Μπροστά σε ένα «δίλημμα που μπορεί να αποδειχθεί αμείλικτο» βρίσκεται το Ιράν περίπου ένα 24ωρο μετά την επίθεση που εξαπέλυσαν οι ΗΠΑ στις τρεις πυρηνικές εγκαταστάσεις της χώρας.
Οπως ανέφερε ο Κωνσταντίνος Φίλης, μιλώντας στην «Κ», η Τεχεράνη βρίσκεται μπροστά σε ένα αδιέξοδο, έχοντας στη διάθεσή της ελάχιστες επιλογές. «Δεν μπορεί να μη δώσει κάποια απάντηση που θα είναι πειστική. Και θα πρέπει να είναι πειστική για λόγους γοήτρου, εθνικής αξιοπρέπειας και ανάτασης του ηθικού. Η απάντηση αυτή ωστόσο θα προκαλέσει μία αντίδραση από πλευράς Αμερικανών, η οποία θα είναι σφοδρή. Αυτό θέλει να το αποφύγει», τόνισε ο διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων (IGA), καθηγητής του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος. Αλλωστε, όπως επισήμανε, οι απαντήσεις του Ιράν στο Ισραήλ μέσα στο 2024 ήταν «ήπιες» ακριβώς επειδή δεν ήθελε να προχωρήσει σε περαιτέρω κλιμάκωση, και αυτό παρότι υπέστη σοβαρές ήττες, όπως η δολοφονία του Ισμαήλ Χανίγια, πολιτικού ηγέτη της Χαμάς στην Τεχεράνη.
«Μάχη επιβίωσης»
Οι Ισραηλινοί και οι Αμερικανοί επενδύουν ακριβώς σε αυτήν την αδυναμία και το αδιέξοδο της Τεχεράνης προσδοκώντας να προσέλθει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και να συνθηκολογήσει. Τι σημαίνει συνθηκολόγηση; «Σημαίνει να αποδεχθεί μηδενικό εμπλουτισμό ουρανίου. Αλλά εγώ αυτό πιστεύω ότι δεν μπορεί να συμβεί στην παρούσα φάση. Το καθεστώς αυτή τη στιγμή δίνει μια μάχη επιβίωσης, όχι τόσο στο εσωτερικό, αλλά στο εξωτερικό, η οποία όμως μπορεί να εξελιχθεί σε μεταγενέστερο χρόνο, και σε μάχη εντός της χώρας. Το θεοκρατικό καθεστώς έχει μπει σε survival mode, για δεύτερη φορά μετά τον πόλεμο με το Ιράκ».
Ο παράγοντας Κίνα – Ρωσία
Στον απόηχο της συνάντησης του Ιρανού υπουργού Εξωτερικών, Αμπάς Αραγτσί, με τον Ρώσο πρόεδρο, ρωτήσαμε τον Κωνσταντίνο Φίλη εάν η Ρωσία και η Κίνα μπορούν να μεταβάλουν τη δυναμική που περιέγραψε παραπάνω. Οπως εξήγησε, το Ιράν είναι σημαντική δύναμη για την Κίνα καθώς αποτελεί τον βασικό της προμηθευτή ενέργειας ενώ έχει και ισχυρή επενδυτική παρουσία εντός της χώρας. Την ίδια ώρα συνιστά στρατηγικό εταίρο της Ρωσίας, την οποία προμηθεύει με drones που χρησιμοποιεί στον πόλεμο με την Ουκρανία. Συγκεκριμένα για τη Ρωσία διευκρίνισε ότι μετά την πτώση του καθεστώτος Ασαντ, τα ερείσματά της στη Μέση Ανατολή έχουν μειωθεί δραστικά.
