Αν η E.E. θέλει να ξεφύγει από τη μεταναστευτική μέγγενη του Χαφτάρ, πρέπει να «παγώσει» τις οικονομικές συναλλαγές με τη Λιβύη, μέχρι το λιβυκό κράτος να εκπροσωπείται από μία ενιαία κυβέρνηση, τονίζει, μιλώντας στην «Κ», ο συγγραφέας του βιβλίου «Η Λιβύη και η Παγκόσμια Διαρκής Αστάθεια», Τζέισον Πακ. Ο ειδικός αναλυτής του NATO Defence Foundation επισημαίνει πως η Λιβύη αντιγράφει πλήρως το εκβιαστικό μοντέλο της Τουρκίας στο μεταναστευτικό.
– Ο Μπαράκ Ομπάμα χαρακτήρισε ως «το μεγαλύτερο λάθος της προεδρίας του» τη διαχείριση της μετά Καντάφι εποχής στη Λιβύη, επιρρίπτοντας συνολικά ευθύνες για αβελτηρία στους Ευρωπαίους. Πού οφείλεται η αποτυχία του διεθνούς παράγοντα;
– Η Δύση απέτυχε να διασφαλίσει τα στρατηγικά της συμφέροντα στη Λιβύη. Είναι χαρακτηριστικό ότι μετά την κατάρρευση του λιβυκού κράτους, εννέα από τους δέκα βασικούς δρώντες εξυπηρετούν διαφορετικά συμφέροντα. Μην ξεχνάμε ότι ακόμη και εντός της Ε.Ε. υπήρξαν διαφοροποιήσεις. Η Ελλάδα και η Ιταλία βρέθηκαν σε αντίπαλα στρατόπεδα. Οι Ιταλοί και οι Γάλλοι υποστήριξαν αντίπαλες πλευρές στον εμφύλιο πόλεμο της Λιβύης, κάτι που δεν είχε συμβεί ποτέ από το 1945, χώρες του ΝΑΤΟ, δηλαδή, να εκπαιδεύουν αντίπαλες δυνάμεις στον ίδιο εμφύλιο πόλεμο.
Η Δύση επέλεξε να μην παρέμβει, όπως έκανε στο Ιράκ, αλλά δεν υπήρχε καμία υποχρέωση να το κάνει. Αλλωστε, όπως υποδεικνύει ο κανόνας του «Pottery Barn» του Κόλιν Πάουελ, «αν σπάσεις κάτι, αναλαμβάνεις και την ευθύνη». Δεν υπήρξε παρέμβαση του ΝΑΤΟ, υπήρξε όμως λαϊκή εξέγερση που ζητούσε διεθνή ζώνη απαγόρευσης πτήσεων. Τα περισσότερα στρατηγικά λάθη στη μετάβαση έγιναν από τους ίδιους τους Λίβυους και επιδεινώθηκαν από ένα διεθνές περιβάλλον με ισχνό συντονισμό.
– Εκτιμάτε ότι το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο είναι ο «Δούρειος Ιππος» της Αγκυρας για να υπηρετήσει το ιδεολόγημα της «Γαλάζιας Πατρίδας»;
– Η Τουρκία έσωσε την κυβέρνηση της δυτικής Λιβύης από τον Χαφτάρ το 2019 και έκτοτε απέκτησε de facto επιρροή, η οποία της διασφαλίζει κονδύλια και πετρελαϊκές συμφωνίες. Από τη στιγμή που η Τουρκία επικράτησε στη μάχη της Τρίπολης, έγινε η κυρίαρχη στρατιωτική δύναμη στη δυτική Λιβύη. Εχει τη δυνατότητα να επιχειρεί με drone και να εμποδίζει τον Χαφτάρ ή άλλες ρωσόφιλες δυνάμεις να καταλάβουν την Τρίπολη.
Χρησιμοποιεί τη Λιβύη προκειμένου να αμφισβητεί ευθέως τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας και της Κύπρου στο Ανατολικό Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο. Αγνοεί παντελώς την ύπαρξη της Κρήτης, παραβιάζοντας τη σύμβαση UNCLOS. Συνδέει κατ’ αυτόν τον τρόπο τα τουρκικά χωρικά ύδατα με τη Λιβύη σαν να μην υπάρχει η Κρήτη, η ελληνική και κυπριακή ΑΟΖ, κάτι που σαφώς εξυπηρετεί τον αναθεωρητισμό του Ερντογάν.
Ο Χαφτάρ ποντάρει στον φόβο της Ε.Ε., ακολουθώντας τη στρατηγική Καντάφι.
