Ανοιχτό το ενδεχόμενο επαναφοράς των σχεδίων για τον αγωγό EastMed από την αμερικανική κυβέρνηση αφήνει η Βικτόρια Κόουτς, αναπληρώτρια σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας κατά την πρώτη θητεία Τραμπ, μιλώντας στην «Κ». Η αντιπρόεδρος του Heritage Foundation –του πλέον επιδραστικού αυτή τη στιγμή think tank στην Ουάσιγκτον– εξηγεί ότι το αέριο της Ανατολικής Μεσογείου, ακόμη και αν είναι πιο ακριβό, είναι απολύτως απαραίτητο στη νέα πραγματικότητα των αυξημένων ενεργειακών απαιτήσεων.
– Στην έκθεσή σας υποστηρίζετε ότι, για να γίνει πραγματικά στρατηγική η σχέση ΗΠΑ – Ισραήλ είναι απαραίτητη η σταδιακή κατάργηση της αμερικανικής στρατιωτικής χρηματοδότησης. Μπορείτε να μας το εξηγήσετε αυτό;
– Αυτή η πρόταση βασίζεται σε αυτό που είχε προτείνει ο πρωθυπουργός Νετανιάχου ενώπιον του Κογκρέσου το 1996. Οτι η βοήθεια πρέπει να σταματήσει. Δεσμεύθηκε τότε να εφαρμόσει πολιτικές –τις οποίες προς τιμήν του εφάρμοσε– ώστε να αναπτυχθεί η ισραηλινή οικονομία σε τέτοιο βαθμό που δεν θα χρειάζεται την αμερικανική βοήθεια. Εμείς προτείνουμε τώρα μια παρόμοια διαδικασία σε ό,τι αφορά τη στρατιωτική χρηματοδότηση της χώρας, η οποία λέμε ότι πρέπει να καταργηθεί σταδιακά στα επόμενα 20 χρόνια.
Στα επόμενα 4-5 χρόνια, η χρηματοδότησή μας θα αυξηθεί, για να έχει το Ισραήλ χρόνο να προετοιμαστεί για τη μετάβαση. Αυτή η περίοδος θα αξιοποιηθεί επίσης για την περαιτέρω ενίσχυση της ισραηλινής οικονομίας μέσω της περιφερειακής ενσωμάτωσης, του εμπορίου και της τεχνολογικής συνεργασίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Δεν θέλουμε να κόψουμε τη βοήθεια στο Ισραήλ, όπως λανθασμένα έχουν αναφέρει τα ΜΜΕ στην Ουάσιγκτον. Το αντίθετο. Θέλουμε ένα Ισραήλ πιο δυνατό, πιο ανθεκτικό, που να μπορεί να είναι ακόμη πιο ισχυρός εταίρος για τις ΗΠΑ.
– Δηλαδή, λιγότερη εξάρτηση ισούται με περισσότερη στρατηγική αυτονομία. Τι λέει το Ισραήλ;
– Νομίζω ότι υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον. Πρόσφατα, ο πρωθυπουργός Νετανιάχου, κατά τη διάρκεια συνεδρίασης του Συμβουλίου Ασφαλείας, είπε ότι έχει έρθει η ώρα να αρχίσει η συζήτηση για τη σταδιακή κατάργηση της αμερικανικής στρατιωτικής βοήθειας. Το επιχείρημά του ήταν η εμπειρία του τελευταίου χρόνου, όπου η κυβέρνηση Μπάιντεν προσπάθησε να χρησιμοποιήσει τη στρατιωτική βοήθεια ως μοχλό πίεσης για να επηρεάσει την ισραηλινή πολιτική.
– Eνα πολύ ισχυρό Ισραήλ θα μπορούσε να είναι ακόμη πιο χρήσιμο για τις ΗΠΑ στην περιοχή, σωστά;
– Ακριβώς. Αυτό που λέμε είναι ότι μπαίνουμε σε ένα νέο είδος Ψυχρού Πολέμου, αυτή τη φορά με την Κίνα. Θα χρειαστεί να εστιάσουμε τη στρατηγική προσοχή μας εκεί και η ιδέα είναι πράγματι να οικοδομήσουμε ικανούς εταίρους και συμμάχους, που μπορούν να αναλάβουν την ευθύνη για τις δικές τους περιοχές.
