Στον ασφυκτικό κλοιό πίεσης σε όλα τα μέτωπα που συνδέονται με τα δικαιώματα της Ελλάδας αλλά και της Κυπριακής Δημοκρατίας στις θαλάσσιες ζώνες που τους αναλογούν με βάση το διεθνές δίκαιο επιμένει η Αγκυρα, αυτή τη φορά αναδεικνύοντας ότι βρίσκεται σε προχωρημένες συζητήσεις με τη Δαμασκό για τον καθορισμό θαλασσίων ζωνών και υφαλοκρηπίδας, προφανώς εις βάρος της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Η νέα αυτή εξέλιξη καταγράφεται, μάλιστα, εν μέσω των προσπαθειών της Αθήνας να ακυρώσει στην πράξη τις τουρκικές προσπάθειες σε ένα άλλο μέτωπο, αυτό της Λιβύης, όπου η Αγκυρα επιχειρεί να προσεταιριστεί παράγοντες που μέχρι πρόσφατα βρίσκονταν σε αντίπαλο στρατόπεδο, όπως η Βεγγάζη, για την κύρωση του τουρκολιβυκού μνημονίου.
Η επιλογή της Αγκυρας να τονίσει ότι διατηρεί στο ακέραιο την πρόθεσή της να οριοθετήσει Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) με τη Συρία, υπενθυμίζει σε Αθήνα και Λευκωσία τη θέση που ευθύς εξαρχής η Τουρκία είχε υιοθετήσει, την επομένη κιόλας της κατάρρευσης του καθεστώτος Ασαντ τον Δεκέμβριο του 2024.
Οπως είναι γνωστό, η Αγκυρα ασκεί σημαντική επιρροή στη Συρία και η κυβέρνηση του Αχμεντ Χουσεΐν αλ Σάρα διαθέτει περιορισμένα περιθώρια αυτονομίας, όπως έχει φανεί και από την ουσιαστικά ανύπαρκτη επιρροή της Ε.Ε. στη Δαμασκό.
Η Αγκυρα προσπαθεί με διάφορους τρόπους να προωθήσει τις απολύτως πρωτοφανείς απόψεις της περί απουσίας οποιασδήποτε επήρειας των νησιών στον υπολογισμό χάραξης θαλασσίων ζωνών και υφαλοκρηπίδας, και σε περίπτωση συμφωνίας της Τουρκίας με τη Συρία η αρχή αυτή θα εφαρμοστεί εις βάρος της Κυπριακής Δημοκρατίας κατά –περίπου– τον τρόπο που σχεδιάστηκε και το τουρκολιβυκό μνημόνιο εις βάρος της Κρήτης.
Η πολιτική της Αγκυρας
Η προσπάθεια προσεταιρισμού και της Ανατολικής Λιβύης για την κύρωση του τουρκολιβυκού μνημονίου, η επαναφορά των υποτιθέμενων δικαιωμάτων της Τουρκίας και του ψευδοκράτους εις βάρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, η στάση που κρατάει εδώ και περίπου έναν χρόνο στο πεδίο και έχει οδηγήσει στην πρακτική αναστολή υψηλού συμβολισμού έργων, όπως η ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας – Κύπρου (Great Sea Interconnector) αποτελούν εκφάνσεις μιας κεντρικής πολιτικής με στόχο την επιβολή τετελεσμένων, όπως αυτά απεικονίζονται και στον χάρτη που συνοδεύει το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας».
Είναι προφανές ότι αυτή η κατάσταση δεν είναι ιδανική προκειμένου να προχωρήσουν εκ νέου οι ουσιαστικές ελληνοτουρκικές συζητήσεις και, κυρίως, το Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας υπό τους δύο ηγέτες, που όπως όλα δείχνουν μετατίθεται προς το παρόν στις ελληνικές καλένδες.
