Φόρτωση Text-to-Speech…
Η σαρωτική νίκη του Τουφάν Ερχιουρμάν την περασμένη Κυριακή στα Κατεχόμενα εξέπληξε ακόμη και τους πιο αισιόδοξους υποστηρικτές του. Ο μετριοπαθής πολιτικός αναλαμβάνει από τη Δευτέρα τα καθήκοντά του ως νέος Τουρκοκύπριος ηγέτης και οι προσδοκίες είναι πολλές.
Χιλιάδες Τουρκοκύπριοι βγήκαν στους δρόμους της βόρειας Λευκωσίας να πανηγυρίσουν υπό τους ήχους, όχι τυχαία, του παραδοσιακού κυπριακού τραγουδιού «Τηλλυρκώτισσα», με τους ακαταλαβίστικους συνθηματικούς στίχους, τα κορακίστικα που χρησιμοποιούσαν την περίοδο της Τουρκοκρατίας για να μην καταλαβαίνουν οι Τούρκοι.
Η νίκη του αποτέλεσε ακόμη μία σαφή υπενθύμιση του κοσμικού χαρακτήρα της τουρκοκυπριακής κοινότητας, της επιθυμίας τους να μην είναι πλήρως εξαρτώμενοι από την Αγκυρα, αλλά και της δέσμευσης για μια ομοσπονδιακή λύση. Ομως πολιτικοί αναλυτές υπογραμμίζουν ότι δύσκολα θα μπορούσε να εκλεγεί κάποιος κόντρα στις επιθυμίες της Αγκυρας και τονίζουν πως σίγουρα ο Ερχιουρμάν δεν πρόκειται να έρθει σε ρήξη με την Τουρκία.
Ανατομία μιας έκπληξης
Για την Αγκυρα, η επανεκλογή του εκλεκτού της Ερσίν Τατάρ θα ήταν σίγουρα πιο εύκολη επιλογή, όπως περιγράφει ο Σέρτακ Σόναν, Τουρκοκύπριος καθηγητής Πολιτικών Επιστημών. Ο Τατάρ θα ακολουθούσε χωρίς να δημιουργεί προβλήματα. Η Αγκυρα έδειξε άλλωστε την προτίμησή της, καθώς παρήλασαν από τα Κατεχόμενα για να τον στηρίξουν στελέχη του κόμματος του Ερντογάν AKP και ο διάσημος πρώην ποδοσφαιριστής Μεσούτ Οζίλ. «Η διαφορά όμως σε σχέση με το 2020 ήταν ότι δεν πίεσαν τόσο πολύ. Τότε το ένιωθες, όλοι είχαν κινητοποιηθεί, διανέμονταν χρήματα, ενώ προς το τέλος της εκστρατείας είχε δημιουργηθεί ο φόβος ότι αν χάσει ο Τατάρ θα υπάρχουν προβλήματα για τους Τουρκοκυπρίους, η Τουρκία θα κόψει τη χρηματοδότηση».
Ακόμη, επισημαίνει ο Σόναν, ο Τατάρ στο τέλος της θητείας του δεν είχε κάτι θετικό να επιδείξει. Η οικονομία πηγαίνει άσχημα, τα κόμματα που τον στηρίζουν έχουν κατηγορηθεί για εκτεταμένη διαφθορά, ενώ και το μεγάλο εγχείρημά του, το άνοιγμα των Βαρωσίων, έχει «παγώσει», καθώς οι πρώτοι κατασκευαστές και επενδυτές έχουν καταδικαστεί για σφετερισμό περιουσιών, κάποιοι βρίσκονται ήδη στη φυλακή, άλλοι δεν μπορούν πλέον να ταξιδέψουν πουθενά, πλην Τουρκίας και Κατεχομένων, καθώς εκκρεμούν εντάλματα της Interpol.
«Το κύμα υπέρ του Ερχιουρμάν, αλλά κυρίως κατά του Τατάρ, ήταν πλέον μεγάλο», αναφέρει ο Χάρης Τζήμητρας, καθηγητής Διεθνούς Δικαίου, διευθυντής Κυπριακού Κέντρου Ερευνητικού Ινστιτούτου του Οσλο για την Ειρήνη (PRIO). «Ο απερχόμενος Τουρκοκύπριος ηγέτης είχε αποδομηθεί πολύ και στην Αγκυρα, που δεν ενίστατο ή και προετοίμαζε ενεργά τον Ερχιουρμάν τον τελευταίο ενάμιση χρόνο. Αυτό φαίνεται από τη μεταβολή του ιδίου που έφυγε από τις δικές του άκαμπτες θέσεις του παρελθόντος».