– Για να αποχωρήσουν οι ΗΠΑ;
– Δεν λέμε ότι θα αποσυρθούμε πλήρως. Υπάρχουν δυνατότητες που μόνο οι Ηνωμένες Πολιτείες διαθέτουν και πιστεύω πως θα θέλαμε να συνεχίσουμε να τις αξιοποιούμε στη Μέση Ανατολή, στην Ευρώπη, στη Λατινική Αμερική και στην Ασία. Ομως ακριβώς επειδή πρέπει να είμαστε ενεργοί σε όλα αυτά τα μέτωπα, δεν μπορούμε να είμαστε οι μόνοι που δρουν σε όλα αυτά.
– Στο νέο αυτό μοντέλο, οι ΗΠΑ θα συνεχίσουν να εγγυώνται το ποιοτικό στρατιωτικό πλεονέκτημα (QME) του Ισραήλ;
– Πρέπει να το κάνουμε. Το QME είναι στην πραγματικότητα δόγμα του Ψυχρού Πολέμου. Είναι αυτό που αρχικά δημιουργήσαμε στο ΝΑΤΟ για να αντιμετωπίσουμε τους Σοβιετικούς, οι οποίοι πάντα είχαν συντριπτική αριθμητική υπεροχή. Ενα εξαιρετικό παράδειγμα του πώς λειτουργεί αυτό είναι η επιχείρηση Spiderweb που μόλις πραγματοποίησαν οι Ουκρανοί. Αυτό είναι κυριολεκτικά το QME σε δράση. Αρα παραμένει κρίσιμο για το Ισραήλ και είναι αναπόσπαστο μέρος των όσων προτείνουμε.
– Μιλήσατε πριν για την αναγκαιότητα περιφερειακής ενσωμάτωσης. Πόσο αισιόδοξη είστε για τη προοπτική επέκτασης των Συμφωνιών του Αβραάμ και της αποκατάστασης της σχέσης με τη Σαουδική Αραβία;
– Πολύ αισιόδοξη. Υπάρχουν διάφορες παράμετροι –εσωτερικές πολιτικές, διπλωματικές ισορροπίες– αλλά θεωρώ πως η απόφαση αυτή έχει ήδη ληφθεί. Το θέμα είναι πότε θα είναι η κατάλληλη στιγμή. Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει ιδιαίτερη αίσθηση κατεπείγοντος. Υπάρχουν άλλα πράγματα που φαίνονται πιο επείγοντα.
– Οταν όμως συμβεί, θα ξεκλειδώσει πλήρως τον Διάδρομο Ινδίας – Μέσης Ανατολής – Ευρώπης (IMEC), σωστά;
– Ακριβώς. Αυτό θα είναι το πρακτικό αποτέλεσμα όταν οι Σαουδάραβες αποκαταστήσουν τις σχέσεις με το Ισραήλ. Ο IMEC είναι μια εξαιρετική πρωτοβουλία, που συνδέει την Ινδία –η οποία πιστεύω ότι θα αναδειχθεί ως ένας από τους βασικούς εταίρους των ΗΠΑ στο δεύτερο μισό του 21ου αιώνα– όχι μόνο με τον Κόλπο και την Αραβική Χερσόνησο, αλλά και μέσω της Χάιφα προς την Ευρώπη. Είναι μια φυσική απεικόνιση του τύπου περιφερειακής ενσωμάτωσης που συζητούμε εδώ.
Νέος Ψυχρός Πόλεμος – Μπαίνουμε σε ένα νέο είδος Ψυχρού Πολέμου, αυτή τη φορά με την Κίνα, και η ιδέα είναι να οικοδομήσουμε ικανούς εταίρους και συμμάχους που μπορούν να αναλάβουν την ευθύνη για τις δικές τους περιοχές.
– Αναφερθήκατε στη Χάιφα, ας μιλήσουμε για την Ανατολική Μεσόγειο. Πώς αξιολογείτε τον ρόλο της Ελλάδας και της Κύπρου σε αυτό το έργο και τι γνώμη έχετε για το 3+1;
– Νομίζω ότι μπορεί να είναι εξαιρετικά χρήσιμο. Μιλούσα σήμερα με τον πρέσβη Πάιατ γι’ αυτή τη δυναμική και για το πόσο σημαντικό θα είναι να συντονιστούν τα αποθέματα φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου και να καθοριστεί ποια είναι η αγορά γι’ αυτά. Ιδανικά η Ευρώπη. Εχουμε μιλήσει ατελείωτα και χωρίς αποτέλεσμα για τον αγωγό EastMed. Καταφέραμε να αλλάξουμε τη διατύπωση του υπουργείου Ενέργειας. Τότε έλεγαν ότι δεν τον θεωρούμε βιώσιμο, γιατί το κόστος θα καθιστούσε το αέριο απαγορευτικά ακριβό σε σχέση με τις ρωσικές εισαγωγές. Πολλά έχουν αλλάξει έκτοτε. Και αυτό που τους πείσαμε να πουν είναι ότι δεν είναι βιώσιμος «επί του παρόντος».