– Ο Χαφτάρ φαίνεται πως ανοίγει την κερκόπορτα του μεταναστευτικού, ως μοχλό πίεσης προς την Ευρώπη. Λειτουργεί αυτοβούλως ή καθ’ υπόδειξιν Αγκυρας και Μόσχας;
– Ο Χαφτάρ ποντάρει στον φόβο της Ε.Ε., ακολουθώντας τη στρατηγική Καντάφι. Καταλαβαίνει ότι η Μελόνι είναι μια πολιτικός που επ’ ουδενί την ενδιαφέρει η ανοικοδόμηση της Λιβύης, αλλά μόνο να πει στους νεολαϊκιστές ψηφοφόρους της ότι μείωσε τον αριθμό των μεταναστών. Αυτό «ψηλώνει» τον Χαφτάρ. Ζούμε αυτό που αποκαλώ «παγκόσμια αταξία», μια περίοδο κατά την οποία, σε αντίθεση με προηγούμενες ιστορικές εποχές, οι μεγάλοι διεθνείς παίκτες δεν προωθούν εναλλακτικές τάξεις πραγμάτων, αλλά επενδύουν στη διασάλευση της κανονικότητας. Μία από αυτές τις μορφές αταξίας είναι η μαζική μετανάστευση.
Οι Ρώσοι πάντα προσπαθούσαν να προωθούν τη μαζική μετανάστευση από την υποσαχάρια Αφρική και το Σαχέλ προς την Ευρώπη, χρησιμοποιώντας την Ομάδα Βάγκνερ. Αντιλαμβάνονται ότι κατ’ αυτόν τον τρόπο, η Ευρώπη αποσταθεροποιείται. Ομοίως και οι Τούρκοι κατάλαβαν στη διάρκεια της συριακής κρίσης ότι αν προωθούν Σύρους μετανάστες προς την Ευρώπη, έχουν ένα ισχυρό διαπραγματευτικό χαρτί.
– Πρόσφατα σημειώθηκε το διπλωματικό επεισόδιο στη Βεγγάζη, με τον στρατηγό Χαφτάρ να κηρύσσει ανεπιθύμητη την ευρωπαϊκή αντιπροσωπεία. Πώς θα μπορέσει ο διεθνής παράγων να διαπραγματευθεί με ένα αλληλοσπαρασσόμενο δίπολο εξουσίας;
– Ακόμη και η ιδέα της διαπραγμάτευσης είναι μέγιστο λάθος. Δεν μπορείς να λύσεις το ζήτημα της Λιβύης αν δεν αντιμετωπίσεις τις ρίζες που το προκαλούν, δηλαδή τις δυσλειτουργικές οικονομικές δομές. Αυτό που θα έπρεπε να είχαν κάνει οι Ευρωπαίοι, εδώ και πολύ καιρό, είναι να επικεντρωθούν στη μεταρρύθμιση της λιβυκής οικονομίας. Να διακόψουν τις οικονομικές συναλλαγές με τη Λιβύη μέχρι η NOC (Εθνική Εταιρεία Πετρελαίου) και άλλοι παίκτες να είναι αντιπροσωπευτικοί ενός ενιαίου λιβυκού κράτους. Οσο οι Λίβυοι πληρώνουν ένα λεπτό του ευρώ για ένα λίτρο βενζίνη, τόσο θα συντηρούνται δίκτυα λαθροδιακινητών που το μεταφέρουν στην Τυνησία, στη Μάλτα ή στην Αλγερία και επενδύουν στην αποσύνθεση, επωφελούμενοι από τη διαφθορά και την κερδοσκοπία.
– Υπό τις παρούσες συνθήκες, διαβλέπετε προοπτική για εθνική συμφιλίωση ή εκλογές;
– Κατά τη γνώμη μου, όχι. Ολες οι συζητήσεις για εκλογές, από τότε που ξεκίνησε η διάσπαση της διακυβέρνησης το 2014, όπως οι εξαγγελθείσες το 2021, ήταν ψευδεπίγραφες. Η Λιβύη είναι και δύο χώρες και καμία χώρα ταυτόχρονα, είναι terra nullius. Υπάρχουν ημικυρίαρχες δομές, όπως η Κεντρική Τράπεζα, η Εθνική Εταιρεία Πετρελαίου (NOC) και ο κρατικός πάροχος ηλεκτρικής ενέργειας, που είναι πιο ισχυρές από την κεντρική κυβέρνηση. Δεν έχουμε εμφύλιο πόλεμο τύπου Σουδάν, όπου υπάρχουν δύο πλευρές με στρατούς που πολεμούν μεταξύ τους. Στη Λιβύη υπάρχουν πολλαπλά κέντρα εξουσίας, διαφορετικές πολιτοφυλακές, αλλά και οργανισμοί όπως η Κεντρική Τράπεζα, που πληρώνει μισθούς και στην ανατολική Λιβύη και στη δυτική. Η κατάσταση είναι πολύ πιο περίπλοκη από έναν απλό εμφύλιο με σαφή γεωγραφικά όρια.
