«Δεν μπορείς να προβλέψεις αν έχει βάθος 10 εκατοστά ή ένα μέτρο» παρατηρεί o Χανς Γιόστεν καθώς σαρώνει το σπογγώδες έδαφος σε ένα έλος καλυμμένο από τύρφη στη Βορειοανατολική Γερμανία, σκαρφαλώνοντας πάνω σε κορμούς με βρύα. Ενας εισβολέας με βαριά θωρακισμένα οχήματα θα δυσκολευόταν πολύ να εισέλθει εδώ, λέει τους «Financial Times».
Χώρες της Ανατολικής Ευρώπης εμφανίζονται τώρα ανοιχτές στην ιδέα αποκατάστασης ελών με τύρφη στα εδάφη τους
«Θα κολλούσαν αμέσως». O 70χρονος ολλανδός βιολόγος, γνωστός και ως «πάπας των τυρφώνων», είναι πεπεισμένος ότι η διάσωση των ελών είναι ένας τρόπος να αντιμετωπιστούν οι δύο μεγάλοι εχθροί της Ευρώπης: ο επεκτατισμός του Πούτιν και η κλιματική αλλαγή.
Την ορθότητα του πρώτου σκέλους αυτής της θεώρησης πιστοποιεί από το μακρινό παρελθόν ο πρώσος στρατηγός Καρλ φον Κλάουζεβιτς – που θεωρούσε τα έλη μεταξύ των «ισχυρότερων γραμμών άμυνας» – και από το παρόν ο Ουκρανός Ολεξάντρ Ντμίτριεφ. Σύμβουλος επί αμυντικών θεμάτων όταν οι ρωσικές δυνάμεις εισέβαλαν στη χώρα του στα τέλη Φεβρουαρίου του 2022, προελαύνοντας προς το Κίεβο, είχε μια φαεινή ιδέα.
Σκέφτηκε ότι η ανατίναξη του φράγματος στον ποταμό Ιρπίν, βορειοανατολικά της ουκρανικής πρωτεύουσας, θα μπορούσε να σταματήσει τον εχθρό, ξαναγεμίζοντας με νερό τεράστιες εκτάσεις αποστραγγισμένων βάλτων επί εποχής της ΕΣΣΔ. Το εγχείρημα απέδωσε. «Καταρχήν, σταμάτησε τη ρωσική επίθεση από Βορρά» εξιστορεί ο Ντμίτριεφ στο «Politico». Οι εικόνες με τα ρωσικά τανκ να βουλιάζουν στη λάσπη έκαναν τότε τον γύρο του κόσμου.
Οι υγροβιότοποι ως γραμμή άμυνας
Τριάμισι χρόνια αργότερα, «αυτή η πράξη απελπισίας εμπνέει χώρες κατά μήκος της ανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ να εξετάσουν την αποκατάσταση των δικών τους ελών», αναφέρει το δημοσίευμα, «συνδυάζοντας δύο ευρωπαϊκές προτεραιότητες που όλο και περισσότερο ανταγωνίζονται για προσοχή και χρηματοδότηση: την άμυνα και το κλίμα».
Ενόσω η ΕΕ επανεξοπλίζεται εκτοξεύοντας τις αμυντικές της δαπάνες της στο φόντο της εποχής Τραμπ 2.0 και εν μέσω φόβων για πιθανή ρωσική επίθεση μέχρι το τέλος αυτής της δεκαετίας, η περιβαλλοντική ατζέντα της δείχνει (ένεκα και των πιέσεων της Ακροδεξιάς) να μπαίνει σε δεύτερη μοίρα.
Αλλά ο δρ Χανς Γιόστεν, καθηγητής Μελετών Τυρφώνων και Παλαιοοικολογίας στο Πανεπιστήμιο Γκράιφσβαλντ της Γερμανίας, λέει ότι η αποκατάσταση των αποστραγγισμένων υγροβιοτόπων είναι ένας οικονομικά αποδοτικός τρόπος και για να κρατηθεί μακριά από την Ευρώπη ο Βλαντίμιρ Πούτιν και για να διασωθεί μια ανεκτίμητη δεξαμενή άνθρακα, πολύτιμη για την επίτευξη του στόχου μηδενικών καθαρών εκπομπών έως το 2050.
Σε αντίθεση με τα αποξηραμένα έλη, οι τυρφώνες δεσμεύουν το διοξείδιο του άνθρακα που προκαλεί την υπερθέρμανση του πλανήτη εξίσου αποδοτικά με τη βύθιση των εχθρικών (και ρυπογόνων) τανκ. «Υπάρχουν πάρα πολλές αμοιβαία επωφελείς καταστάσεις που δεν πρέπει να αγνοηθούν» υπογραμμίζει ο ολλανδός βιολόγος. «Μπορείτε να ενισχύσετε την αμυντική ισχύ με οφέλη για το κλίμα, τη βιοποικιλότητα, τον έλεγχο των καλλιεργειών και την παροχή νερού».
Η αλήθεια είναι ότι η χρήση τυρφώνων ως γραμμή άμυνας έχει μακρά ιστορία. Από γερμανικές φυλές που νίκησαν ρωμαϊκές λεγεώνες, παγιδεύοντάς τες δίπλα σε έναν βάλτο το 9 μ.Χ., μέχρι τους Φινλανδούς που παγίδευσαν σε ελώδεις παραμεθόριες περιοχές τούς Σοβιετικούς κατά την εισβολή του 1939. Στον 21ο αιώνα η ιστορία επαναλήφθηκε στο Κίεβο.
Δεδομένου ότι οι περισσότεροι τυρφώνες στην ΕΕ βρίσκονται στα σύνορα του ΝΑΤΟ με τη Ρωσία και τη Λευκορωσία, αλλά και με ώθηση τον νέο ευρωπαϊκό Νόμο για την Αποκατάσταση της Φύσης, ορισμένες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης εμφανίζονται τώρα ανοιχτές στην ιδέα αποκατάστασης ελών με τύρφη στα εδάφη τους, πετυχαίνοντας «με έναν σμπάρο δύο τρυγόνια»: και προς ενίσχυση της άμυνας των συνόρων τους, και για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.
