Τα Θεοφάνεια είναι μία από τις αρχαιότερες γιορτές της Ορθόδοξης εκκλησίας η οποία θεσπίστηκε το 2ο αιώνα μ.Χ. και αναφέρεται στη φανέρωση της Αγίας Τριάδας κατά τη βάπτιση του Ιησού Χριστού.
Σύμφωνα με το ekklisiaonline, η ιστορία της βάπτισης έχει ως εξής: Μετά από θεία εντολή ο Ιωάννης ο Πρόδρομος εγκατέλειψε την ερημική ζωή και πήγε στον Ιορδάνη ποταμό όπου κήρυττε και βάπτιζε.
Advertisment
Εκεί παρουσιάστηκε κάποια ημέρα ο Ιησούς και ζήτησε να βαπτιστεί. Ο Ιωάννης, αν και το Άγιο Πνεύμα τον είχε πληροφορήσει ποιος ήταν εκείνος που του ζητούσε να βαπτιστεί, στην αρχή αρνείται να τον βαπτίσει ισχυριζόμενος ότι ο ίδιος έχει ανάγκη να βαπτιστεί από Εκείνον. Ο Ιησούς όμως του εξήγησε ότι αυτό ήταν το θέλημα του Θεού και τον έπεισε να τον βαπτίσει.
Και τότε μπροστά στα έκπληκτα μάτια των θεατών διαδραματίστηκε μία μοναδική και μεγαλειώδης σκηνή, όταν με την μορφή ενός περιστεριού κατήλθε το Άγιο Πνεύμα και κάθισε επάνω στο βαπτιζόμενο Ιησού, ενώ συγχρόνως ακούστηκε από τον ουρανό η φωνή του Θεού η οποία έλεγε: “Ούτος εστίν ο Υιός μου ο αγαπητός, εν ω ευδόκησα”. Δηλαδή, “Αυτός είναι ο αγαπημένος μου Υιός, αυτός είναι ο εκλεκτός μου”.
Κατά τις ίδιες πηγές, από τότε και το Βάπτισμα των χριστιανών, δεν είναι “εν ύδατι”, όπως το βάπτισμα “μετανοίας” του Ιωάννη, αλλά “εν Πνεύματι Αγίω”. Ο Κύριος με το να βαπτιστεί αγίασε το νερό, το έκανε νερό αγιασμού και συμφιλίωσης με το Θεό. Έτσι η Βάπτιση του Κυρίου άνοιξε τη θύρα του Μυστηρίου του Βαπτίσματος.
Advertisment
Με την καθαρτική χάρη του αγίου Βαπτίσματος ο παλαιός αμαρτωλός άνθρωπος ανακαινίζεται και με την τήρηση των θείων εντολών γίνεται κληρονόμος της βασιλείας των ουρανών.
Αγιάζονται τα ύδατα
Ως κύριες τελετές των Θεοφανίων θεωρούνται ο Μέγας Αγιασμός, θρησκευτική τελετή που λαμβάνει χώρα εντός των Εκκλησιών, και ακολουθεί η Κατάδυση του Τιμίου Σταυρού.
Ο ιερέας ρίχνει τον Σταυρό στη θάλασσα ή στο ποτάμι (όπου δεν υπάρχουν, αγιάζονται δεξαμενές με νερό, όπως στην Αθήνα), κατά μίμηση της Βάπτισης του Θεανθρώπου. Οι νέοι πέφτουν για να τον πιάσουν, ενώ θεωρείται ευλογία για εκείνον που θα τον πιάσει και την οικογένειά του.
Στην Αττική, η επίσημη κατάδυση του Σταυρού ορίστηκε να γίνεται από τις αρχές του 1900 στον Πειραιά, ενώ παρόμοιες τελετές λαμβάνουν χώρα σε όλους τους νομούς της χώρας.
Το λάδι στη νηστεία των Θεοφανείων
Αυτή η ημέρα είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την πνευματική κάθαρση και τον αγιασμό, ενώ πολλοί πιστοί τηρούν νηστεία ως ένδειξη ευλάβειας και προετοιμασίας για τη μεγάλη εορτή.
Η νηστεία των Θεοφανείων ακολουθεί τους κανόνες της Εκκλησίας για πνευματική προετοιμασία. Οι πιστοί απέχουν από κρέας, γαλακτοκομικά προϊόντα και αυγά, ενώ πολλοί τηρούν αυστηρή νηστεία χωρίς λάδι την παραμονή των Θεοφανείων, στις 5 Ιανουαρίου.
Αυτή η νηστεία προσομοιάζει με εκείνη της παραμονής των Χριστουγέννων, τονίζοντας τη σπουδαιότητα της ημέρας που ακολουθεί.
Η αποχή από τις τροφές θεωρείται τρόπος εσωτερικού καθαρμού, ώστε οι πιστοί να βιώσουν πιο έντονα το μήνυμα της Θείας Φώτισης. Η νηστεία αυτή συνδέεται επίσης με την έννοια της μετάνοιας και της πνευματικής προετοιμασίας για τη λήψη του αγιασμού.
Ιδιαίτερη σημασία έχει η αποχή από το λάδι την παραμονή των Θεοφανείων. Η Εκκλησία θεωρεί την αποχή από το λάδι μια μορφή πιο αυστηρής νηστείας, η οποία εκφράζει βαθύτερη πνευματική ταπείνωση. Ωστόσο, υπάρχουν περιπτώσεις που επιτρέπεται η κατανάλωση λαδιού, ειδικά για άτομα με προβλήματα υγείας ή για όσους βρίσκονται σε ιδιαίτερες συνθήκες.
Την ημέρα των Θεοφανείων, μετά την τελετή του Μεγάλου Αγιασμού, οι πιστοί μπορούν να επιστρέψουν σε πιο κανονικές διατροφικές συνήθειες, καθώς η εορτή σηματοδοτεί τη λήξη της περιόδου νηστείας.
Η νηστεία των Θεοφανείων αποτελεί μια βαθιά πνευματική προετοιμασία για τον εορτασμό της Βάπτισης του Χριστού. Μέσα από την αποχή από το λάδι και άλλες τροφές, οι πιστοί επιδιώκουν να καθαρίσουν το σώμα και την ψυχή τους, προετοιμαζόμενοι να λάβουν τον αγιασμό. Η παράδοση αυτή αναδεικνύει τη σημασία της πίστης και της αφοσίωσης στην Ορθόδοξη παράδοση, ενώ υπενθυμίζει την αξία της πνευματικής εγρήγορσης σε σημαντικές εορτές.