«Το να χάσει το Ιράν θα είναι σίγουρα μια στρατηγικού χαρακτήρα ήττα για τη Ρωσία αλλά και πολύ προβληματικό για την Κίνα, διότι θα φανεί ότι αυτές οι δύο χώρες που είναι αναθεωρητικές -περισσότερο ή λιγότερο- δεν μπορούν να υπερασπιστούν βασικούς τους συμμάχους». Ωστόσο, αυτά που μπορούν να κάνουν δεν είναι πολλά. Σύμφωνα με τον ίδιο, οι δύο χώρες θα μπορούσαν να αναλάβουν κάποια πρωτοβουλία εκτόνωσης, ειδικά αν λάβουμε υπόψη τη σχέση του Τραμπ με τον Πούτιν αλλά και το ότι οι Αμερικανοί φέρονται να έχουν ζητήσει από τους Κινέζους να πείσουν το Ιράν να μην κλείσει τα Στενά του Ορμούζ. Μπορεί όμως η βοήθεια των δύο κρατών να μεταφραστεί και επιχειρησιακά, με την προσφορά όπλων; «Δεν πιστεύω ότι πρόκειται να συμβεί κάτι τέτοιο. Αν όμως δουν ότι το καθεστώς φτάνει σε έναν τέτοιο βαθμό κλονισμού που κινδυνεύει να ανατραπεί, εκεί μπορεί να κάνουν παρεμβάσεις οι οποίες θα αφορούν κυρίως το εσωτερικό του Ιράν και όχι τόσο το εξωτερικό».
Πώς θα κινηθεί το Ισραήλ;
Ενας ακόμα παράγοντας που θα διαμορφώσει τις εξελίξεις είναι η στάση που θα τηρήσει το ίδιο το Ισραήλ στον πόλεμο. Θα συνεχίσει τις επιθέσεις κατά του Ιράν; Κατά τον Κωνσταντίνο Φίλη η απάντηση είναι ξεκάθαρη: «Οι Ισραηλινοί βλέπουν την παρούσα κατάσταση ως μοναδική, ιστορική ευκαιρία να ξεριζώσουν μία και καλή τη ρίζα του κακού, που γι’ αυτούς είναι το Ιράν. Αυτή τους η πεποίθηση όμως είναι λίγο αποπροσανατολιστική, γιατί τυφλώνονται και βλέπουν μόνο τις στρατιωτικές τους νίκες, οι οποίες είναι τεράστιες. Στη Γάζα όμως που την έχουν ισοπεδώσει, δεν έχουν κερδίσει την ειρήνη και δεν έχουν κερδίσει την ασφάλειά τους. Γιατί η Γάζα είναι μία πηγή αυτή τη στιγμή πολύ μεγάλων προβλημάτων για το Ισραήλ, πολύ περισσότερο προϊόντος του χρόνου». Αντίστοιχα στην περίπτωση του Ιράν, το Ισραήλ αποπροσανατολίζεται πιστεύοντας ότι μπορεί να εξουδετερώσει το πυρηνικό πρόγραμμα μια και καλή. «Ακόμα και αν καταστραφούν όλοι οι πυρηνικοί αντιδραστήρες, αυτό δεν εξασφαλίζει ότι το Ιράν σε κάποια χρόνια δεν θα αναπτύξει εκ νέου με κάποιο τρόπο πυρηνικό πρόγραμμα, παρά το γεγονός ότι προφανώς θα χάσει το μομέντουμ και θα χρειαστεί χρόνο».
Μάλιστα, όπως διευκρίνισε, ενδέχεται να γίνει το ακριβώς αντίθετο δεδομένου ότι μετά την επίθεση Ισραήλ και ΗΠΑ, το Ιράν χάνει την εμπιστοσύνη του στη Δύση και βλέπει παραδείγματα άλλων χωρών που ανέπτυξαν πυρηνικά προγράμματα. «Η Βόρεια Κορέα κατάφερε και ανέπτυξε πυρηνικό πρόγραμμα και παρά το γεγονός ότι είναι χώρα παρίας, αυτή τη στιγμή δεν την κουνάει κανείς και δεν ασχολείται κανείς μαζί της. Αυτό για τους Ιρανούς σημαίνει ότι μόνον αν ήταν πυρηνική δύναμη σήμερα θα μπορούσαν να έχουν αποτρέψει ό,τι συνέβη από το Ισραήλ και από τις Ηνωμένες Πολιτείες».
Ολα τα παραπάνω διαμορφώνουν, όπως υπογράμμισε ο αναλυτής, μια πραγματικά οριακή και δίχως προηγούμενο συνθήκη. «Δεν έχουμε ξαναβρεθεί σε μια τέτοια στιγμή».
