Σε κρίσιμο σταυροδρόμι βρίσκεται η αγροτική οικονομία του Έβρου, καθώς οι συνεχώς μειωμένες ποσότητες νερού από τον ποταμό Άρδα, την κρίσιμη ροή του οποίου ελέγχει κυρίως η Βουλγαρία, οδήγησαν τις προηγούμενες ημέρες τους παραγωγούς στα όρια της απόγνωσης. Οι αγρότες του βορείου άκρου της χώρας, παρακολουθούσαν την στάθμη του φράγματος Θεραπειού να υποχωρεί με ανησυχητικούς ρυθμούς την Παρασκευή και το Σάββατο – μία κατάσταση που είχε ως αποτέλεσμα 4 από τα 15 αντλιοστάσια να τεθούν εκτός λειτουργίας, χωράφια να μείνουν άνυδρα, και οι παραγωγοί να κάνουν λόγο για μία καταστροφή η οποία ξεδιπλώνεται μπροστά τους.
Ρεπορτάζ: Κωνσταντίνα Χαϊνά
To «μαρτύριο της σταγόνας» για τους αγρότες του Έβρου άρχισε κυρίως τις τελευταίες 15 ημέρες όταν άρχισαν να αυξάνονται και οι αρδευτικές ανάγκες της περιοχής. Η κατάσταση κορυφώθηκε την προηγούμενη εβδομάδα, οπότε και πραγματοποιήθηκαν συσκέψεις και κινητοποιήσεις, με τις τοπικές Αρχές να εκπέμπουν σήμα κινδύνου προς κάθε κατεύθυνση. «Όλο αυτό το διάστημα η βουλγαρική πλευρά έστελνε λίγο έως και καθόλου νερό. Όταν έχουμε δυναμικές καλλιέργειες, όπως το καλαμπόκι και το βαμβάκι που είναι πολύ κοστοβόρες, το να χάσουμε 7 ημέρες ποτίσματος, είναι αρκετές ώστε να καταστραφεί ολόκληρη η παραγωγή. Ο κόσμος εδώ, από αυτό περιμένει να ζήσει, δεν έχει κάποιο άλλο εισόδημα» ανέφερε στο enikos.gr ο κ. Ηλίας Αγγελακούδης, πρόεδρος του Αγροτικού Συλλόγου Ορεστιάδας.
Οι συμφωνίες για τα νερά του ποταμού Άρδα
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Επί 60 χρόνια, και συγκεκριμένα από το 1964, υπήρχε μία διακρατική συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας, η οποία προέβλεπε την παροχή ρυθμιζόμενης ποσότητας νερού από τη γειτονική χώρα προς την Ελλάδα για αρδευτικούς σκοπούς. Ο Άρδας έχει μήκος περίπου 290 χλμ., εκ των οποίων τα 241 χλμ. βρίσκονται σε βουλγαρικό έδαφος, ενώ σε ελληνικό έδαφος, ο ποταμός ρέει μέσα από τεράστιες καλλιεργήσιμες εκτάσεις, γεγονός που τον καθιστά «κλειδί» για τη γεωργία και τη βιοποικιλότητα στην περιοχή.
Στις 9 Ιουλίου 2024 έληξε η παραπάνω συμφωνία, χωρίς στο μεταξύ να έχει επιτευχθεί η υπογραφή νέας, λόγω της πολιτικής αστάθειας στη Βουλγαρία. Σε συνέχεια της διαπραγμάτευσης από την ηγεσία του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας με την Βουλγαρία, υπεγράφη προσωρινή συμφωνία για την συνέχιση της παροχής ύδατος από τον ποταμό Άρδα, για την κάλυψη των αρδευτικών αναγκών της περιοχής του βορείου Έβρου για την περσινή χρονιά, με την οποία ουσιαστικά διασφαλιζόταν η απρόσκοπτη συνέχιση της χρήσης του νερού του ποταμό από τους Έλληνες αγρότες, μέχρι το τέλος της αρδευτικής περιόδου στις 30 Σεπτεμβρίου 2024. Η ενδιάμεση αυτή συμφωνία ήταν απαραίτητη, προκειμένου να δοθεί ο χρόνος για την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων της οριστικής μακροχρόνιας συμφωνίας για το διαμοιρασμό των υδάτων του Άρδα, οι οποίες διακόπηκαν στις αρχές Απριλίου, λόγω της πτώσης της κυβέρνησης στη Βουλγαρία. Τη συμφωνία, που ρύθμιζε την ποσότητα και την διαδικασία παροχέτευσης των υδάτινων όγκων από τα βουλγαρικά φράγματα προς την ελληνική πλευρά, υπέγραψαν ο Περιφερειάρχης Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, κ. Χριστόδουλος Τοψίδης και ο κ. Μάρτιν Γκεοργκίεβ της βουλγαρικής εταιρείας ηλεκτρικής ενέργειας Natsionalna Elektricheska Kompania EAD (ΝΕΚ).
