Στάση αναμονής τηρείται από την τουρκική πλευρά μετά το αίτημα της Αθήνας να τεθεί στην Αγκυρα η άρση του casus belli ως όρος για τη συμμετοχή της στα ευρωπαϊκά αμυντικά προγράμματα (SAFE). Τούρκοι αξιωματούχοι εκφράζουν επιφυλάξεις και σημειώνουν πως αυτή τη στιγμή υπάρχει μια συγκεκριμένη ισορροπία στο Αιγαίο και οποιαδήποτε μεταβολή της εμπεριέχει ρίσκο.
Σύμφωνα με πληροφορίες, δεν υπήρξε –και μέχρι στιγμής δεν υπάρχει– κάποια συνεννόηση μεταξύ των διπλωματών των δύο χωρών για το συγκεκριμένο ζήτημα, χωρίς ωστόσο να μπορεί να αποκλειστεί μια προσυνεννόηση σε πολιτικό επίπεδο. Πάντως, εκφράζεται η άποψη ότι κάποιοι ενδέχεται να θεωρούν πως το casus belli ίσως έχει χάσει το νόημά του, ενώ άλλοι το εκλαμβάνουν ως δυνητική πηγή κινδύνων.
Ο πρώην πρέσβης της Τουρκίας Χασάν Γκιογκούς, ο οποίος έχει εκπροσωπήσει τη χώρα του και στην Αθήνα, ανέφερε: «Ο λόγος που ο Κυριάκος Μητσοτάκης επανέφερε το θέμα του casus belli είναι το “παζάρι”. Ομως, πρέπει να τονίσουμε ότι δεν είναι η Τουρκία αυτή που διεκδικεί τη συμβολή στην ευρωπαϊκή άμυνα – είναι η Ευρώπη που έχει ανάγκη την Τουρκία. Στην πραγματικότητα, η Τουρκία είναι αυτή που θα έπρεπε να θέτει όρους στην Ε.Ε. και όχι η Ελλάδα».
Ο κ. Γκιογκούς διετέλεσε μόνιμος αντιπρόσωπος της Τουρκίας στο Γραφείο του ΟΗΕ στη Γενεύη, πρέσβης στο Λονδίνο και μόνιμος αντιπρόσωπος της Τουρκίας στον ΟΑΣΕ. Το 2002 διορίστηκε πρέσβης στην Ινδία και εκπροσώπησε επίσης την Τουρκία στην Ελλάδα, στην Αυστρία και στην Πορτογαλία.
«Η Ε.Ε. μάς έχει ανάγκη» – «Δεν είναι η Τουρκία που διεκδικεί τη συμβολή της στην ευρωπαϊκή άμυνα – η Ευρώπη έχει ανάγκη την Τουρκία. Η Τουρκία θα έπρεπε να θέτει όρους στην Ε.Ε.». Χασάν Γκιογκούς
«Το θέμα του casus belli σχετίζεται με τα χωρικά ύδατα και την επέκτασή τους στα 12 μίλια. Πρόκειται για έναν αποτρεπτικό παράγοντα, ώστε να μην κάνει η Ελλάδα αυτό το βήμα. Δεν μπορεί να αρθεί αιφνιδίως. Αν επιλυθούν κάποια προβλήματα στο Αιγαίο, τότε μπορεί να αρθεί. Τα προβλήματα είναι αλληλένδετα. Η ελληνική πλευρά δημόσια δεν το παραδέχεται και λέει πως η μόνη μας διαφορά είναι η υφαλοκρηπίδα. Ομως, για να επιλυθεί αυτό, πρέπει πρώτα να διευθετηθεί το ζήτημα των χωρικών υδάτων και του εναέριου χώρου».
Ο κ. Γκιογκούς υποστηρίζει πως η προσπάθεια της Ελλάδας να εμποδίσει τη συμμετοχή της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας στα προγράμματα με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση είναι ενάντια στους όρους της Διακήρυξης των Αθηνών. «Η Διακήρυξη προβλέπει πως οι δύο πλευρές θα αποφεύγουν ενέργειες που ενοχλούν η μία την άλλη. Δηλαδή, υπάρχει η θετική ατζέντα – και αυτή η ενέργεια δεν της αρμόζει».
Ο πρόεδρος του τμήματος Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Γαλατασαράι, καθηγητής Ενίς Τούλτσα, αναφέρει: «Τα ζητήματα του Αιγαίου, συμπεριλαμβανομένου του casus belli, θα πρέπει να προσεγγιστούν μέσα από το πνεύμα του εγγράφου Ντεμιρέλ – Σημίτη του 1997 (συμφωνία της Μαδρίτης). Για την άρση του casus belli απαιτείται και η κατάργηση της απόφασης του ελληνικού κοινοβουλίου της 1ης Ιουνίου 1995. Δεδομένου ότι το Αιγαίο είναι ημίκλειστη θάλασσα και τα ελληνικά νησιά βρίσκονται κοντά στην Ανατολία, πρέπει να εφαρμοστεί το άρθρο 300 της σύμβασης του 1982 για το Δίκαιο της Θάλασσας. Αυτό συνιστά τη βάση της δικαιοσύνης».
Ο ίδιος τονίζει: «Τα νησιά που αναφέρονται στις Συνθήκες Λωζάννης και Παρισίων είναι ελληνικά. Κανείς δεν το αμφισβητεί στην Τουρκία. Ωστόσο, λόγω της γεωγραφικής τους θέσης, το όριο των έξι ναυτικών μιλίων στα χωρικά ύδατα είναι ζωτικής σημασίας για την Τουρκία».
Δέσμευση για ειρήνη – Το 6ο σημείο της συμφωνίας της Μαδρίτης του 1997 «έχει ήδη “μαλακώσει” το casus belli, αφού προβλέπει
τη δέσμευση για ειρηνική επίλυση διαφορών». Ενίς Τούλτσα
Αναφέρει επίσης πως το 6ο σημείο της συμφωνίας της Μαδρίτης του 1997 «έχει ήδη “μαλακώσει” το casus belli, αφού προβλέπει τη δέσμευση για ειρηνική επίλυση διαφορών, με αμοιβαία συναίνεση και χωρίς τη χρήση ή την απειλή βίας».
Το τετ α τετ με Ερντογάν
Αξιωματούχοι και αναλυτές στην Τουρκία θεωρούν θετική εξέλιξη την προγραμματιζόμενη επίσκεψη του Κυριάκου Μητσοτάκη στην Αγκυρα και τη συνάντησή του με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, στο πλαίσιο της συνεδρίασης του Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεργασίας των δύο χωρών. Οι ημερομηνίες που εξετάζονται είναι τα τέλη Ιουνίου ή τα μέσα Ιουλίου.
Αξιόπιστες πηγές αναφέρουν ότι η ημερομηνία θα καθοριστεί, όχι μόνο βάσει των προγραμμάτων των δύο ηγετών, αλλά και ανάλογα με την απαιτούμενη προετοιμασία για τη συζήτηση διμερών ζητημάτων, όπως το casus belli, η πόντιση ηλεκτρικού καλωδίου στην Ανατολική Μεσόγειο, τα θαλάσσια πάρκα στο Αιγαίο, οι χάρτες θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού και άλλα κρίσιμα ζητήματα των ελληνοτουρκικών σχέσεων.