– Αρα να περιμένουμε εξελίξεις σε αυτό το μέτωπο; Iσως επαναφορά του αγωγού EastMed;
– Ακριβώς. Ακόμη κι αν το αέριο της Ανατολικής Μεσογείου είναι λίγο πιο ακριβό, δεν θέλεις να βάλεις την ενεργειακή ασφάλειά σου στα χέρια του Πούτιν. Αυτό δεν αποδείχθηκε και πολύ καλή ιδέα. Ισως τελικά να είναι αναγκαίο να πληρώσεις λίγο παραπάνω. Το ίδιο, άλλωστε, ισχύει και με το αμερικανικό φυσικό αέριο, που το αγοράζουν μαζικά, παρόλο που είναι πιο ακριβό. Aρα είναι πιθανό, ναι. Σκεφτόμαστε έναν τεράστιο αγωγό από το Μαρόκο, που θα διασχίζει το δυτικό κέρας της Αφρικής. Αν αυτός ο αγωγός αποδειχθεί βιώσιμος –και είναι κάτι που μελετάμε– τότε θεωρώ ότι πρέπει να επανεξετάσουμε και τον EastMed.
– Αυτό ακούγεται πολύ σημαντικό, γιατί επί κυβέρνησης Μπάιντεν το έργο αυτό εγκαταλείφθηκε πλήρως.
– Η κυβέρνηση Μπάιντεν είχε επισήμως απαγορεύσει οποιαδήποτε κρατική υποστήριξη έργων ορυκτών καυσίμων στο εξωτερικό, οπότε δεν μπορούσε να υπάρχει κανενός είδους στήριξη ούτε από προξενεία ούτε από το υπουργείο Εμπορίου. Αυτή η απαγόρευση έχει ανακληθεί. Αρα, αν υπάρχουν αμερικανικές εταιρείες που θέλουν να συμμετάσχουν σε αυτό το έργο και χρειάζονται στήριξη από την κυβέρνηση, τώρα μπορούν να τη ζητήσουν.
– Είναι εξίσου σημαντικές για την κυβέρνηση Τραμπ οι ηλεκτρικές διασυνδέσεις;
– Αυτό ήταν το αντάλλαγμα που πρόσφερε η προηγούμενη κυβέρνηση. Νομίζω ότι είναι λιγότερο σημαντικές, αλλά παραμένουν σημαντικές. Η ενέργεια που θα πρέπει να παραχθεί –και να καταναλωθεί– στη νέα πραγματικότητα των κέντρων δεδομένων για την τεχνητή νοημοσύνη θα είναι τεράστια. Και γι’ αυτό χρειαζόμαστε το φυσικό αέριο. Για να τροφοδοτήσει τις γεννήτριες που θα παράγουν αυτήν την ηλεκτρική ενέργεια.
Ενα από τα προβλήματα της προηγούμενης κυβέρνησης ήταν ότι υπέθεταν πως υπάρχει κάποια μαγική πηγή ηλεκτρισμού με μηδενικές εκπομπές. Δεν σημείωσαν μεγάλη πρόοδο. Συνέχισαν να καίνε πετρέλαιο, κάρβουνο και φυσικό αέριο κάθε χρόνο περισσότερο, αλλά προσποιούνταν ότι δεν το έκαναν. Ελεγαν ότι θα το καταργήσουν σταδιακά και ότι κάπως θα εμφανιστεί η νεράιδα του ηλεκτρισμού. Γι’ αυτό εστίασαν στις διασυνδέσεις. Αυτή η κυβέρνηση είναι πολύ πιο ρεαλιστική, εστιάζει στο ερώτημα «από πού θα έρθει αυτός ο ηλεκτρισμός;». Αυτό είναι το σωστό ερώτημα.
