Ακούμε για τη θεραπεία του τραύματος σαν να πρόκειται για μια επιδιόρθωση. Σαν κάτι να χάλασε που τώρα πρέπει να φτιαχτεί. Κι έτσι, ξεκινάμε με την προσδοκία ότι υπάρχει μια στιγμή που θα πάψει να πονάει, ότι θα υπάρξει μια μέρα που δε θα το σκεφτόμαστε πια, που θα είμαστε “καλά”. Όμως το τραύμα δεν λειτουργεί με γραμμικά στάδια ούτε θεραπεύεται με συνταγές. Είναι μια βαθιά εμπειρία διακοπής από τη ροή της ζωής, από την ασφάλεια, από την επαφή με τον εαυτό. Κι όταν κάποιος τραυματίζεται ψυχικά, δεν ζητά απλώς να ξεχάσει, ζητά να ξαναβρεί τον εαυτό του όπως ήταν πριν το γεγονός. Όμως αυτός ο εαυτός δεν υπάρχει πια με τον ίδιο τρόπο.
Η θεραπεία λοιπόν δεν είναι το να επιστρέψουμε σε αυτό που ήμασταν, αλλά να δημιουργήσουμε χώρο για αυτό που γίναμε. Να επιλέξουμε να κατανοήσουμε τις επιπτώσεις του γεγονότος μέσα μας – και παρά την παρουσία του πόνου – να μπορούμε να στεκόμαστε δίπλα του χωρίς να μας ορίζει.
Advertisment
Τι είναι το ψυχολογικό τραύμα
Το τραύμα δεν είναι μόνο το ίδιο το γεγονός, αλλά η επίδρασή του πάνω μας — το αποτύπωμα που αφήνει στο σώμα, στο νευρικό σύστημα, στις σχέσεις, στη σκέψη μας. Σύμφωνα με τη Bessel van der Kolk (“The Body Keeps the Score”, 2014), το τραύμα δεν αποθηκεύεται ως αφήγηση αλλά ως αισθητηριακή και σωματική εμπειρία. Η ανάμνηση συχνά δεν είναι λεκτική· είναι ένα σφίξιμο στο στομάχι, ένα πάγωμα στο βλέμμα, μια δυσκολία να εμπιστευτείς.
Μπορεί να προέρχεται από ένα βίαιο γεγονός — ατύχημα, απώλεια, κακοποίηση — αλλά και από μακροχρόνιες εμπειρίες συναισθηματικής παραμέλησης, απόρριψης ή ντροπής. Αυτά που ονομάζουμε “μικρά τ” τραύματα (small-t traumas) — οι στιγμές που κανείς δεν μας είδε, που η ανάγκη μας για αγάπη συνάντησε αδιαφορία, που μάθαμε να μη μιλάμε — μπορεί να είναι εξίσου καταλυτικά. Η ψυχή δεν μετρά τον πόνο με βάση το μέγεθος του γεγονότος, αλλά με βάση την εσωτερική του απήχηση — την απώλεια νοήματος, τη σιωπηλή απομόνωση, τη ρωγμή στην αίσθηση ότι ανήκεις κάπου.
Τι δεν είναι θεραπεία του τραύματος
- Δεν είναι να μη νιώθεις τίποτα πια.
- Δεν είναι να ξεχάσεις τι έγινε.
- Δεν είναι να συγχωρέσεις για να δείξεις “μεγαλείο”.
- Δεν είναι να λειτουργείς “κανονικά” σαν να μην συνέβη ποτέ.
- Δεν είναι να κρύβεις τον πόνο σου για να μην ενοχλείς.
Η θεραπεία δεν είναι μια κοινωνική προσαρμογή· είναι μια εσωτερική αποκατάσταση. Δεν στοχεύει να εξαφανίσει το τραύμα, αλλά να σε βοηθήσει να συνυπάρξεις μαζί του με λιγότερο φόβο και περισσότερη επίγνωση. Είναι η δυνατότητα να αναγνωρίζεις την παρουσία του πόνου, χωρίς να του επιτρέπεις να καθορίζει την κατεύθυνση σου.
Advertisment
Τι είναι πραγματικά η θεραπεία ενός τραύματος
- Αναγνώριση: Να πεις με ειλικρίνεια, “Ναι, αυτό που συνέβη με πλήγωσε.” Όσο αυτονόητο κι αν ακούγεται, πολλοί άνθρωποι δυσκολεύονται να το παραδεχτούν, ειδικά αν μεγάλωσαν με την πεποίθηση ότι πρέπει να είναι δυνατοί, να μην παραπονιούνται ή ότι “άλλοι περνάνε χειρότερα”.
- Αποδοχή: Σημαίνει να αφήσεις χώρο στα συναισθήματά σου χωρίς να τα αξιολογείς. Να σεβαστείς τη θλίψη σου χωρίς να την πιέζεις να περάσει. Να αναγνωρίσεις τον θυμό σου χωρίς να τον καταπιέζεις, αλλά και χωρίς να τον αφήνεις να σε κυριεύει.