Η Αθήνα «διαβάζει» τις τουρκικές κινήσεις ως απάντηση στις ελληνικές πρωτοβουλίες για τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό και τα θαλάσσια πάρκα σε Αιγαίο και Ιόνιο – Στη Βεγγάζη ο Γ. Γεραπετρίτης.
Οι θέσεις της Αγκυρας, όπως επαναλήφθηκαν χθες από το υπουργείο Εθνικής Αμυνας της Τουρκίας, καταγράφονται μόλις τρεις ημέρες πριν από τη μετάβαση του υπουργού Εξωτερικών Γιώργου Γεραπετρίτη στη Βεγγάζη, όπου θα έχει συνομιλίες με σκοπό να υπάρχει με την πλευρά του στρατάρχη Καλίφα Χαφτάρ μια καλύτερη συνεργασία στο μεταναστευτικό αλλά και να μην προχωρήσει η βουλή στην κύρωση του τουρκολιβυκού μνημονίου. Η κατάσταση ασφαλείας στην Τρίπολη οδήγησε σε «σπάσιμο» της επίσκεψης στα δύο, με τον κ. Γεραπετρίτη να μεταβαίνει στην πρωτεύουσα της Λιβύης σε δεύτερο χρόνο (15 Ιουλίου), όπου, βεβαίως, οι απόψεις υπέρ της Αγκυρας είναι παγιωμένες.
Η επιστροφή των Τούρκων σε υψηλούς ρητορικούς τόνους συνδέεται και με την επικείμενη ανακοίνωση των θαλασσίων πάρκων σε Αιγαίο και Ιόνιο που, όπως ανέφερε χθες ο κ. Γεραπετρίτης (protothema.gr), θα γίνει «πολύ σύντομα». Η τουρκική στάση συνδέεται, βεβαίως, με όλες τις τελευταίες πρωτοβουλίες εκ μέρους της ελληνικής κυβέρνησης, ξεκινώντας από τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό τον Απρίλιο και εν συνεχεία, τον Ιούνιο, την επισημοποίηση μέσω των αρμόδιων οδών της Ε.Ε. της προκήρυξης ενδιαφέροντος για την έρευνα υδρογονανθράκων στα νότια και νοτιοδυτικά της Κρήτης.
Η παρασκηνιακή κινητοποίηση ισχυρών περιφερειακών δρώντων, όπως η Αίγυπτος, με στόχο την ανάσχεση της τουρκικής επιρροής, δεν συνδέεται τόσο με τα ελληνικά συμφέροντα όσο με τις τεράστιες πιέσεις που δέχεται η μεγάλη αραβική χώρα λόγω των αυξημένων μεταναστευτικών ροών που προέρχονται από τη διαχείριση των πολεμικών μετώπων στα νότια και τα ανατολικά της (Σουδάν και Γάζα) και την ανάγκη να μη δημιουργηθούν εκ νέου ζητήματα από τα δυτικά (Λιβύη).
«Δεν παραβιάζεται το διεθνές δίκαιο»
Του Μανώλη Κωστίδη
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ – ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ. Με συστηματικό τρόπο η Αγκυρα στέλνει μηνύματα προς Αθήνα και Λευκωσία ότι δεν αλλάζει τις θέσεις της για την υφαλοκρηπίδα της στην Ανατολική Μεσόγειο, αναφέροντας πως το τουρκολιβυκό μνημόνιο είναι νόμιμο, ενώ τονίζει πως συνεχίζει να εργάζεται για συμφωνία θαλάσσιας δικαιοδοσίας με τη Συρία!
Πηγές του υπουργείου Αμυνας της Τουρκίας ρωτήθηκαν για τις αντιδράσεις της Αθήνας και της Λευκωσίας αναφορικά με το τουρκολιβυκό μνημόνιο, τονίζοντας ότι «το μνημόνιο συνεργασίας για τις θαλάσσιες δικαιοδοσίες που υπογράφηκε μεταξύ της χώρας μας και της Λιβύης το 2019 καταρτίστηκε με τρόπο που προστατεύει τα δικαιώματα και των δύο χωρών στο πλαίσιο της ισότητας, σύμφωνα με τους κανόνες του διεθνούς ναυτικού δικαίου. Το μνημόνιο συνεργασίας κοινοποιήθηκε στον ΟΗΕ τόσο από τη χώρα μας όσο και από τη Λιβύη».
