Το καλοκαίρι θεωρείται εποχή ελευθερίας, ανεμελιάς και κοινωνικότητας. Η δημόσια εικόνα – είτε μέσω διαφημίσεων είτε μέσω social media – προβάλλει το συλλογικό αφήγημα, ότι τώρα πρέπει να είμαστε χαρούμενοι, κοινωνικοί, «γεμάτοι ζωή». Όμως, αυτή η προσδοκία μπορεί να μετατραπεί σε παγίδα. Για αρκετούς ανθρώπους, οι καλοκαιρινοί μήνες συνοδεύονται από εσωστρέφεια, μελαγχολία και συναισθηματική αποσταθεροποίηση.
Η θερινή μελαγχολία αποτελεί φαινόμενο που προκύπτει από τη σύνθετη αλληλεπίδραση εσωτερικών και εξωτερικών παραγόντων. Σε προσωπικό επίπεδο, μπορεί να σχετίζεται με προηγούμενες εμπειρίες που αφήνουν συναισθηματικό αποτύπωμα, με τάσεις απομόνωσης ή με ευαλωτότητα σε αλλαγές ρυθμών και πλαισίων. Σε κοινωνικό επίπεδο, ο καλοκαιρινός κανόνας της διασκέδασης και της εξωστρέφειας μπορεί να λειτουργήσει πιεστικά, εντείνοντας αισθήματα ανεπάρκειας ή αποξένωσης. Ταυτόχρονα, βιολογικοί και κλιματικοί παράγοντες — όπως η έντονη ζέστη, οι διαταραχές ύπνου λόγω φωτός και οι αλλαγές στις ορμονικές εκκρίσεις — ενδέχεται να ενισχύουν αυτές τις διακυμάνσεις στη διάθεση.
Advertisment
Ψυχολογικές αιτίες που ανατρέπουν την “καλοκαιρινή λογική”
Ενώ ο περισσότερος κόσμος προσμένει το καλοκαίρι ως ανάπαυλα, για ορισμένους το καλοκαίρι καταργεί τον συναισθηματικό προσανατολισμό:
- Οι κοινωνικές προσδοκίες αυξάνονται. Το καλοκαίρι θεωρείται περίοδος όπου όλοι υποτίθεται ότι πρέπει να απολαμβάνουν τη ζωή στο έπακρο. Αν δεν νιώθεις αυτή την ευφορία ή δεν συμμετέχεις σε κοινωνικές δραστηριότητες, είναι εύκολο να νιώσεις ότι «κάτι πάει στραβά» με εσένα. Η εσωτερική απόκλιση από το εξωτερικό αφήγημα προκαλεί αίσθημα περιθωριοποίησης και μειωμένης αξίας.
- Η απομάκρυνση από ρουτίνες και σταθερές, όπως η εργασία ή οι σπουδές, αποσυντονίζει πολλούς ανθρώπους, καθώς χάνεται η καθημερινή δομή που προσφέρει αίσθημα σκοπού και συνέχειας. Αυτή η αιφνίδια ελευθερία, αντί να φέρνει χαλάρωση, μπορεί να προκαλέσει σύγχυση και να ενισχύσει συναισθήματα αδράνειας ή ανεπάρκειας, ιδιαίτερα σε όσους βασίζουν την ψυχική τους ισορροπία σε σταθερούς ρυθμούς και καθορισμένους στόχους.
- Η αντίθεση μεταξύ εσωτερικής διάθεσης και εξωτερικής ευφορίας εντείνει την εσωτερική ένταση. Όταν όλα γύρω φαίνονται φωτεινά, ζωντανά και θετικά, αλλά εσύ νιώθεις άδειος ή παγωμένος, είναι εύκολο να θεωρήσεις ότι φταις. Αυτό δημιουργεί ένα δεύτερο επίπεδο συναισθηματικής πίεσης. Δεν αρκεί που νιώθεις άσχημα, αρχίζεις να νιώθεις και ενοχές για το ότι νιώθεις άσχημα.