Στις πρώτες δηλώσεις μετά τη νίκη του, άλλωστε, ο ίδιος επισήμανε ότι θα έχει αγαστή συνεργασία με την Τουρκία και ειδικά στην εξωτερική πολιτική θα υπάρχει απόλυτη σύμπνοια, ενώ θύμισε ότι είχε διατελέσει «πρωθυπουργός» στα Κατεχόμενα και είχε αγαστή σχέση με τον πρόεδρο Ερντογάν, και το ίδιο θα συμβεί και τώρα.
Το τέλος του παιχνιδιού;
Εκτός από τον νέο αέρα που δίνει στις συνομιλίες η εκλογή του Ερχιουρμάν, οι συνθήκες στην περιοχή έχουν αλλάξει και η συγκυρία είναι πιο ευνοϊκή, σύμφωνα με τον Σόναν. Οπως υπενθυμίζει, έως το 2017 η Τουρκία ήταν υπέρ μιας ομοσπονδιακής λύσης. Στη συνέχεια, μετά και το επιτυχημένο πραξικόπημα, αλλά και την κατάρρευση των συνομιλιών για το Κυπριακό στο Κραν Μοντανά, η εξωτερική πολιτική της έγινε πιο επιθετική, ήρθε σε σύγκρουση γενικώς με τη Δύση, όχι με την Κύπρο.
Θετική συγκυρία
«Είμαι αισιόδοξος για επανεκκίνηση των συνομιλιών. Υπάρχει ένα θετικό χρονικό πλαίσιο, όπως και στην περίοδο του σχεδίου Ανάν. Τότε η ένταξη στην Ε.Ε. ήταν καταλύτης, τώρα θα μπορούσε να είναι η περιφερειακή συνεργασία».
Σέρτακ Σόναν
Καθηγητής Πολιτικών Επιστημών
Πλέον, σημειώνει, οι συνθήκες έχουν αλλάξει, η Αγκυρα έχει αρχίσει να επιλύει τα προβλήματα με τους γείτονές της, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, αναπτύσσει τις σχέσεις της με την Ε.Ε. και τις ΗΠΑ, ενώ υπάρχει συζήτηση για διάσκεψη για την Ανατολική Μεσόγειο. «Ολα αυτά με κάνουν να είμαι αισιόδοξος για επανεκκίνηση των συνομιλιών. Υπάρχει λοιπόν ένα θετικό χρονικό πλαίσιο, όπως και στην περίοδο του σχεδίου Ανάν. Τότε η ένταξη στην Ε.Ε. ήταν καταλύτης, τώρα θα μπορούσε να είναι η περιφερειακή συνεργασία».
«Το μόνο κομμάτι που λείπει γι’ αυτό είναι η Κύπρος. Είναι προς το συμφέρον της Τουρκίας, που μπορεί να πει “ήμασταν υπέρ της λύσης των δύο κρατών. Αλλά οι Τουρκοκύπριοι ψήφισαν αυτόν, οπότε θα το σεβαστούμε και θα κάνουμε μια τελευταία προσπάθεια”. Η ανησυχία μου τώρα είναι ότι, για πρώτη φορά, νομίζω ότι οδεύουμε προς το τέλος του παιχνιδιού. Αυτή τη φορά, πιθανώς θα είναι η τελευταία».
Ο Τζήμητρας σημειώνει ότι η εκλογή Ερχιουρμάν δίνει νέο αέρα και δυναμική στις συνομιλίες, είναι όμως πιο απαισιόδοξος όσον αφορά το αποτέλεσμα. «Ο Ερχιουρμάν είναι ένας μετριοπαθής άνθρωπος και θα είναι ένας καλός εκπρόσωπος των Τουρκοκυπρίων στο εξωτερικό, όμως δεν πιστεύω ότι θα αλλάξει κάτι ουσιαστικά. Ισως υπάρξει πρόοδος σε ζητήματα που δεν άπτονται άμεσα της λύσης του Κυπριακού, όπως για παράδειγμα οι υπηκοότητες σε παιδιά μεικτών γάμων ή τα περιουσιακά τους».