Οι τουρκικές πηγές ανέφεραν ότι «ο χαρακτηρισμός του μνημονίου συνεργασίας μας ως “παράνομου” είναι αποτέλεσμα των μονομερών πολιτικών οδηγιών της Ελλάδας και της Ελληνοκυπριακής Διοίκησης της Νότιας Κύπρου (Kυπριακή Δημοκρατία) και δεν είναι αποδεκτός από πλευράς μας. Το μνημόνιο καθορίστηκε σύμφωνα με τη μέση γραμμή μεταξύ των ηπειρωτικών εδαφών, την αρχή του μη αποκλεισμού και την αρχή της ισότητας».
Οι αναφορές πηγών του τουρκικού υπουργείου Αμυνας κατά Αθήνας και Λευκωσίας και η απάντηση Φιντάν σε ερώτηση στη Βουλή.
Εν τω μεταξύ ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Χακάν Φιντάν στις 16 Ιουνίου απάντησε γραπτώς σε ερώτηση βουλευτή της αντιπολίτευσης, που είχε υποστηρίξει πως η τουρκική κυβέρνηση υποχωρεί από τις θέσεις της στην Αν. Μεσόγειο, όπως και από τις θαλάσσιες περιοχές ευθύνης της με τη Συρία: «Οι ισχυρισμοί περί του ότι στις 12 Ιανουαρίου 2025, κατά τη διάρκεια της συνάντησης που πραγματοποιήθηκε στο Ριάντ με την ύπατη εκπρόσωπο της Ευρωπαϊκής Ενωσης για θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας και αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Κάγια Κάλας, “υπήρξε δέσμευση ότι η Τουρκία δεν θα υπογράψει συμφωνία ΑΟΖ με τη Συρία”, δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Σε αυτό το θέμα θα ήταν χρήσιμο να ληφθούν υπόψη οι επίσημες δηλώσεις και οι ανακοινώσεις του υπουργείου μας».
Τα θαλάσσια όρια δικαιοδοσίας μεταξύ της Τουρκίας και της Συρίας πέραν των πλευρικών θαλασσίων συνόρων και των χωρικών υδάτων δεν έχουν καθοριστεί ακόμη. Ο κ. Φιντάν στη γραπτή απάντησή του υπογραμμίζει ότι «με την ανατροπή του μπααθικού καθεστώτος και την ανάληψη της διοίκησης από τη μεταβατική κυβέρνηση, συνεχίζονται να διεξάγονται εργασίες σε συντονισμό με τους αρμόδιους θεσμούς μας για τον καθορισμό των θαλασσίων πλευρικών συνόρων με τη Συρία και την οριοθέτηση των περιοχών θαλάσσιας δικαιοδοσίας πέραν των χωρικών υδάτων, στο πλαίσιο της υφαλοκρηπίδας στην Ανατολική Μεσόγειο, την οποία η Τουρκία κοινοποίησε στον ΟΗΕ το 2020, με τρόπο που να προστατεύει τα δικαιώματα και τα συμφέροντά μας, καθώς και τα δικαιώματα και τα συμφέροντα της “ΤΔΒΚ” στην Ανατολική Μεσόγειο».
Στην απάντησή του ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών αντέδρασε και στις θέσεις της Ε.Ε., υποστηρίζοντας ότι η Ενωση δεν έχει το δικαίωμα να έχει λόγο σε πιθανή συμφωνία που θα επιτευχθεί από δύο κυρίαρχες χώρες σχετικά με τις περιοχές θαλάσσιας δικαιοδοσίας.