- Παλιές μνήμες και εμπειρίες που έχουν συνδεθεί με το καλοκαίρι – από απώλειες και χωρισμούς μέχρι δύσκολες οικογενειακές συγκεντρώσεις ή προσωπικές αποτυχίες – μπορούν να αναδυθούν ξανά όταν το περιβάλλον θυμίζει εκείνες τις περιόδους. Αυτή η συναισθηματική αναβίωση είναι συχνά ασυνείδητη, αλλά πολύ έντονη, καθώς το καλοκαίρι λειτουργεί σαν σκηνικό που ενεργοποιεί βαθύτερα τραύματα ή εκκρεμότητες.
Σύμφωνα με μελέτη του Πανεπιστημίου του Michigan, περίπου το 10% των ατόμων με εποχιακή συναισθηματική διαταραχή (SAD) εμφανίζουν επιδείνωση των συμπτωμάτων τους το καλοκαίρι – μια κατάσταση που συχνά περνά απαρατήρητη επειδή δεν “ταιριάζει” με την εποχική αφήγηση.
Πώς να αναγνωρίσεις τη θερινή μελαγχολία
Η θερινή μελαγχολία μπορεί να εκδηλωθεί με ποικίλα συμπτώματα:
Advertisment
- Έλλειψη ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που παλαιότερα ευχαριστούσαν.
- Δυσκολία συγκέντρωσης και ανάγκη απομόνωσης.
- Συναισθήματα κενού ή αποξένωσης, χωρίς εμφανή εξωτερική αιτία.
- Αυτοκριτική και συγκρίσεις με τους «ευτυχισμένους άλλους».
Το σημαντικό είναι να μην αγνοήσεις τα σημάδια, ούτε να τα ερμηνεύσεις ως «υπερβολική αντίδραση». Η διάθεση, όταν αποκλίνει διαρκώς από τις ανάγκες σου, μιλάει και αξίζει να την ακούσεις.
Εργαλεία παρατήρησης και παρέμβασης
Μερικά εργαλεία που μπορούν να λειτουργήσουν ουσιαστικά σε περιόδους συναισθηματικής αστάθειας είναι τα εξής:
- Χαρτογράφηση διάθεσης με αναφορές ερεθισμάτων
- Καταγράφεις όχι μόνο πώς νιώθεις καθημερινά, αλλά και ποιο ερέθισμα προηγήθηκε (συνομιλία, εικόνα, σκέψη). Αυτό βοηθά στον εντοπισμό μοτίβων και πυροδοτών.
- Αντί για απλό ημερολόγιο, σκέψου το ως “συναισθηματικό ημερολόγιο συμβάντων”.
- Δημιουργία “αντί-σεναρίων”
- Όταν εμφανίζεται μια σκέψη όπως «Δεν είμαι αρκετά κοινωνικός», γράψε δίπλα της ένα εναλλακτικό αφήγημα. Όχι θετικό απαραίτητα, αλλά πιο ρεαλιστικό και λειτουργικό: «Η κοινωνικότητα έχει μορφές, η δική μου είναι πιο εσωστρεφής αλλά όχι λιγότερο ουσιαστική».
- Χρήση μικρο-αγκυρών σταθερότητας
- Μπορεί να είναι μια μουσική λίστα, ένα συγκεκριμένο είδος τσαγιού, ή ένα επαναλαμβανόμενο περπάτημα σε συγκεκριμένο μονοπάτι. Αυτά λειτουργούν ως “ψυχικοί φάροι”, μικρές αγκυρώσεις καθημερινής σταθερότητας όταν όλα μοιάζουν μεταβλητά.
- Αντικατάσταση στόχων με ρυθμούς
- Αντί για «θα βγω 5 φορές την εβδομάδα», θέσε ρυθμούς: «Θα δίνω μια ευκαιρία καθημερινά να συνδεθώ με κάποιον – έστω κι αν είναι να στείλω ένα μήνυμα».