«Πέρυσι οι Βούλγαροι έστειλαν ένα έγγραφο στους ΓΟΕΒ και ΤΟΕΒ της περιοχής, και μας έλεγαν να υπογράψουμε ώστε να μας στέλνουν τις ποσότητες νερού, και ήθελαν να πληρώνουμε τις κιλοβατώρα που χάνουν, την ώρα που παράγουν ενέργεια, καθώς την διαχείριση των υδάτων του Άρδα, την έχουν ιδιωτικές εταιρείες που έχουν δύο υδροηλεκτρικά εργοστάσια που παράγουν ηλεκτρικό ρεύμα. Όπως ήταν λογικό, αρνηθήκαμε, αφού δεν είχαμε εμείς καμία ανάμειξη, και την προσωρινή συμφωνία υπέγραψε ο κ. Τοψίδης, χωρίς όμως να γνωρίζουμε τους όρους και δεν μας ενδιέφερε σε εκείνη την φάση, γιατί εμείς θέλαμε νερό και το είχαμε. Εμείς, ως αγροτικοί σύλλογοι φωνάζαμε τα τελευταία χρόνια “υπογράψτε γρήγορα μία οριστική συμφωνία”, καθώς όταν αργότερα θα είμαστε με το μαχαίρι στον λαιμό, δεν θα μπορούμε να πάρουμε και αυτά που θέλουμε την τελευταία στιγμή. Δυστυχώς, αυτοί που έπρεπε να μας ακούσουν, δεν μας άκουσαν, αφού οι προτεραιότητες ήταν άλλες» εξηγεί ο κ. Αγγελακούδης.
Εν τέλει, στις 2 Μαΐου 2025, Ελλάδα και Βουλγαρία, έπειτα από διαπραγματεύσεις των υπουργείων Εξωτερικών των δύο χωρών, σε συντονισμό με τα συναρμόδια υπουργεία Περιβάλλοντος και Ενέργειας και Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, προχώρησαν σε πενταετή συμφωνία για την χρήση των υδάτων του ποταμού Άρδα. Συγκεκριμένα οι υπουργοί Εξωτερικών, Γιώργος Γεραπετρίτης και Γκιόργκ Γκεοργκίεφ υπέγραψαν Κοινή Δήλωση με την οποία, σύμφωνα με ανακοίνωση του ΥΠΕΞ, «εξασφαλίζεται η παροχή από τη Βουλγαρία ικανής ποσότητας ύδατος για περίοδο 5 ετών, διασφαλίζοντας έτσι την ομαλή και αδιάλειπτη λειτουργία του αρδευτικού συστήματος και της αγροτικής παραγωγής στην ακριτική περιοχή του Έβρου, μετά τη λήξη της σχετικής εξηκονταετούς διακρατικής Συμφωνίας Ελλάδος-Βουλγαρίας». Η νέα συμφωνία διασφαλίζει τη σταθερότητα και την επάρκεια νερού για την ελληνική πλευρά, ενώ παράλληλα δίνει τον χρόνο που απαιτείται για την ολοκλήρωση των απαραίτητων έργων υποδομής.
