Οι τελευταίες εβδομάδες έχουν δώσει, για ακόμη μια φορά, χρώμα Λιβύης στην ελληνική εξωτερική πολιτική, η οποία βρίσκεται αντιμέτωπη με μια σειρά από δυσάρεστες εξελίξεις με εφαλτήριο –πλέον– όχι μόνο την κυβέρνηση της Τρίπολης που αποτελεί εταίρο της Τουρκίας, αλλά και τη Βεγγάζη που, όπως φαίνεται, συναλλάσσεται πλέον ανοιχτά με την Αγκυρα.
Για την Αθήνα υπάρχουν τρεις προφανείς εστίες ανησυχίας.
- Η πρώτη αφορά αυτή την περίοδο την αύξηση των μεταναστευτικών ροών και από την ανατολική Λιβύη, που ελέγχεται από τις δυνάμεις του στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ.
- Η δεύτερη αφορά το τουρκολιβυκό μνημόνιο, το οποίο η Αγκυρα επιχειρεί να προωθήσει με κάθε ευκαιρία, πιέζοντας την Τρίπολη να προκηρύξει έρευνες για υδρογονάνθρακες στα νότια της Κρήτης, κάτι που ανακοινώθηκε πριν από λίγες ημέρες, έστω και με κάποια δειλά πρώτα βήματα.
- Και η τρίτη αφορά τη γενικότερη «εκτόξευση» της γεωπολιτικής αξίας της Τουρκίας στην ευρύτερη περιοχή, η οποία ήταν ορατή και τα προηγούμενα χρόνια, ωστόσο μετά την επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο, φαίνεται ότι στην Αγκυρα αισθάνονται μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση, κάτι που έγινε προφανές και κατά την πρόσφατη σύνοδο του ΝΑΤΟ στη Χάγη.
Το μήνυμα
Ως προς το προσφυγικό, η κυβέρνηση έχει προχωρήσει σε κινήσεις ενημέρωσης των εταίρων, ενώ ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ανακοίνωσε αποστολή πλοίων του Πολεμικού Ναυτικού (Π.Ν.) στα νότια της Κρήτης.
Είναι προφανές ότι το Π.Ν. δεν δύναται να κάνει επιχειρήσεις αποτροπής, αλλά να δώσει με την παρουσία του μήνυμα προς τους διακινητές, καθώς και υψηλότερης ποιότητας πληροφορίες για τους πλόες σκαφών προς το Λιμενικό Σώμα που διατηρεί την ευθύνη γι’ αυτές τις επιχειρήσεις.
Υπενθυμίζεται, βέβαια, ότι το Π.Ν. ήδη διαθέτει πλοίο στην ευρύτερη περιοχή, τη φρεγάτα «Θεμιστοκλής» που συμμετέχει στην αποστολή «Ειρήνη» της Ε.Ε., την οποία η κυβέρνηση της Τρίπολης θέλει να τερματίσει. Πριν από λίγες ημέρες, ανάμεσα σε Αθήνα και εκπροσώπους του στρατοπέδου Χαφτάρ έγινε μια συνάντηση, με σκοπό να αναζητηθούν τρόποι επιστροφής σε μια καλύτερη συνεννόηση.
Σύμφωνα με πληροφορίες, ο Σαντάμ Χαφτάρ αλλά και διάφοροι άλλοι αξιωματούχοι του κλίματος Χαφτάρ (υιός του στρατάρχη και αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων της Ανατολικής Λιβύης) διαμαρτυρήθηκαν για «εγκατάλειψη» της Βεγγάζης από την Ελλάδα. Μάλιστα, ως προς την παράτυπη μετανάστευση ζήτησαν από την Αθήνα τόσο πόρους όσο και μέσα, προκειμένου να αντιμετωπίσουν την πρόκληση.
Ουσιαστικά τα αιτήματα της πλευράς Χαφτάρ θυμίζουν μια αντίστοιχη διαπραγμάτευση που είχε κάνει η κυβέρνηση της Τρίπολης με την Ιταλία, η οποία οδήγησε στην προμήθεια ενός περιπολικού για την αστυνόμευση των λιβυκών ακτών. Εκείνη η πρακτική είχε κάποια αποτελέσματα για την Ιταλία.
Ωστόσο είναι σαφές τόσο στη μια όσο και στην άλλη πλευρά της Λιβύης, ότι η στρόφιγγα των μεταναστευτικών ροών είναι σε σημαντικό βαθμό ελεγχόμενη. Εχει, λοιπόν, ενδιαφέρον να δούμε τις επόμενες ημέρες κατ’ αρχάς τι είδους συζητήσεις θα έχει ο υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης με τους εκπροσώπους της Τρίπολης και της Βεγγάζης πάνω στο θέμα και με ποια εντολή θα φτάσει στην πρωτεύουσα ο νέος πρέσβης Γιάννης Παπαμελετίου, ο οποίος θα αντικαταστήσει τον Νίκο Γαριλίδη.
Ερευνες στο Λιβυκό Επειτα από συμφωνία που υπέγραψαν στην Κωνσταντινούπολη εκπρόσωποι των εταιρειών Πετρελαίου Τουρκίας και Λιβύης, η Τρίπολη ουσιαστικά δίνει στην Αγκυρα το δικαίωμα να διεξαγάγει έρευνες εντός λιβυκής υφαλοκρηπίδας, σε συνέχεια υλοποίησης του τουρκολιβυκού μνημονίου.