- Επεξεργασία: Μέσω θεραπείας, μέσα από λόγια, κίνηση, τέχνη, αφήγηση, το τραύμα αρχίζει να βρίσκει μια θέση στην ιστορία σου — όχι σαν κάτι που πρέπει να διαγραφεί, αλλά σαν κάτι που μπορεί να ενταχθεί. Η ψυχοθεραπεία, ιδίως μορφές όπως EMDR, τραυματοκεντρική CBT, Internal Family Systems ή σωματοθεραπεία, δημιουργούν ένα ασφαλές πλαίσιο επανεπεξεργασίας.
- Επανένταξη: Το τραύμα μάς κόβει από την επαφή με τον εαυτό. Η θεραπεία προσπαθεί να ανασυγκολλήσει τα κομμάτια. Δεν είσαι πια μόνο το παιδί που τραυματίστηκε, ούτε μόνο ο ενήλικας που προσπαθεί να ελέγξει τον πόνο του. Είσαι και τα δύο και μπορείς να τα φροντίσεις και τα δύο.
- Επανασύνδεση: Το τραύμα οδηγεί στην απομόνωση. Η θεραπεία είναι μια γέφυρα προς τη σχέση με τους άλλους, αλλά και με τον αυθεντικό εαυτό. Κάποια από τα πιο βαθιά βήματα θεραπείας γίνονται όταν κάποιος νιώθει ότι μπορεί να φανεί όπως είναι ευάλωτος, ακατέργαστος, χωρίς ντροπή.
Η θεραπεία στην πράξη
Η θεραπεία δεν μοιάζει πάντα με φως. Μπορεί να είναι σκοτεινή, θολή, αβέβαιη, να περιλαμβάνει πισωγυρίσματα, επανάληψη και κούραση. Αυτά όμως δεν είναι αποτυχίες, αλλά κομμάτια της διαδικασίας. Δεν υπάρχουν «σωστά» βήματα. Υπάρχει μόνο η συνεχής επιστροφή στον εαυτό με καλοσύνη, ακόμα κι όταν αυτός ο εαυτός νιώθει μπερδεμένος, διαλυμένος ή θυμωμένος.
Η θεραπεία μπορεί να σημαίνει:
- Να αρχίσεις να λες “όχι” χωρίς ενοχές.
- Να επιτρέπεις στον εαυτό σου να ξεκουράζεται.
- Να φροντίζεις τις ανάγκες σου χωρίς να αισθάνεσαι ενοχή.
- Να κλαις χωρίς να ντρέπεσαι.
- Να εμπιστεύεσαι σιγά-σιγά.
- Να μην ψάχνεις διαρκώς έγκριση.
Και πάνω απ’ όλα, να νιώθεις ότι είσαι εντάξει όπως είσαι – ακόμα και με τα σημάδια σου.
Το τραύμα δεν φεύγει, αλλά αλλάζει η σχέση μαζί του
Το τραύμα δεν εξαφανίζεται. Δεν έχει delete. Αλλάζει όμως η θέση του μέσα σου. Παύει να είναι στο τιμόνι, δεν καθορίζει κάθε σου βήμα, δεν μιλάει πια με τη φωνή σου. Υπάρχει, αλλά δεν ορίζει. Είναι ένα κεφάλαιο, όχι το βιβλίο.
Όπως λέει ο Gabor Maté: “Το ερώτημα δεν είναι τι συνέβη σε εσένα, αλλά τι συνέβη μέσα σου εξαιτίας αυτού που συνέβη.” Και αυτό που συμβαίνει μέσα σου μπορεί να αλλάξει. Ακόμα κι αν δε φύγει, θα αρχίσεις να το κατανοείς. Η αλλαγή δεν έρχεται σαν αποτέλεσμα προσπάθειας, αλλά σαν καρπός εγγύτητας με τον εαυτό — όταν μπορείς να σταθείς δίπλα σου χωρίς άμυνες, όταν δεν σε εγκαταλείπεις. Δεν χρειάζεται να αγαπάς κάθε σου κομμάτι για να το σεβαστείς. Μπορείς να αναγνωρίζεις την ύπαρξή του χωρίς να το υιοθετείς ως ταυτότητα. Μπορείς να του αφήνεις χώρο χωρίς να του δίνεις τον έλεγχο. Κάποια κομμάτια σου ίσως να μη γίνουν ποτέ “όμορφα”, αλλά δεν παύουν να είναι δικά σου.
Πηγές:
- Bessel van der Kolk, The Body Keeps the Score (2014)
- Gabor Maté, In the Realm of Hungry Ghosts (2008), The Myth of Normal (2022)
- Peter Levine, Waking the Tiger: Healing Trauma (1997)
- Janina Fisher, Healing the Fragmented Selves of Trauma Survivors (2017)
- Judith Herman, Trauma and Recovery (1992)