Οσον αφορά τα δύο κράτη ο Τζήμητρας υπενθυμίζει πως η Αγκυρα «έχει ήδη πει ότι τα δύο κράτη είναι θέμα ερμηνείας: θα μπορούσαμε να εννοούμε δύο συνιστώντα κρατίδια, δύο λαούς που θα κρατήσουν έναν υψηλό βαθμό αυτοδυναμίας κ.λπ. Πάντως είναι σχεδόν βέβαιον ότι δεν θα υπάρξει διαφορά μεταξύ Αγκυρας και κατεχόμενης Λευκωσίας».
Οι όροι επανεκκίνησης
Ο νέος ηγέτης των Τουρκοκυπρίων ξεκαθάρισε με τις πρώτες δηλώσεις του ότι δεν έχει στόχο να έρθει σε ρήξη με την Τουρκία. Εχει όμως ταχθεί επανειλημμένως κατά της λύσης «δύο κρατών» και έχει υπογραμμίσει ότι μια συνολική λύση μπορεί να επιτευχθεί μόνο στο πλαίσιο των αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Πώς μπορούν, λοιπόν, να συνδυαστούν αυτά τα δύο;
Γιατί λέει «όχι» στα δύο κράτη
«Ο Ερχιουρμάν θέλει να γίνει κατανοητό ότι με ένα μοντέλο λύσης δύο κρατών, η
Τουρκία παραιτείται από τα δικαιώματα των Τουρκοκυπρίων».
Φικρί Τορός
Γραμματέας για θέματα εξωτερικής πολιτικής του Ρεπουμπλικανικού Τουρκικού
Κόμματος (CTP) της «ΤΔΒΚ
Ο Φικρί Τορός, γραμματέας για θέματα εξωτερικής πολιτικής του CTP, «βουλευτής» και ένας εκ των πιθανών ονομάτων για να ηγηθεί στις διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό, εξηγεί στην «Κ» ποιο είναι το σχέδιο του νέου ηγέτη των Τουρκοκυπρίων. H πολιτική του Ερχιουμάν βασίζεται στις σχετικές αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, καθώς χωρίς ομοσπονδία οι Τουρκοκύπριοι δεν θα είναι σε θέση να διεκδικήσουν δικαιώματα επί του εδάφους, των περιουσιών και των ενεργειακών πόρων. Ακόμη δεν θα είναι πια Ευρωπαίοι υπήκοοι, κάτι που κανένας Τουρκοκύπριος δεν είναι διατεθειμένος να αποδεχθεί.
«Για να διασφαλισθούν αυτά τα προνόμια, η μόνη λύση είναι μια ομοσπονδιακή διευθέτηση, άλλωστε αποτελεί μέρος του διεθνούς δικαίου», επισήμανε o Τορός. «Ο Ερχιουρμάν θέλει να γίνει κατανοητό ότι με ένα μοντέλο λύσης δύο κρατών η Τουρκία παραιτείται από τα δικαιώματα των Τουρκοκυπρίων».
«Με το πρόσφατο ειρηνευτικό σχέδιο που υπεγράφη στο Σαρμ ελ Σέιχ της Αιγύπτου την περασμένη εβδομάδα, οι γεωπολιτικές σχέσεις στην Ανατολική Μεσόγειο και στη Μέση Ανατολή θα αναδιαμορφωθούν. Η Κύπρος είναι ο πυρήνας της Ανατολικής Μεσογείου και το ειρηνευτικό σχέδιο δεν μπορεί να εφαρμοστεί πλήρως χωρίς την ομαλοποίηση των σχέσεων μεταξύ Τουρκίας και Κύπρου», αναφέρει ο Τορός, υπογραμμίζοντας και αυτός τη θετική συγκυρία.
Ο Ερχιουρμάν έχει καταρτίσει τέσσερις προϋποθέσεις για επανέναρξη των συνομιλιών που θα σταλούν στον ΟΗΕ και στην κυβέρνηση της Δημοκρατίας της Κύπρου: «Πρώτον, επανεκκίνηση των συνομιλιών από εκεί όπου διακόπηκαν με πλήρη δέσμευση στις συγκλίσεις που είχαν προκύψει στο Κραν Μοντανά το 2017. Δεύτερον, αποδοχή της πολιτικής ισότητας όπως ορίζεται στα σχετικά ψηφίσματα. Τρίτον, αποδοχή των μεθόδων του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ, οι οποίες θέτουν συγκεκριμένο χρονικό πλαίσιο. Και τέταρτον, εάν η ελληνοκυπριακή πλευρά αποχωρήσει από τις διαπραγματεύσεις ή η ελληνοκυπριακή κοινότητα απορρίψει μια συμφωνία συμβιβασμού, τότε δεν θα υπάρξει επιστροφή στο status quo και οι Τουρκοκύπριοι δεν θα πρέπει πλέον να υφίστανται κυρώσεις και να απομονώνονται από τη διεθνή κοινότητα».