«Τα έργα μας είναι ίδια εδώ και 60 χρόνια»
Το κυρίαρχο πρόβλημα, σύμφωνα με τον κ. Αγγελακούδη, είναι η έλλειψη υποδομών ώστε η χώρα μας να μπορέσει σταδιακά να αυτονομηθεί σε ένα μεγάλο ποσοστό από την Βουλγαρία, από την οποία πηγάζουν και όλα τα ποτάμια. «Από τις 2 Μαΐου έως και σήμερα, ζητούσαμε επίμονα τους τεχνικούς όρους της συμφωνίας για να κάνουν οι ΓΟΕΒ της περιοχής τον προγραμματισμό τους. Δυστυχώς κανείς δεν απάντησε στις επιστολές μας, ενώ εμείς βγάζαμε και ανακοινώσεις ότι θα φτάσουμε στο σημείο να μην έχουμε νερό. Παράλληλα, πρέπει να επισημάνουμε πως εδώ και 60 χρόνια, τα έργα μας είναι ίδια. Το φράγμα στο Θεραπειό, το οποίο είναι εξισορροπιστής νερού δεν εκσυγχρονίστηκε ποτέ, δεν επισκευάστηκε ποτέ και πλέον είναι απλώς ένα φυσικό φράγμα. Υπάρχουν υποσχέσεις που αναφέρουν ότι έπειτα και από την φετινή χρονιά, θα βγουν τα μηχανήματα και θα υπάρξει πρόοδος. Θα το δούμε αυτό».
Η σύσκεψη και το τελεσίγραφο των αγροτών
Φτάνοντας στο σήμερα, τις τελευταίες 15 ημέρες, όπου οι αγρότες του Έβρου θα ξεκινούσαν να ποτίζουν τις καλλιέργειές τους, παρακολουθούσαν καθημερινά το ποτάμι να στερεύει, και την στάθμη να πέφτει με γοργούς ρυθμούς, παρά την υπογραφή της πενταετούς συμφωνίας.
«Την Τετάρτη οριακά τραβούσαν νερό οι αντλίες μας, αφού η στάθμη είχε πέσει κάτω από τα 2,5 μέτρα. Την Πέμπτη πραγματοποιήσαμε σύσκεψη η οποία διήρκησε περίπου μιάμιση ώρα, και καταλήξαμε ότι εάν μέχρι και το Σάββατο δεν αποκατασταθούν οι ροές νερού, οι αγρότες θα προχωρήσουμε σε αποκλεισμό του Τελωνείου Ορμενίου. Την Παρασκευή ήταν η ημέρα που ουσιαστικά στεγνώσαμε, ξεμείναμε από νερό, και το Σάββατο 4 από τα 15 αντλιοστάσια δεν λειτούργησαν και δεν μπόρεσαν να εξυπηρετηθούν οι παραγωγοί. Τότε, βγάλαμε ανακοίνωση ότι δεν υπάρχει άλλος χρόνος και τονίσαμε πως την Κυριακή θα κλείσουμε το Τελωνείο».
Η δέσμευση του υφυπουργού Εξωτερικών
Το απόγευμα του Σαββάτου, οι αγροτικοί Σύλλογοι Βύσσας-Κυπρίνου-Δόξας-Ορεστιάδας και Τριγώνου, με κοινή ανακοίνωσή τους, έκαναν γνωστό ότι ύστερα από τηλεφωνική επικοινωνία του υφυπουργού Εξωτερικών, Χάρη Θεοχάρη με τους εκπροσώπους τους, και των ΓΟΕΒ και ΤΟΕΒ Ορεστιάδας, αποφασίστηκε η αναστολή της κινητοποίησης που είχε προγραμματιστεί στον συνοριακό σταθμό Ορμενίου.
«Ο κ. Θεοχάρης, σε προσωπικό και θεσμικό επίπεδο, δεσμεύτηκε ρητά και ξεκάθαρα για την άμεση επίλυση του ζητήματος της άρδευσης στον Βόρειο Έβρο, διασφαλίζοντας άμεσα την παροχή των απαραίτητων ποσοτήτων ύδατος για την κάλυψη των αναγκών της αγροτικής παραγωγής.
