Αναμνήσεις… «εκ των έσω» από τα (σχετικώς) παλιά… Τα μείζονα προβλήματα στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Ελλάδας στην τότε ΕΟΚ προκάλεσαν οι αντιδράσεις ισχυρών επαγγελματικών και συνδικαλιστικών οργανώσεων Γαλλίας και Ιταλίας. Διακήρυτταν ότι η ένταξη των τριών μεσογειακών χωρών –Ελλάδας, Ισπανίας, Πορτογαλίας– θα δημιουργούσε ισχυρό ανταγωνισμό στα δικά τους γεωργικά προϊόντα. Με το επιχείρημα αυτό και διαθέτοντας ισχυρό πολιτικό εκτόπισμα πέτυχαν δέσμευση της ΕΟΚ να θεσπίσει:
Πρώτον, την αναθεώρηση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) με σκοπό τη σημαντική ενίσχυση της στήριξης των μεσογειακών προϊόντων.
Δεύτερον, την ενίσχυση της υποδομής μεσογειακών περιοχών με τη δημιουργία των Μεσογειακών Ολοκληρωμένων Προγραμμάτων (ΜΟΠ). Και τα δύο μέτρα ήταν προφανώς προς όφελός μας ως μεσογειακής χώρας. Ομως, οι εν λόγω οργανώσεις ζητούσαν η θέσπιση των μέτρων αυτών να γίνει πριν από την ένταξη των τριών υποψηφίων χωρών. Εμείς γνωρίζαμε ότι οι σχετικές διαδικασίες είναι εξαιρετικά χρονοβόρες, με αποτέλεσμα:
Πρώτον, να είναι αναπόφευκτη η ομαδοποίηση της διαπραγμάτευσης των τριών χωρών. Αυτό ζήτησαν επιμόνως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη-μέλη. Ηθελαν «με έναν σμπάρο τρία τρυγόνια». Εμείς όμως θέλαμε να αποφύγουμε την ομαδοποίηση επειδή θα απομάκρυνε πολύ την ένταξή μας και μάλιστα με δυσμενέστερους όρους.
Δεύτερον, δεν θα μετείχαμε στις διαπραγματεύσεις της θέσπισης των μέτρων και, φυσικά, δεν θα παίρναμε το μερίδιό μας από τα ΜΟΠ ως μεσογειακή χώρα.
Η διαπραγμάτευση επικεντρώθηκε στη συνέχεια στο κρίσιμο αυτό θέμα: εάν η θέσπιση των μέτρων γινόταν πριν ή μετά την ένταξη των τριών υποψηφίων χωρών. Μόνο η Ελλάδα πέτυχε εκείνο που εθεωρείτο ακατόρθωτο: η ένταξή μας να γίνει πριν από τη θέσπιση των μέτρων. Τα αποτελέσματα του επιτεύγματος ήταν εξόχως σημαντικά. Η Ελλάδα συμμετείχε ενεργώς στις διαπραγματεύσεις για τη νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) και για τη διαμόρφωση των Μεσογειακών Ολοκληρωμένων Προγραμμάτων (ΜΟΠ), από τα οποία εισέπραξε το όχι ευκαταφρόνητο ποσό των –σημερινών– 2,1 δισ. ευρώ. Αντιθέτως, η Ισπανία και η Πορτογαλία δεν είχαν καμία συμμετοχή στη διαμόρφωση της ΚΑΠ και των ΜΟΠ, από την οποία δεν πήραν δεκάρα. Και το σημαντικότερο, η ένταξή τους έγινε πέντε χρόνια μετά την ένταξη της Ελλάδας. Με άλλα λόγια, η Ελλάδα κέρδισε πέντε χρόνια «ενταξιακής ζωής».
