“Το Εθνογραφικό Εργαστήριο”- Διεθνές Συνέδριο για τη σχέση αρχαιολογίας, εθνολογίας και καλλιτεχνικής δημιουργίας στο Παρίσι του μεσοπολέμου

Από τις 22 έως τις 24 Μαΐου 2025 στην Αθήνα πραγματοποιείται το διεθνές συνέδριο Το Εθνογραφικό Εργαστήριο. Η διοργάνωση πραγματοποιείται με τη συνεργασία της Γαλλικής Σχολής Αθηνών (École Française d’Athènes), του Μουσείου Μπενάκη και του Κέντρου Έρευνας και Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Princeton (Princeton Athens Center for Research and Hellenic Studies) και θα διεξαχθεί την Πέμπτη 22 Μαΐου, στη Γαλλική Σχολή Αθηνών (Διδότου 6, Αθήνα), την Παρασκευή 23 Μαΐου 2025, στο Μουσείο Μπενάκη / Πειραιώς 138 και το Σάββατο 24 Μαΐου, στο Princeton Athens Center for Research and Hellenic Studies (Τιμάρχου 3, Αθήνα).

Το συνέδριο εστιάζει στην πολυδιάστατη σχέση μεταξύ αρχαιολογίας, εθνολογίας και καλλιτεχνικής δημιουργίας, όπως διαμορφώθηκε στο Παρίσι κατά την περίοδο του μεσοπολέμου, γύρω από το κρίσιμο ερώτημα του καλλιτεχνικού αντικειμένου και της σημασίας του.

Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στον ρόλο που διαδραμάτισαν πρωτοποριακά περιοδικά της εποχής – όπως τα Cahiersd’art(1926–1965), Minotaure(1933–1939) και Documents(1929–1930) – τα οποία προσέφεραν έναν νέο, διευρυμένο ορίζοντα προσέγγισης των αντικειμένων, θέτοντας σε ανοιχτό διάλογο έργα της αρχαιότητας, της σύγχρονης τέχνης και μη ευρωπαϊκών πολιτισμών μέσω τόσο των φωτογραφικών αναπαραγωγών όσο και της αρθρογραφίας.

Μεταξύ των συνεργατών αυτών των εντύπων συγκαταλέγονται εμβληματικές μορφές της τέχνης και της διανόησης, όπως ο Πάμπλο Πικάσο, ο Ζορζ Ανρί Ριβιέρ και η Τερέζ Ριβιέρ, ο Αντρέ Μπρετόν, ο Μισέλ Λεϊρίς, ο Σαρλ Ρατόν, ο Ζαν Μιρό, ο Μπρασαΐ, η Κλοντ Καχούν και ο Ζορζ Μπατάιγ. Κοινό τους στοιχείο ήταν η ριζοσπαστική περιέργεια για την τέχνη του παρελθόντος, τη μη δυτική δημιουργία, αλλά και για τη λαϊκή τέχνη και τα τεχνουργήματα της καθημερινής ζωής. Η πειραματική τους προσέγγιση αμφισβήτησε τις παραδοσιακές ιεραρχίες της ιστορίας της τέχνης, προτείνοντας μια μη γραμμική ανάγνωση των αντικειμένων, των γεωγραφικών περιοχών και των ιστορικών περιόδων. Μέσα από αυτή την προοπτική, επανεξετάστηκαν θεμελιώδη ερωτήματα που αφορούν τη φύση του αντικειμένου και της τέχνης, αλλά και τον ίδιο τον ρόλο του μουσείου ως θεσμού.

Το συνέδριο συνδέεται με την έκθεση που πραγματοποιείται στο Musée du quai Branly – Jacques Chirac στο Παρίσι από τις 11 Φεβρουαρίου έως τις 22 Ιουνίου 2025. Η έκθεση εστιάζει στην περίοδο του μεσοπολέμου, όταν στο Παρίσι η καλλιτεχνική πρωτοπορία, και ειδικότερα οι σουρεαλιστές, επανεφηύραν την έννοια του αντικειμένου.

Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η άφιξη τεχνουργημάτων από την Αμερική, την Αφρική, την Ωκεανία και την Ασία και η επανεκτίμησή τους, τόσο για την αισθητική όσο και για την τεκμηριωτική τους αξία, ήταν ταυτόχρονες με την αμφισβήτηση της υπεροχής της κλασικής ελληνικής τέχνης. Το ανανεωμένο ενδιαφέρον για την προκλασική Ελλάδα, υποστηριζόμενο από πολυάριθμες ανασκαφές και ευρήματα κυκλαδικής, μινωικής, αρχαϊκής τέχνης κ.λπ., μετατόπισε την ιδέα του «ελληνικού» σε ένα πιο μακρινό παρελθόν, το οποίο συνδέεται σε επίπεδο αισθητικής με το εθνογραφικό αντικείμενο. Η καλλιτεχνική πρωτοπορία οικειοποιήθηκε αυτήν τη νέα προκλασική Ελλάδα. Ο ελληνικός κόσμος και οι «εξωτικοί» κόσμοι έγιναν από κοινού μία από τις πηγές μιας ριζικά καινοτόμου καλλιτεχνικής πρακτικής.

Κατά τη διάρκεια των εργασιών του, Το Εθνογραφικό Εργαστήριο σκοπεύει να αναδείξει ακριβώς αυτό το αποφασιστικό σημείο καμπής για την τροπή που πήραν ο πολιτισμός και η τέχνη, συγκεράζοντας στοιχεία από τις επιστήμες της αρχαιολογίας, της εθνογραφίας και της μοντέρνας τέχνης.

Δώδεκα ερευνητές, αρχαιολόγοι, ανθρωπολόγοι και ιστορικοί τέχνης από διάφορες χώρες θα συμμετάσχουν σε αυτήν τη συζήτηση, που θα οργανωθεί σε τέσσερις θεματικούς «αστερισμούς», οι οποίοι αντιστοιχούν στην ίδια τη δομή της έκθεσης.  

Το συνέδριο θα διεξαχθεί σε τρεις γλώσσες: ελληνικά, γαλλικά και αγγλικά.

Οργανωτική επιτροπή

AlexandreFarnouxΚαθηγητής Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Ελληνικής Τέχνης στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης / Γαλλική Σχολή Αθηνών.

Πολύνα Κοσμαδάκη Επιμελήτρια Μοντέρνας και Σύγχρονης Τέχνης, Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα.

PhilippePeltier Γενικός Επιμελητής Πολιτιστικής Κληρονομιάς, πρώην επικεφαλής της Μονάδας Πολιτιστικής Κληρονομιάς Ωκεανίας-Ινδίας στο μουσείο Quai Branly – Jacques Chirac.

EffieRentzou Kαθηγήτρια γαλλικής λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο Princeton.

Επισυνάπτεται το Πρόγραμμα