Εξωτερίκευση μέσα από δημιουργική αναδιοργάνωση
Η εσωτερική πίεση συχνά διαλύεται όταν αποκτήσει μορφή:
- Αυτοβιογραφική ανακατασκευή: Φτιάξε ένα ψευδο-χρονολόγιο με 10 καλοκαιρινές στιγμές του παρελθόντος (θετικές και αρνητικές). Επανεξέτασέ τες με τα σημερινά σου μάτια. Είναι μια ήπια μορφή θεραπευτικής αφήγησης.
- Καθημερινές αναλογίες: Κάθε μέρα, βρες κάτι στο περιβάλλον σου που αντιπροσωπεύει πώς νιώθεις. Ένα σύννεφο, ένα χρώμα, μια εικόνα. Κάνε το φωτογραφία ή λέξη. Με τον καιρό, θα έχεις ένα ιδιότυπο ημερολόγιο της διάθεσής σου μέσα από την καθημερινότητα.
- Μικρές πράξεις φροντίδας προς τρίτους: Η συναισθηματική ανατροφοδότηση από μικρές χειρονομίες (ένα μήνυμα, ένα δώρο χωρίς λόγο, ένα «σε σκέφτομαι») σε επανασυνδέει με τον κόσμο χωρίς να απαιτεί κοινωνική εξάντληση.
- Επαφή με τη φύση με όρους παρατήρησης: Όχι δραστηριότητα, αλλά αλληλεπίδραση. Κάτσε για 15 λεπτά δίπλα σε ένα δέντρο ή νερό και καταγραφήσε τι παρατηρείς: χρώματα, ήχοι, κινήσεις. Αυτή η ήπια προσοχή λειτουργεί απορρυθμιστικά στο άγχος.
Δεν είσαι ο μόνος που δεν χαίρεται
Η θερινή μελαγχολία δεν είναι ανωμαλία, αλλά ένδειξη ότι κάτι μέσα σου χρειάζεται χώρο. Αντί να την κρύβεις πίσω από εξαναγκασμένα χαμόγελα ή να την παλεύεις μόνος, μπορείς να της δώσεις ρόλο, να γίνει αφορμή επαναξιολόγησης, σύνδεσης και πιο ρεαλιστικής ζωής.
Αναγνώρισε ότι δεν είσαι ο μόνος. Υπάρχουν χιλιάδες άνθρωποι που νιώθουν την ίδια αποσύνδεση κάτω από τον ίδιο καλοκαιρινό ήλιο. Η εξωστρέφεια και η απόλαυση δεν είναι καθολικές απαιτήσεις — είναι επιλογές που ο καθένας τις κάνει ή δεν τις κάνει, ανάλογα με τη φάση ζωής και τις συναισθηματικές του ανάγκες.
Αν αισθάνεσαι ότι «κάτι δεν πάει καλά», μην βιαστείς να αυτοκριθείς. Σκέψου, τι σου λείπει; Πού νιώθεις ότι δεν έχεις φωνή; Τι θα μπορούσε να σου δώσει έστω λίγη ανακούφιση, ακόμη κι αν αυτό είναι ένα απλό περπάτημα ή μια σιωπηλή βραδιά χωρίς κοινωνικές απαιτήσεις;
Η ψυχική υγεία δεν παίρνει διακοπές και αυτό δεν είναι τραγωδία. Είναι μια υπενθύμιση ότι ο εσωτερικός κόσμος έχει τους δικούς του ρυθμούς και δεν συγχρονίζεται πάντα με το ημερολόγιο. Αντί να παλεύεις για να “πιάσεις” τη διάθεση των άλλων, μπορείς να σεβαστείς τη δική σου.
Πηγές:
- Rosenthal, N.E. (1984). Seasonal Affective Disorder and Phototherapy. American Journal of Psychiatry.
- American Psychological Association (APA), 2022. Managing expectations in summer mood disorders.
- Michigan Medicine (2023). Summer SAD: When sunshine doesn’t bring happiness.
- Journal of Affective Disorders (2021). Seasonal patterns of mood disturbances: An underreported summer variant.
- Harvard Health Publishing (2022). What to do when summer doesn’t feel like a vacation.