Είναι δύσκολο να δοθεί ολοκληρωμένη απάντηση στο τι σημαίνουν τα πέντε χρόνια «ενταξιακής ζωής» που κέρδισε η Ελλάδα. Θα αναφέρουμε τα, κατά την κρίση μας, σημαντικότερα:
1. Η συμμετοχή της Ελλάδας ως ισοτίμου μέλους στις κοινοτικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Η σημασία του παράγοντα αυτού είναι τεράστια. Αρκεί να αναλογισθούμε το πολιτικό βάρος που απέκτησε η χώρα μας στον διεθνή χώρο και τις δυνατότητες που εξασφαλίστηκαν στη διαχείριση εθνικών θεμάτων κατά την περίοδο 1.1.1981-1.1.1986.
2. Είχε τεράστια οικονομικά οφέλη. Στο εξαιρετικά μεγάλο αυτό επίτευγμα συνέβαλε αποφασιστικά μια ευτυχής συγκυρία. Αποδέκτες των αιτημάτων των μεσογειακών γεωργών Ιταλίας και Γαλλίας ήταν οι υπουργοί Γεωργίας Μαρκόνι της Ιταλίας και Πιερ ντε Μενιερί της Γαλλίας. Ο υπουργός μας αρμόδιος περί την ένταξη, Γ. Κοντογιώργης, είχε φέρει… κάπως στα νερά του τον Μαρκόνι. Ομως, ο φέρων τίτλον ευγενείας Μενιερί δεν ήταν τόσο προσιτός. Γάλλος συναπόφοιτός μου από την ENGR του Παρισιού, με ενημέρωσε ότι ο Μενιερί ήταν συναπόφοιτος, μερικές σειρές νεότερος. Μου υπενθύμισε ότι μεταξύ των συναποφοίτων των Grandes Ecoles υπάρχει εκ παραδόσεως ένα πνεύμα αλληλοϋποστήριξης. Μου συνέστησε λοιπόν να προσπαθήσω να συνδεθώ μαζί του.
Ενημέρωσα τον υπουργό μου Γιάννη Μπούτο και εκείνος χωρίς να χάσει καιρό προσκάλεσε επισήμως τον Γάλλο ομόλογό του να επισκεφθεί την Ελλάδα. Σε λίγες μέρες ο Μενιερί βρέθηκε στην Αθήνα. Στην πρώτη σύσκεψη με τον Ελληνα ομόλογό του, στην οποία είχα παραστεί, ο Γιάννης Μπούτος παρουσίασε τα επιχειρήματά μας υπέρ της ένταξης της Ελλάδας πριν από τη θέσπιση των μέτρων που προανέφερα. Ο Γάλλος άκουσε προσεκτικά, αλλά παρέμεινε σοβαρός και ανέκφραστος. Συνέστησα λοιπόν στον υπουργό να προτείνει στον ομόλογό του μία επίσκεψη στις Μυκήνες και στο Ναύπλιο ώστε να γνωρίσει τις αρχαιότητες και τις εκεί γεωργικές δραστηριότητες. Ο Μενιερί δέχτηκε πρόθυμα και τον συνόδευσα. Στην αρχή είχε παραμείνει ο αγέρωχος Γάλλος ευγενής. Οταν όμως του είπα ότι είμαστε συναπόφοιτοι, άλλαξε αμέσως. Βρήκαμε κοινούς γνωστούς, κουτσομπολεύαμε τους καθηγητές μας και δημιουργήθηκε μια ζεστή οικειότητα. Στην επιστροφή έγινε νέα συνάντηση με τον Μπούτο, ο οποίος έμεινε κατάπληκτος από την αλλαγή του Γάλλου ομολόγου του. Ο Μενιερί μίλησε πλέον ανοιχτά, ανέφερε τις δυσκολίες που είχε με τους γεωργούς του εν μέσω προεκλογικής περιόδου, αλλά υποσχέθηκε ότι θα καταβάλει προσπάθεια για θετική απάντηση στο ελληνικό αίτημα…
Τους καρπούς αυτού, καθώς και άλλων επιτευγμάτων που εξασφάλισε η κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή, τους έδρεψε η κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου, η οποία ήλθε στην εξουσία το 1981, τον ίδιο χρόνο που η Ελλάδα έγινε πλήρες μέλος της ΕΟΚ. Η πρωτοφανής π.χ. αύξηση του αγροτικού εισοδήματος, «το γλυκό ψωμί των αγροτών», πιστώθηκε στον Ανδρέα Παπανδρέου. Το μερίδιο της Ελλάδας που εξασφάλισε η κυβέρνηση Καραμανλή από τα ΜΟΠ πιστώθηκε επίσης στον Παπανδρέου.