Ο Σόναν σημειώνει πως η τέταρτη προϋπόθεση είναι δύσκολο να γίνει αποδεκτή, όμως «ήταν απαραίτητο για να πείσει το εκλογικό σώμα καθώς και την Τουρκία ότι δεν είναι ένας άνευ όρων ειρηνιστής ή φεντεραλιστής».
Η διαδρομή του 55χρονου καθηγητή
Γεννημένος στη διχοτομημένη Λευκωσία το 1970, ο νέος Τουρκοκύπριος ηγέτης περιγράφεται ως μια ιδιαίτερα χαρισματική και μη διχαστική προσωπικότητα, σε αντίθεση με τον προκάτοχό του. Είναι ενσωματωμένος στο τουρκικό σύστημα. Σπούδασε Νομικά στο Πανεπιστήμιο της Aγκυρας και στη συνέχεια απέκτησε μεταπτυχιακό και διδακτορικό τίτλο από το ίδιο πανεπιστήμιο. Δίδαξε Δημόσιο Δίκαιο σε διάφορα πανεπιστήμια της Τουρκίας και στη συνέχεια εργάστηκε στο τουρκικό υπουργείο Δικαιοσύνης.
Μεταξύ 2008 και 2010 ηγήθηκε των διαπραγματεύσεων για την επίλυση του Κυπριακού, όταν πρόεδρος των Τουρκοκυπρίων ήταν ο Μεχμέτ Αλί Ταλάτ, ενώ εργάστηκε για τη δημιουργία της «Επιτροπής Αποζημιώσεων» για τους Ελληνοκυπρίους.
Εξελέγη «βουλευτής» στις εκλογές στην «ΤΔΒΚ» το 2013 με το Ρεπουμπλικανικό Τουρκικό Κόμμα (CTP). Η μεγάλη ήττα του, που τον έφερε κοντά στην αποχώρηση από την πολιτική, ήταν όταν εργάστηκε για την κατάρτιση ενός νέου «συντάγματος», το οποίο ψηφίστηκε ομόφωνα στο «κοινοβούλιο», αλλά απορρίφθηκε σε δημοψήφισμα. Στη συνέχεια, το 2016 εξελέγη αρχηγός του κόμματος, θέση από την οποία παραιτήθηκε μόλις αυτή την εβδομάδα, μετά την εκλογή του.
Είχε διοριστεί «πρωθυπουργός» της μη αναγνωρισμένης διεθνώς «Βόρειας Κύπρου» τον Ιανουάριο του 2018. Οταν ανακοίνωσε την υποψηφιότητά του, ο «δήμαρχος» της κατεχόμενης Λευκωσίας Μεχμέτ Χαρμαντζί, που ηγείται του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος, παραμέρισε και του έδωσε τη στήριξή του. Τον στήριξαν ακόμη ανεξάρτητοι βουλευτές και οι γιοι πρώην Τουρκοκύπριων ηγετών, των Ραούφ Ντενκτάς και Φαζίλ Κιουτσούκ.
«Κανένας αντίπαλος δεν βρισκόταν στα αριστερά του, επιτρέποντάς του να προσπαθήσει να προσελκύσει ανθρώπους από το κέντρο και τα δεξιά υποβαθμίζοντας το θέμα της ομοσπονδίας», αναφέρει ο Σέρτακ Σόναν. «Του ασκήθηκε κριτική γιατί δεν αναφερόταν περισσότερο στο ζήτημα της λύσης σε ομοσπονδιακή βάση ή στην τουρκική εμπλοκή. Δεν απάντησε σε αυτήν. Η εκστρατεία του βασίστηκε στο να συναντάει ανθρώπους παντού στη βόρεια Κύπρο και να πείθει τους Τουρκοκυπρίους ότι μπορεί να ομαλοποιήσει τις σχέσεις με την Τουρκία».