Παράλληλα, ενημέρωσε για την οριστικοποίηση και άμεση κοινοποίηση των όρων της συμφωνίας Ελλάδας – Βουλγαρίας, που αφορά τη διαχείριση των υδάτων και την εύρυθμη λειτουργία του διακρατικού πλαισίου συνεργασίας. Οι αγρότες του Βορείου Έβρου ευχαριστούμε θερμά όλους τους πολίτες, τους φορείς και τις συλλογικότητες της περιοχής, που από την πρώτη στιγμή στάθηκαν στο πλευρό μας και στήριξαν τον αγώνα για την επιβίωση του αγροτικού κόσμου και την προάσπιση του τόπου.
Παρά την αναστολή της κινητοποίησης, τα τρακτέρ παραμένουν σε ετοιμότητα και ολόκληρη η τοπική κοινωνία σε επιφυλακή, έως ότου οι δεσμεύσεις υλοποιηθούν πλήρως και με διαφάνεια. Οι Αγροτικοί Σύλλογοι δηλώνουμε ότι θα συνεχίσουμε να παρακολουθούμε στενά τις εξελίξεις και είμαστε έτοιμοι να επανέλθουμε δυναμικά, σε περίπτωση που δεν τηρηθούν όσα συμφωνήθηκαν» αναφέρεται στην σχετική ανακοίνωση.
«Ο υφυπουργός δεσμεύτηκε ότι θα έρθουν οι ποσότητες που χρειαζόμαστε για να γεμίσουμε τα δίκτυά μας και εντός της εβδομάδας θα κοινοποιηθούν και οι όροι στον ΓΟΕΒ. Εμείς, καλή τη πίστει κάναμε πίσω, και δώσαμε παράταση μέχρι την Τρίτη για να δούμε εάν έρθει νερό, αυτό μας καίει τώρα. Από εκεί και πέρα αν δεν αλλάξει κάτι θα κάνουμε και πάλι συνελεύσεις, γιατί χάνουμε τις σοδιές μας. Πρέπει ο καθένας να καταλάβει ως αγρότες του Έβρου είμαστε εξοργισμένοι γιατί ανησυχούμε. Υπήρχε και υπάρχει κίνδυνος να καταστραφεί όλη η παραγωγή μας, και αυτό που πρέπει να αντιληφθούν οι αρμόδιοι είναι πως αυτός είναι ο τρόπος ζωής μας, δεν έχουμε άλλο εισόδημα».
Εν τέλει, τόσο αργά το βράδυ του Σαββάτου, όσο και της Κυριακής, η βουλγαρική πλευρά έστειλε τις απαραίτητες ποσότητες νερού που απαιτούνται για να καλυφθούν οι ανάγκες των αγροτών του βορείου Έβρου. «Εμείς γεμίσαμε τα δίκτυά μας και εάν συνεχιστεί αυτή η ροή για όλη την εβδομάδα, πιστεύω ότι θα είμαστε εντάξει» καταλήγει ο κ. Αγγελακούδης.
«Εντός της εβδομάδας θα έχουμε επιτυχή κατάληξη»
Το enikos.gr ήρθε σε επικοινωνία με τον γενικό γραμματέα Φυσικού Περιβάλλοντος και Υδάτων του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, κ. Πέτρο Βαρελίδη, προκειμένου να ξετυλιχθεί το κουβάρι της ελληνοβουλγαρικής συμφωνίας καθώς και για το τι μέλλει γενέσθαι, με τον ίδιο να απαντά πως αυτό που απομένει για να υλοποιηθεί η συμφωνία είναι να βρεθεί λύση σε ζητήματα που αφορούν το τεχνικό σκέλος, ενώ φάνηκε αισιόδοξος πως εντός της εβδομάδας «θα έχουμε επιτυχή κατάληξη».
