρίτο κεφάλαιο άρχισε το 2019 και συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Είναι το πιο περιπετειώδες. Τον Ιούλιο του 2019 ο Μητσοτάκης τον όρισε γενικό γραμματέα Δημοσιονομικής Πολιτικής. Αμέσως επέστρεψε ενώπιος ενωπίω με τους θεσμούς, καθώς βρισκόταν σε εξέλιξη η τρίτη έκθεση ενισχυμένης εποπτείας. Ο Αλέξης Τσίπρας είχε δώσει προεκλογικά μέρος της 13ης σύνταξης και ο λογαριασμός ήταν 900 εκατ. ευρώ. Οι θεσμοί απαιτούσαν ισοδύναμα μέτρα. Μετά από τρίμηνη διαπραγμάτευση οι δικοί μας στο Γενικό Λογιστήριο έπεισαν τους «απέναντι» ότι η Ελλάδα θα βρει 557 εκατ. ευρώ από την επέκταση των συναλλαγών με POS. Ταυτόχρονα έγραψαν μαζί με τον τότε υπουργό Οικονομικών Χρήστο Σταϊκούρα τον προϋπολογισμό του 2020, ο οποίος έπεσε έξω περισσότερο από κάθε άλλον λόγω της πανδημίας.
Δεν θέλω να ξαναγίνει ποτέ στη χώρα μου αυτό που έγινε στα χρόνια της κρίσης. Δεν θέλω να ξαναζήσω αυτή την ταπείνωση.
«Από οικονομικής απόψεως η πανδημία ήταν χειρότερη από πόλεμο, γιατί ακόμη και στον πόλεμο η οικονομία λειτουργεί. Εμείς κλείσαμε και ανοίξαμε την οικονομία επτά φορές». Ηταν ανάμεσα σε εκείνους που σχεδίασαν συνολικά 79 κατηγορίες μέτρων. Τα μέτρα έπρεπε να εφαρμόζονται και να αποδίδουν αμέσως. Σε διαφορετική περίπτωση οι εταιρείες θα έκλειναν και οι εργαζόμενοι θα απολύονταν οριστικά. «Κανένα μέτρο δεν μας ήρθε απ’ έξω, αντίθετα οι Βρυξέλλες ζητούσαν τα δικά μας μέτρα για να τα στείλουν ως υποδείγματα σε άλλες χώρες».
Η εποχή εκείνη επέτρεψε στο οικονομικό επιτελείο να εξαγάγει χρήσιμα συμπεράσματα για την πραγματική λειτουργία της οικονομίας. Πόσο συμβάλλει κάθε κλάδος, τι συμβαίνει όταν κλείνουν όλα. Συμπεράσματα χρήσιμα για τον σχεδιασμό πολιτικής. Ακολούθησε το 2022 η εποχή των pass. Δηλαδή 30 νέα μέτρα για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης. «Θάνο, ήρθε η ώρα να αναγνωριστεί το έργο σου», του είπε τηλεφωνικά ο πρωθυπουργός μετά τις εκλογές του 2023, όταν του ανακοίνωσε την αναβάθμισή του σε υφυπουργό Οικονομικών.
Νύχτες στο γραφείο
Ο Πετραλιάς έχει ένα χαρακτηριστικό που διαθέτουν ορισμένοι παθιασμένοι και φευγάτοι επιστήμονες. Ενώ μιλάει, σηκώνεται από την καρέκλα του και περπατάει πάνω-κάτω στο δωμάτιο συνεχίζοντας τους συλλογισμούς του, προτού επιστρέψει και καθίσει ξανά. «Εχω περάσει περισσότερα βράδια στο γραφείο απ’ όσα έχω περάσει στο σπίτι μου. Δεν έχω ελεύθερο χρόνο. Τρέφομαι μέσα από τη δουλειά μου. Αγάπησα το Γενικό Λογιστήριο και τους ανθρώπους του. Εχουμε περάσει δύσκολες και οριακές στιγμές. Ολοι εδώ με φωνάζουν με το μικρό μου όνομα. Είμαστε πρώτα απ’ όλα φίλοι».
Ανθρωποι που τον γνωρίζουν λένε ότι σε κάποιες συσκέψεις μιλάει όρθιος για τα οικονομικά μεγέθη σαν να περιγράφει ένα ηλιακό σύστημα. Μετά ανοίγει τον προτζέκτορα και οι αριθμοί εμφανίζονται μπροστά σε όλους. Εχει δημιουργήσει μοντέλα που δείχνουν πώς κάθε αλλαγή σε ένα μέγεθος του προϋπολογισμού επηρεάζει όλα τα υπόλοιπα. «Θέλετε να κατεβάσετε τον συντελεστή φορολόγησης στο 9% για όσους δηλώνουν έως 20.000 ευρώ τον χρόνο; Ιδού!». Αλλάζει τον συντελεστή στο μοντέλο που είναι ενσωματωμένο στο περιβάλλον του προγράμματος excel. Μέσα σε ένα κίτρινο κουτάκι εμφανίζει αμέσως το κόστος. «Τέσσερα δισ. ευρώ. Τα έχουμε;».
Δεν τα έχουμε. Εχουμε στόχους βιωσιμότητας χρέους, στόχους δαπανών και όρια από την Κομισιόν. Μπορεί η Ελλάδα, αλλά και ολόκληρη η Ευρώπη, να αποδεχθεί ευχάριστα τα «όρια από την Κομισιόν»; Οι ευρωπαϊκοί λαοί δεν αντέχουν τον στενό ευρω-κορσέ. Αλλά και οι οικονομίες δεν μπορούν να εξασφαλίσουν μεγαλύτερα πλεονάσματα. Ούτε οι αγορές μπορούν να υποστηρίξουν μεγαλύτερα ελλείμματα. Ολα αυτά συνθέτουν έναν πολιτικό προβληματισμό.
Αλλά για τον Πετραλιά προέχει ο έμπρακτος πατριωτισμός. Εξισώνει τον πατριωτισμό με τη δημοσιονομική σταθερότητα. «Δεν θέλω να ξαναγίνει ποτέ στη χώρα μου αυτό που έγινε στα χρόνια της κρίσης. Δεν θέλω να ξαναζήσω αυτή την ταπείνωση». Φανταζόμαστε εύκολα να λένε το ίδιο κάποιοι προπαππούδες μας το μακρινό 1898, πέντε χρόνια μετά το «δυστυχώς επτωχεύσαμεν». Η κυκλικότητα της Ιστορίας δεν μπορεί να καταργηθεί, επιμένουν οι πεσιμιστές. Είναι στατιστική βεβαιότητα. Οι αισιόδοξοι όμως πεισμώνουν και αγωνίζονται για να την αναχαιτίσουν και να την καθυστερήσουν όσο μπορούν. Είναι αυτοί που γράφουν την Ιστορία, κόντρα στην εγγενή κυκλικότητά της.