– Ομως όλα αυτά τα ενεργειακά έργα –είτε φυσικού αερίου είτε ηλεκτρικής ενέργειας– έρχονται αντιμέτωπα με την επιθετικότητα της Τουρκίας.
– Οι Τούρκοι έχουν έναν τρόπο να κοιτάζουν τον χάρτη της Μεσογείου και να σχεδιάζουν ό,τι θέλουν. Αυτό που έκαναν, για παράδειγμα, με το μνημόνιο με τη Λιβύη; Συγγνώμη, αλλά πού είναι η Κρήτη σε αυτόν τον χάρτη; Είναι σαν να μην υπάρχει. Είναι ελληνικό έδαφος, μήπως το ξεχάσατε; Αρα αυτό είναι μεγάλο πρόβλημα. Από το 1974 και μετά η ένταση με την Τουρκία είναι ένα μεγάλο πρόβλημα για το ΝΑΤΟ. Κανείς μας δεν θέλει να υπάρχει αυτό το πρόβλημα, εκτός ίσως από τους Τούρκους. Αρα θα είναι μια άσκηση ισορροπίας να δούμε πώς θα το διαχειριστούμε.
Τουρκική ασυδοσία – Οι Τούρκοι κοιτάζουν τον χάρτη της Μεσογείου και σχεδιάζουν ό,τι θέλουν. Αυτό που έκαναν, για παράδειγμα, με το μνημόνιο με τη Λιβύη; Συγγνώμη, αλλά πού είναι η Κρήτη σε αυτόν τον χάρτη; Είναι σαν να μην υπάρχει.
– Σε αυτό το νέο πλαίσιο περιφερειακής συνεργασίας που περιγράψατε πριν, πώς εντάσσεται η Τουρκία; Ως ανταγωνιστής του Ισραήλ, ως ταραξίας, ως ανερχόμενη περιφερειακή δύναμη; Ή όλα αυτά μαζί;
– Ολα αυτά μαζί. Η Τουρκία αποτελεί πρόκληση αυτή τη στιγμή. Οι ενέργειές της είναι αποσταθεροποιητικές σε πολλούς τομείς. Λέει και κάνει πολλά πράγματα που δεν μου αρέσουν. Αυτό που συμβαίνει, για παράδειγμα, με την Αγία Σοφία, που βρίσκεται στα πρόθυρα κατάρρευσης, είναι τρομερό. Μιλάμε για ένα από τα σπουδαιότερα θαύματα του κόσμου και από τότε που μετατράπηκε σε τζαμί, σταμάτησε να συντηρείται. Οι αναφορές που φτάνουν στα αυτιά μου είναι πολύ ανησυχητικές, μιλούν για μεγάλη αστάθεια του οικοδομήματος. Αν καταρρεύσει ο τρούλος, τότε τι; Θα είναι εκατό φορές χειρότερο από την Παναγία των Παρισίων. Ανησυχώ πολύ. Αυτό είναι ένα μόνο παράδειγμα που με αγγίζει προσωπικά. Δεν είμαι επίσης σίγουρη τι ακριβώς κάνουν στη Συρία ή πόσο παραγωγικοί είναι εκεί. Και οι απειλητικές ενέργειές τους απέναντι στο Ισραήλ είναι εντελώς αντιπαραγωγικές.
– Πώς βλέπετε να εξελίσσεται η σχέση με το Ισραήλ;
– Μπορεί να είναι καλή γενικά, αλλά δεν νομίζω ότι μπορεί να είναι καλή υπό τον Ερντογάν. Τώρα, αυτό μπορεί να αλλάξει. Η ηγεσία στην Τουρκία μπορεί να αλλάξει. Θα αλλάξει κάποια στιγμή.
– Αλλά όσο είναι ο Ερντογάν εκεί, τα πράγματα θα μείνουν ίδια;
– Θεωρώ ότι η σχέση θα συνεχίσει να είναι γεμάτη τριβές. Είναι τεράστια πρόκληση η Τουρκία, επειδή είναι μέλος του ΝΑΤΟ. Εχουμε σημαντικές βάσεις εκεί. Μπορεί να είναι εξαιρετικός εταίρος και σύμμαχος –και έχει υπάρξει στο παρελθόν– αλλά δεν είναι αυτή τη στιγμή. Και δεν υπάρχει τρόπος να το ωραιοποιήσουμε αυτό. Με ενδιαφέρει επίσης ο ρόλος του Τομ Μπαράκ, ο οποίος είναι πολύ δραστήριος.