Αναλυτικά ο κ. Βαρελίδης ανέφερε ότι «υπάρχει μία συμφωνία με την βουλγαρική πλευρά, η οποία αφορά την ποσότητα και τους χρόνους κατά τους οποίους δίνεται το νερό. Οι συνθήκες δεν είναι ιδανικές για εμάς, καθώς δεν έχουμε κάνει ό,τι θα μπορούσαμε να κάνουμε, προκειμένου να έχουμε μικρότερη εξάρτηση από την Βουλγαρία. Δηλαδή, έχουμε αρδευτικά έργα που υπάρχουν στην περιοχή από όταν έγιναν την δεκαετία του ’70 και από τότε δεν συντηρήθηκαν επαρκώς ποτέ».
Το παραπάνω γεγονός, όπως εξήγησε ο κ. Βαρελίδης, οδηγεί την χώρα μας σε μία πιο δύσκολη κατάσταση, καθώς σημαίνει ότι «η λιμνοδεξαμενή δεν έχει την χωρητικότητα που είχε σχεδιαστεί ώστε να μπορεί να κρατάει νερό για 2 μέρες για παράδειγμα, και να μην χρειάζεται να λέμε στους Βούλγαρους ότι “σήμερα θέλω στην τάδε ώρα να αφήσεις το νερό”. Επίσης καταλαβαίνω ότι τα δίκτυα έχουν μεγάλες απώλειες επειδή δεν έχουν συντηρηθεί».
«Απομένουν κάποιες μικρές τεχνικές λεπτομέρειες»
Σχετικά με την συμφωνία ανάμεσα στις δύο χώρες, ο γενικός γραμματέας Φυσικού Περιβάλλοντος και Υδάτων του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, εξήγησε πως «η βουλγαρική πλευρά, που είναι ουσιαστικά η βουλγαρική ΔΕΗ, επέμενε για να πληρωθεί κάποιο ποσό με έναν τρόπο, ο οποίος δεν ήταν εφικτός τεχνικά να πραγματοποιηθεί από την δική μας πλευρά. Υπάρχει δυσκολία στην εξεύρεση μίας κοινής μεθοδολογίας για την πληρωμή. Ωστόσο, νομίζω πως ξεπερνιούνται σιγά σιγά αυτά τα προβλήματα, και πάλι με την παρέμβαση σε κορυφαίο πολιτικό επίπεδο και από τους δύο αρμόδιους υπουργούς. Οπότε, υπάρχει αυτή η εκκρεμότητα, η οποία μέσα στην εβδομάδα θα έχει κλείσει και είμαι αισιόδοξος ότι αυτό το θέμα οδεύει προς μία επιτυχή κατάληξη».
Σχετικά με την ποσότητα που έχει συμφωνηθεί, ο κ. Βαρελίδης κάνει λόγο για 164 εκ. κ.μ. η οποία έχει ανακοινωθεί δημόσια. «Αυτή η ποσότητα καλύπτει τις ανάγκες της περιοχής. Απομένουν κάποιες μικρές τεχνικές λεπτομέρειες για να είναι όλα κανονισμένα αλλά θεωρώ ότι άμεσα θα λυθεί το πρόβλημα μετά από την τελευταία καθοριστική παρέμβαση των κ.κ. Παπασταύρου και Γεραπετρίτη. Η διαπραγμάτευση με την βουλγαρική πλευρά ήταν πάρα πολύ δύσκολη, γιατί έχουμε μία νέα κυβέρνηση συνασπισμού που δεν είναι πολύ σταθερή, με αποτέλεσμα πράγματα που μπορεί να τα συμφωνούμε να μην μπορούν να περάσουν από την βουλγαρική Βουλή, και χρειάζεται να έχουμε πολύ ευφάνταστες προσεγγίσεις για να βρούμε λύσεις. Όλα αυτά δημιουργούν τεχνικές δυσκολίες και νομικές δυσκολίες, αλλά και καθυστερήσεις. Παράλληλα όμως, σημαίνουν ότι πρέπει έγκαιρα να σχεδιάζουμε και να προγραμματίζουμε, ώστε στο μέλλον να απεξαρτηθούμε από την Βουλγαρία κατά το δυνατόν. Αν το αρδευτικό δίκτυο φτιαχτεί, δεν θα έχουμε την ανάγκη να λέμε στους γείτονές μας να μας στείλουν νερό συγκεκριμένες ώρες».