Μόλις την Τετάρτη, έπειτα από τη συμφωνία που υπέγραψαν στην Κωνσταντινούπολη εκπρόσωποι των εταιρειών Πετρελαίου Τουρκίας και Λιβύης, η Τρίπολη ουσιαστικά έδωσε στην Αγκυρα το δικαίωμα να διεξαγάγει έρευνες δύο διαστάσεων εντός λιβυκής υφαλοκρηπίδας, σε συνέχεια υλοποίησης του τουρκολιβυκού μνημονίου.
Η Τουρκική Εταιρεία Πετρελαίου (ΤΡΑΟ) ουσιαστικά αναλαμβάνει να ερευνήσει τέσσερα οικόπεδα που βρίσκονται σε διαφορετικά σημεία της Λιβυκής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) από τη Δύση μέχρι και την Ανατολή. Οι περιοχές που σχεδιάστηκαν στον χάρτη βρίσκονται νότια της μέσης γραμμής Ελλάδας – Λιβύης (των δυνητικών νότιων ορίων της ελληνικής ΑΟΖ του νόμου Μανιάτη του 2011) και εφάπτονται των δύο ελληνικών οικοπέδων (Νότια Κρήτης 1 και Νότια Κρήτης 2).
Η ανακοίνωση της συμφωνίας Αγκυρας – Τρίπολης ακολούθησε την επίσημη αντίδραση της Λιβύης (19 Ιουνίου) στην ελληνική προκήρυξη διεθνούς πρόσκλησης υποβολής προσφορών για τη χορήγηση και χρήση άδειας έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων για τα δύο ελληνικά οικόπεδα στα νότια της Κρήτης (για τα οποία ενδιαφέρεται η αμερικανική Chevron) που δημοσιεύθηκε στην Ευρωπαϊκή Εφημερίδα (C 3335) στις 12 Ιουνίου.
Είναι, πάντως, αξιοσημείωτο ότι ενώ η χάραξη των τεσσάρων οικοπέδων από τις λιβυκές αρχές σέβεται τη μέση γραμμή με την Ελλάδα, δεν συμβαίνει το ίδιο με την Αίγυπτο, τη Μάλτα και την Ιταλία. Και στις τρεις περιπτώσεις η Λιβύη κινείται με βάση τις μαξιμαλιστικές αντιλήψεις της και τμήμα των οικοπέδων που έχουν σχεδιαστεί επικαλύπτουν τμήματα της υφαλοκρηπίδας Αιγύπτου, Ιταλίας και Μάλτας.
Η πραγματικότητα αυτή ενισχύει την εκτίμηση που υπάρχει στην Αθήνα, ότι ανασταλτικός παράγοντας για πιθανή επικάλυψη και της δυνητικής υφαλοκρηπίδας της Ελλάδας είναι το εκδηλωμένο ενδιαφέρον της Chevron για τα νότια της Κρήτης, ειδικά στην τρέχουσα φάση υποστήριξης αυτών των δραστηριοτήτων από την κυβέρνηση Τραμπ.
Αρμόδιες πηγές αναφέρουν ότι οι ελληνικές αρχές γνωρίζουν τον τρόπο που αξιοποιεί την ΤΡΑΟ η Αγκυρα με όλες τις χώρες στις οποίες ασκεί επιρροή. Και υπενθυμίζεται, σχετικά, ότι και στην περίπτωση του ψευδοκράτους, το καθεστώς των κατεχομένων υπέγραψε συμφωνία με την ΤΡΑΟ, ζητώντας τη διενέργεια ερευνών για υδρογονάνθρακες εντός της αποκαλούμενης ΑΟΖ, σε προφανή παράβαση των δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Προς το παρόν ένα δεύτερο 2020, με το «Ορούτς Ρέις» να κινείται σε δυνητική ελληνική ΑΟΖ έχει αποφευχθεί, δίχως αυτό να σημαίνει ότι μεσοπρόθεσμα η Αγκυρα θα επιχειρήσει να τραβήξει το σχοινί.
Σύνθετο πρόβλημα
Η Λιβύη αποτελεί ένα πρόβλημα που η Αθήνα δεν διέγνωσε ευθύς εξαρχής σωστά, διότι ήδη πριν από το Τουρκολιβυκό δεν είχε γίνει αντιληπτός ο βαθμός εμπλοκής της Αγκυρας στις εσωτερικές υποθέσεις της χώρας. Ηταν, προφανώς, ένα ρίσκο για τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, που τελικά είχε αποτελέσματα.
Η εδραίωση της τουρκικής παρουσίας στη Λιβύη δεν φαίνεται μόνο από την έλξη που ασκεί και στις δυνάμεις του Χαφτάρ –τις οποίες, υπενθυμίζεται, οι πολιτοφυλακές της Τρίπολης έχουν πολεμήσει με τουρκικά όπλα και πληροφορίες– αλλά και στο γεγονός ότι για το Βερολίνο και το Παρίσι είναι προτιμότερο να ασκεί έλεγχο στη χώρα αυτή ένα, έστω δύσκολο από πολλές απόψεις, κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ, παρά να πέσει στα χέρια μη δυτικών δυνάμεων.
Οι υποθέσεις της Λιβύης συζητούνται με ειλικρίνεια και διάθεση συνεργασίας και ανάμεσα σε Ρώμη και Αγκυρα. Δεδομένου ότι για την Ιταλία η Λιβύη αποτελεί ζήτημα ύψιστης εθνικής ασφαλείας, οι ιταλοτουρκικές επαφές για το θέμα είναι συχνές. Οι Αμερικανοί, επίσης, αποδέχονται τον αυξημένο ρόλο της Τουρκίας ως σταθεροποιητικό.