Ωστόσο, θα πρέπει να τονισθεί ότι το ύψος του μεριδίου που έλαβε από τα ΜΟΠ η Ελλάδα το διαχειρίστηκε επιτυχώς ο νέος τότε υφυπουργός Θεόδωρος Πάγκαλος με τους ικανούς συνεργάτες του Γιάννο Κρανιδιώτη και Παναγιώτη Ιωακειμίδη. Η διαπραγμάτευση έγινε σε επίπεδο συνόδου κορυφής και ήταν αρκετά επεισοδιακή. Πρόεδρος ήταν ο Ιταλός πρωθυπουργός Μπετίνο Κράξι. Την Ελλάδα αντιπροσώπευε ο Ανδρέας Παπανδρέου με τον υπουργό Εξωτερικών Χαραλαμπόπουλο και τον υφυπουργό Πάγκαλο. Πρωθυπουργός της Αγγλίας ήταν η «σιδηρά κυρία» Μάργκαρετ Θάτσερ. Μόλις άρχισε η συνεδρίαση, ο Ανδρέας με τον Χαραλαμπόπουλο απεχώρησαν αφήνοντας κατάπληκτους τους άλλους πρωθυπουργούς. Ο λόγος της αποχώρησης ήταν η «επεισοδιακή» ψηφοφορία για την εκλογή Προέδρου Δημοκρατίας, που κατέληξε στην επιλογή Σαρτζετάκη. Μόλις άρχισε η συνεδρίαση, η Θάτσερ κοίταξε περίεργα τον Πάγκαλο και του είπε: «What is your name my boy;» (Ποιο είναι το όνομά σου, αγόρι μου;). Ο Πάγκαλος απάντησε: Τεό και προσέθεσε η Θάτσερ: «Αre you sure that you are qualified to negociate;» (Είσαι σίγουρος ότι διαθέτεις τα προσόντα για να διαπραγματευτείς;). «Of course I am» (Και βέβαια μπορώ), απάντησε ο Πάγκαλος. Ετσι απέδειξε ότι ήταν άξιος να διαπραγματευτεί με έμπειρους πρωθυπουργούς και να εξασφαλίσει το όχι ευκαταφρόνητο ποσό των –σημερινών– 2,1 δισ. ευρώ. Οσο για τη Θάτσερ, άφησε εποχή στα συμβούλια κορυφής με την έμμονη απαίτησή της: «I want my money back» (θέλω πίσω τα χρήματά μου). Η εμμονή αυτή της Θάτσερ είχε εκνευρίσει πολύ τους άλλους πρωθυπουργούς με την αντιευρωπαϊκή συμπεριφορά της. Τελικά κατάφερε να πάρει ένα μέρος από το ζητούμενο ποσό. Να σημειωθεί ότι η Ελλάδα πάντα εισέπραττε και εισπράττει περισσότερα από όσα κατέθετε…
Το αντίθετο είχε προβλέψει ο Κώστας Σημίτης με άρθρο του στο έγκυρο περιοδικό «Πολιτικά», με τίτλο: «Γιατί είμαστε εναντίον». Ηταν ένα από τα πολλά κείμενα στο πλαίσιο της εκστρατείας του αντιπολιτευόμενου ΠΑΣΟΚ κατά της ένταξης της χώρας μας στην ΕΟΚ.
* Ο κ. Αγγελος Ζαχαρόπουλος είναι επίτιμος διευθυντής Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
